الکتروموتورها (electric motors) یا موتورهای الکتریکی انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می کنند. ماشین لباسشویی، پنکه، پمپ آب، کولر و بسیاری دیگر از دستگاه‌هایی که روزانه به طور دائم با آن‌ها سر و کار داریم، از الکتروموتور (موتورهای الکتریکی) درون خود بهره می‌برند. ممکن است برایتان سؤال پیش آید که الکتروموتور چیست و انواع الکتروموتور چه کاربردی دارند؟در ادامه توضیح می دهیم که عملکرد الکتروموتورها چگونه است. همچنین در این نوشته دلایل خرابی و نحوه حفاظت از الکتروموتورها را در اختیارتان قرار می دهیم تا با داشتن اطلاعات بیشتری، بتوانید آن ها را محافظت کنید.
الکتروموتور چیست؟ موتور الکتریکی یا الکتروموتور، (به انگلیسی: Electric motor ) گونه‌ای ماشین الکتریکی است که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. اغلب موتورهای الکتریکی از طریق اثر متقابل بین میدان مغناطیسی و جریان الکتریکی در داخل یک سیم‌پیچ برای تولید نیرو به شکل گشتاور و اعمال آن به شفت موتور عمل می‌کنند.
انواع الکتروموتور
در ادامه به سه نوع از این الکتروموتورها که عموما در صنعت و همچنین نیازهای خانگی مورد استفاده قرار می گیرند می پردازیم:
این موتورهای الکتریکی با استفاده از منبع تغذیه DC کار می کنند. الکتروموتورهای DC به دو نوع بدون جاروبک Brucshless و با جاروبک Brushed گروه بندی می شوند. در حالیکه موتورهای DC دارای جاروبک تنها نیاز است که به یک منبع تغذیه DC متصل باشند اما موتورهای بدون جاروبک به سنسوری نیاز دارند تا جهت چرخش قطب های مغناطیسی روتورها و مدار درایو را تعیین کند تا اینکه بتواند جریان مناسب را تامین نماید.
1- عدم استفاده در الکتروموتورهای بیش از ۲ کیلو وات
2- الکتروموتور باید نشان ستاره یا مثلث و 220 ولت روی پلاک آن باشد.
استپر موتورها یا الکتروموتورهای پله ای با استفاده از یک تابع پله ثابت در هر لحظه به عنوان ورودی می چرخند. موتورهای پله ای با استفاده از ساختار روتورشان به زمین محکم می شوند. موتورهای مغناطیس ثابت یک آهنربا در روتور خود دارند، موتورهای رلوکتانس متغیر یک هسته فلزی دارند و موتورهای هیبریدی از هر دو استفاده می کنند.
مقایسه انواع الکتروموتور
جدول زیر مقایسه ی از انواع مختلف الکتروموتورها به همراه ویژگی های اصلی آنهاست:
| دسته بندی | زیر دسته بندی | ساختار | مکانیزم حرکت | |
| روتور | استاتور | |||
| موتورهای DC | موتور DC با جاروبک | کموتاتور سیم پیچی | جاروبک های مغناطیس ثابت | حرکت به صورت اتصال مستقیم به منبع تغذیه |
| موتور DC بدون جاروبک | مغناطیس ثابت | سنسور موقعیت سیم پیچی | مدار درایو منبع تغذیه DC | |
| موتورهای AC | خازن تک فازی
موتور القایی قفسه سنجابی |
هسته
فلز |
سیم پیچی | حرکت به وسیله تک فاز
نیاز به خازن دارد |
| تک فاز قطب سایه دار القایی
موتور قفسه سنجابی |
هسته
فلز |
سیم پیچی
سیم پیچی سایه دار |
حرکت به وسیله تک فاز
نیاز به خازن دارد |
|
| موتور قفسه سنجابی سه فاز | هسته
فلز |
سیم پیچی سه فاز | حرکت به وسیله تک فاز | |
| موتورهای پله ای | موتور پله ای مغناطیس ثابت | مغناطیس ثابت | سیم پیچی | منبع تغذیه DC و مدار درایو |
| موتور پله ای رلوکتانس متغیر | هسته | سیم پیچی | منبع تغذیه DC و مدار درایو | |
