تعریف حسابرسی چیست؟
حسابرسی چیست؟ در تعریف حسابرسی آمده است، که درستی یا نادرستی صورتهای مالی ثبت شده در واحد حسابداری توسط یک فرد مستقل، سنجیده شود. حسابرسی با نام های بازرسی، رسیدگی و ممیزی نیز شناخته می شود. به همین جهت در ادامه مقاله ما از هر سه مترادف کلمه حسابرسی استفاده نموده ایم. درواقع حسابرسی (Audit) به بیان ساده به معنی اظهار نظر دقیق و بی طرف در زمینه ارزیابی گزارشات مالی با هدف کشف تقلب یا اشتباه در سند حسابداری است. کلیه اسناد و صورتهای مالی در مرحله رسیدگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
بررسی اسناد مالی همراه با اظهار نظر حسابرس است. اظهار نظر حسابرس میزان اتکا به صورتهای مالی را تأیید یا رد می‌کند. بنابراین رشته حسابرسی به منظور آموزش افرادی است، که علاوه بر داشتن تسلط علمی، با سیستم‌های مالی و حسابداری آشنا باشند و توانایی انجام فعالیت های صحیح و موشکافانه بر مبنای شواهد کافی را داشته باشند.
تاریخچه حسابرسی در جهان
اگر بخواهیم مفهوم بازرسی را در تاریخ جستجو کنیم به قرون وسطی می‌رسیم که در کشورهایی نظیر ایتالیا در حدود سال‌های 1350 تا 1394 میلادی اسناد حسابداری مورد بررسی قرار می‌گرفت. این روند در طی انقلاب صنعتی در اروپا شدت گرفت.
اولین نشانه‌‌های تاریخچه حسابرسی در جهان در اواخر قرن نوزدهم در انگلستان رویت شد که انجمنی از افراد متخصص و با سابقه، به شرط صداقت و درستکاری در آن عضو بودند. در نیمه ابتدای قرن بیستم نیز کشورهای دیگری مثل فرانسه مجامعی را برای رسیدگی به حساب شرکت‌ها تشکیل دادند. اما دانش تخصصی حسابرسی عمری حدوداً صدساله دارد. به طوری که هم‌زمان با گسترش قوانین حسابداری، این دانش نیز تخصصی شد و امروزه در سرتاسر جهان، حسابرسان افراد متخصصی هستند و باید در این شاخه تحصیلی، مهارت داشته باشند.
در ایران با پیروی از قوانین وضع شده در اروپا، ممیزی در قانون تجارت سال 1310 تصویب و در سال 1328 استفاده از خدمات بازرسی برای اولین بار در قانون مالیات بر درآمد از مجموعه قوانین سامانه مودیان مطرح شد. سازمان حسابرسی زیر نظر وزارت امور اقتصاد و دارایی، در سال 1366 تاسیس شد و از سال 1391، رشته حسابرسی به عنوان یک رشته تحصیلی جداگانه در دانشگاه‌ها مجوز تدریس گرفت.
انواع حسابرسی
در طول فرآیند حسابرسی انواع مختلفی حسابرس وجود دارد که هر کدام شرح وظایف متفاوتی دارند. انواع حسابرسی به شرح زیر است:
حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی توسط شخص یا تیمی در سازمان شما انجام می‌شود. حسابرسی داخلی که به آن ممیزی داخلی نیز گفته می‌شود، می‌تواند به مدیران اجرایی و ذینفعان کمک کند تا تصویری دقیق از سلامت مالی شرکت دریافت کنند. صاحبان شرکت و یا سهامداران معمولاً حسابرس داخلی را استخدام می‌کنند تا کارها و وظایف زیر را انجام دهد:
- انجام حسابداری و گزارشگیری مالی
- انطباق رویه‌های مالی با قانون
- بررسی اثربخشی روش‌های فعلی
- اعلام مشکلات و نگرانی‌های اجرایی
حسابرسی خارجی
حسابرسی خارجی توسط اشخاص ثالث و بی‌طرف، مانند سازمان‌های دولتی و شرکت‌های مالی انجام می‌شود. در واقع این پروسه برای این انجام می‌شود که از انطباق سوابق و کارهای مالی و مالیاتی شرکت شما اطمینان حاصل شود و به همین دلیل این کار را افرادی خارج از شرکت انجام می‌دهند.
گزارش حسابرسی خارجی بسیار مهم است، زیرا شامل ارزیابی حسابرس از صداقت شرکت می‌شود. نظر حسابرس خارجی بی طرفانه و محض است و به همین خاطر، به طور خاص به منظور تعیین اینکه آیا یک شرکت با سهامداران خود صادق است یا خیر استفاده می‌شود.
حسابرسی مالی
حسابرسی مالی به طور خاص بر وضعیت مالی یک سازمان متمرکز است. حسابرسان برای تأیید سوابق مالی شرکت‌ها که شامل هزینه‌ها، درآمد، سرمایه گذاری و دارایی‌ها می‌شود، کار خود را انجام می‌دهند. آنها معمولاً این اطلاعات را برای تصمیم نهایی برای سرمایه گذاران یا سهامداران جمع آوری می‌کنند. در واقع این اطلاعات به شرکت‌ها کمک می‌کند تا برای آینده مالی شرکت بهتر و اصولی‌تر تصمیم گیری کنند.
