آیا مکمل های کاهش وزن واقعاً تاثیر گذارند؟

به گفته دانیال اسداللهی سهی (فیزیولوژیست ورزشی و پژوهشگر) بیش از یک سوم آمریکایی هایی که دنبال کاهش وزن هستند، مواقعی حین روند کاهش وزن، از مکمل های کاهش وزن بدون نسخه استفاده می کنند. در بررسی تازه و “سیستماتیکی” بیش از 300 کارآزمایی بالینی هیچ گونه مشاهده و یا مشاهدات بسیار ناچیزی از تاثیر و کارایی این مکمل ها به دست آمده است. به عبارت دیگر این مکمل ها هیچ گونه تاثیری بر روند کاهش وزن ندارند و پژوهشگران از مقامات نظارتی می خواهند که اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.

ازنظر سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) مکمل های رژیمی جزو مخدر ها نیستند؛ بنابراین تا زمانی که این مکمل ها به طورکلی غیر مضر محسوب شوند، می توانند بدون هیچ گونه شواهد روشنی از اثربخشی، به فروش برسند.

در بررسی تازه و سیستماتیک، 315 کارآزمایی تصادفی و کنترل شده تجزیه وتحلیل شده و شواهد ارائه شده ازنظر کیفی برای اثربخشی 14 نمونه از مکمل های کاهش وزن یا درمان جایگزین برای کاهش وزن، مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی، کارآزمایی هایی برای آزمایش طب سوزنی، کیتوزان، کاکائو، کرومیوم، چای سبز، صمغ گوار (گوارگام) و لینولئیک اسید در نظر گرفته شده است. تنها 52 مطالعه در راستای کم خطر بودن این مکمل ها انجام شده است که دراین بین صرفاً 16 مطالعه تفاوت های بالینی چشمگیری در کاهش وزن میان گروه های فعال و دارونما (placebo) نشان می دادند. هیچ گونه مکمل خاصی به اندازه کافی اثربخش نبوده است، بااین حال نویسنده ارشد سریویدیا کیدامبی می گوید؛ نکته اصلی ضعف بالای این مطالعات است.

کیدامبی به تازگی در مصاحبه ای با اینورس بیان کرده؛ «تمامی بررسی های سیستماتیک حول مطالعات بسیار ضعیفی انجام شده است. بااین حال حتی در میان همین مطالعات، مکمل های پرطرف داری موجود است که هیچ گونه شواهدی از اثربخشی نداشته اند».

به عنوان مثال یکی از مکمل های که این روزها بسیار به فروش می رسد اسید لینولئیک مزدوج (CLA) هست که مشخص شده است که باعث کاهش رسوب چربی در موش های چاق و باعث کاهش برداشت لیپید توسط سلول های چربی می شود. در کتاب رویکرد تجویز و زمان بندی تغذیه و مکمل ها نوشته دانیال اسداللهی سهی و چاپ انتشارات حتمی بیان شده است که در یک کارآزمایی بالینی 12 هفته ای از 60 بیمار با استفاده از 3.4 تا 6.8 گرم CLA در روز هیچ تغییری در شاخص توده بدنی گزارش نکرد و در حال حاضر، هیچ داده انسانی از اثر بخشی CLA در محصولات کاهش وزن حمایت نمی کند. البته ناگفته نماند که تعدادی مطالعه حیوانی گزارش کرده اند که CLA باعث کاهش چربی بدن می شود. هرچند داده ها در این زمینه محدودند و نیاز به مطالعات بیشتری دارند.

باید اشاره کنم مسئله مهمی که از سوی پژوهشگران مطرح است، مسئله تازه ای نیست. هدف مطالعات پیشین مکمل های کاهش وزن کنترل نشده بوده و ادعاهای اثربخشی که بر پایه مشاهدات بالینی مناسب باشد، به ندرت یافت می شود.

این موضوع تا حد زیادی به خاطر کاستی های مقررات در آمریکا است که به مکمل های درمانی اجازه می دهند تا زمانی که هرگونه ادعایی درباره درمان بیماری نداشته باشند، مجاز به هر ادعای نادرست دیگری هستند؛ بنابراین نمی توان گفت که مکمل های گیاهی سرطان را درمان می کند اما می توان گفت که مکمل گیاهی در میزان کاهش وزن موثر است؛ و اگر شما نوعی از کارآزمایی بالینی انجام داده باشید، می توانید از آن در راستای تصدیق ادعای خود استفاده کنید حتی اگر این شواهد به طورکلی بی کیفیت یا بی ارزش باشند.

کیدامبی و همکارانش در کنار این پژوهش جدید، مقاله چشم انداز (Perspective article) برای تبیین نظرشان منتشر کرده اند. آنها در این مقاله از پزشکان می خواهند که با در نظرگیری شواهد ضعف این مکمل ها، روش های به اثبات رسیده و موثری برای کاهش وزن به بیماران خود معرفی کنند. علاوه بر این پژوهشگران سازمان هایی همچون سازمان غذا و دارو را ملزم می دانند تا نظارت بهتر و بیشتری بر مقررات صنعت میلیارد دلاری مکمل ها داشته باشند.

پژوهشگران در این باره نوشته اند؛ «ما از مقامات نظارتی می خواهیم که با جدیت بر صنعت مکمل های غذایی نظارت داشته باشند، به ویژه بر نقش آنها در ترویج ادعاهای گمراه کننده و بازار فروش محصولاتی که پتانسیل آسیب رسانی به بیماران را دارند.»

دانیال اسداللهی سهی (فیزیولوژیست ورزشی و پژوهشگر)

منبع: کتاب رویکرد تجویز و زمان بندی تغذیه و مکمل ها – انتشارات حتمی