| موتور پله ای ترکیبی | هسته مغناطیس ثابت | سیم پیچی | منبع تغذیه DC و مدار درایو |
انواع دیگری از الکتروموتورها علاوه بر لیست بالا وجود دارد:
| نوع | ویژگی |
| موتور خطی | موتوری که در یک جهت خطی می لغزد |
| موتور اولتراسونیک | موتوری که به وسیله ارتعاشات اولتراسونیک حرکت می کند |
| موتور بدون هسته | موتور DC جاروبک دار با روتور فاقد هسته آهنی یا موتور بدون جاروبک با استاتور فاقد هسته آهنی |
| موتور یونیورسال | موتوری با روتور و استاتور که هم با جریان متناوب و هم با جریان مستقیم کار می کند |
| موتور هیسترزیس | یک موتور AC که از ماده ای در روتور استفاده می کند که دارای چرخه هیسترزیس است و با استفاده از گشتاور هیسترزیس می چرخد |
| موتور SR | یک موتور پله ای VR (رلوکتانس متغیر) که دارای عملکردی برای تشخیص موقعیت روتور است که به آن امکان می دهد تا سنکرون بماند |
کاربرد الکتروموتورها
- انواع خودروهای برقی
- اسباب بازی های متحرک
- انواع دوچرخه و اسکوترها
- برف پاک کن و بخاری خودرو
دلایل خرابی و نحوه حفاظت از الکتروموتورها
دلایل متعددی برای خرابی الکتروموتورها وجود دارد. در اینجا به شش مورد از مهمترین دلایل من جمله داغ شدن و دماهای بالا، گرد و خاک و آلاینده ها، جریان بیش از حد، رطوبت و شرجی، لرزش ها و روغن کاری اشاره می کنیم.
اگر موتورها به هر دلیلی بیش از حد گرم شوند، ممکن است مشکلاتی در عملکردشان ایجاد شود. گرمای بیش از حد ممکن است زمانی رخ دهد که یک موتور الکتریکی می بایست در محیط کاری با دمای بالا کار کند، و انتقال این گرما موجب می شود تا نرخ بهره وری موتور کاهش یابد. از این رو، یک سیستم خنک‌کننده و تهویه مناسب در مناطقی که موتورها کار می کنند باید قرار گیرد. اگر سیستم خنک‌کننده از کار بیفتد، سیستم تهویه به عنوان پشتیبان عمل می کند.
هر موتور الکتریکی دارای دمای کار مشخصی است که باید حداکثر در آن دما کار کند. طبیعی است کار در دمای نامناسب ،جریان مصرفی را با برده و در نتیجه موجب کاهش طول عمر الکتروموتور می شود. به منظور جلوگیری از داغ شدن و آسیب احتمالی، از رله محافظ در مدار استفاده می شود تا در مواقع بحرانی جریان مدار الکتروموتورها را قطع کنند. از این رو،تکنسین ها قبل نصب، دمای محیط را با بررسی می کنند.
گرد و خاک یکی از عوامل اصلی آسیب دیدگی موتور الکتریکی است. گرد و خاک می تواند با مسدود کردن فن خنک‌کننده که باعث افزایش دمای موتور می شود به آن آسیب برساند. همچنین ممکن است با نشستن بر عایق سیم پیچ بر عملکرد موتور تأثیر بگذارد.
سخن پایانی
موتورهای الکتریکی یا الکتروموتورها بخش ضروری از نیازهای صنعتی و خانگی هستند که وظایف مهمی را به انجام می دهند. جدای از نوع و جریان مورد استفاده، باید نگهداری آن ها را یاد گرفت و عوامل خرابی را شناخت تا از عملکرد دائم و صحیح الکتروموتورها اطمینان حاصل کرد.
در این مطلب شرح دادیم کلا، الکتروموتور چیست، به منظور اینکه شما را با انواع الکتروموتور آشنا کنیم سپس و نحوه حفاظت از الکتروموتورها را شرح دادیم مقایسه‌ای میان انواع الکتروموتور انجام دادیم. در بخش بعدی نحوه تست و در انتهای مطلب هم کاربردهای گسترده الکتروموتورها را شرح دادیم. امیدواریم با خواندن این مطلب آشنایی کافی با الکتروموتورها پیدا کرده باشید.