حسابرسی عملیاتی
حسابرسی عملیاتی برای ارزیابی و تجزیه و تحلیل کارهای مالی سازمان شامل سیاست‌ها، رویه‌ها، اهداف، فلسفه‌ها و فرهنگ طراحی شده‌اند. حسابرسان عملیاتی که معمولاً کار خود را در داخل سازمان انجام می‌دهند، به دنبال شناسایی زمینه‌های ناکارآمد مالی و اقتصادی و ارائه توصیه‌هایی برای کاهش هزینه‌ها، ساده سازی فرایندها و بهبود سیاست‌ها هستند.
به عنوان مثال، یک تولید کننده ممکن است حسابرسی عملیاتی روی زنجیره تامین شرکت انجام دهد تا راه‌های کاهش هزینه‌ها و ساده سازی روش‌های تحویل محصول را شناسایی کند.
حسابرسی قانونی
این نوع از حسابرسی از تخصصی‌ترین نوع حسابرسی خصوصا در موسسه حسابرسی بیلان گزارشگر است. حسابرسان قانونی در وظایف خود شبیه حسابرسان خارجی هستند، اما هدف از ممیزی آنها بسیار مشخص است. این حسابرسی به عنوان بخشی از مراحل قانونی مالی در شرکت‌ها انجام می‌شود. گزارش حسابرسی بخشی از گزارشی است که باید به عنوان شاهد برای درخواست‌های قانونی ارائه می‌شود. حسابرس قانونی ممکن است این مدل حسابرسی را برای استیضاح فردی در برابر خلاف‌هایی مانند اختلاس، کلاهبرداری یا هرگونه فعالیت مجرمانه دیگر انجام دهد. اهداف اصلی حسابرسی قانونی عبارت‌اند از:
- تشخیص اینکه آیا تقلبی در حال انجام است یا خیر
- تعیین دوره کلاهبرداری
- بررسی نحوه انجام کلاهبرداری
- برآورد میزان ضرر و زیان احتمالی
- جمع آوری شواهد دقیق برای ارائه در دادگاه
- توصیه‌هایی برای جلوگیری از این تخلف‌ها
حسابرسان قانونی به عنوان متصدیان یک حوزه تخصصی حسابرسی باید دارای دانش تخصصی در زمینه‌های مختلف باشند که عبارت‌اند از:
- حسابداری
- جرم شناسی
- حقوق
- حسابرسی تحقیقی
- علوم کامپیوتر
- تجزیه و تحلیل داده‌ها
- یادگیری ماشین
حسابرسی رعایتی
در این مدل حسابرسی، حسابرس میزان رعایت احکام، رویه‌ها و قوانین و مقررات دولتی را بررسی می‌کند. در واقع در این مدل حسابرسی میزان رعایت اصول و ضوابط و سیاست‌های شرکت در حیطه مالی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نحوه ارائه گزارش حسابرسی
چهار نکته در استاندارد های حسابرسی پذیرفته شده که قبل از انتشار گزارش می‌بایستی در نظر بگیرید عبارتند از:
♥ شما بطور شفاف و روشن باید بیان نمایید که آیا صورتهای مالی بر مبنای استفاده از اصول حسابداری پذیرفته شده تهیه گردیده یا خیر.
♥ شما باید بطور شفاف و روشن بیان نمایید که اصول حسابداری پذیرفته شده ( ثبات رویه ) برای تمامی حسابداری مالی اعمال گردیده یا خیر. در صورتی‌که این ثبات رویه در هریک از حسابها اعمال نشده باشد هریک از موارد را می‌بایستی گزارش نمایید.
بطور مثال امکان دارد یک شرکت روش قیمت گذاری انبار و استفاده از مواد خام را در یک سال مالی نسبت به سال قبل تغییر داده باشد که این تغییر روش در قیمت تمام شده و همچنین سود ایرازی تاثیر گذار می‌باشد.
♥ شما می‌بایستی حتما اطمینان حاصل نمایید که افشای اطلاعات در صورتهای مالی بصورت کافی که بیانگر فعالیت شرکت می‌باشد انجام پذیرفته یا خیر. این اطلاعات می‌بایستی بطور شفاف طبق یادداشت های ضمیمه صورتهای مالی ارائه شده ذکر گردد.
♥ و در نهایت شما می‌بایستی نظر حرفه ای خود را در مورد اینکه ایا صورتهای مالی تهیه و ارائه شده توسط مدیریت شرکت بصورت شفاف و منصفانه از هر لحاظ قابل اعتماد می‌باشد یا خیر. در صورتی که بنظر حرفه ای شما بخش یا بخش‌هایی از صورتهای مالی دارای ابهاماتی هستند یا خیر نیز در هز مورد می‌بایستی مشخص و گزارش گردد. مثلا اگر در ارزیابی میزان بستانکاران نسبت به آن‌چه‌که در گزارشات مالی عنوان شده شک و شبه ای وجود دارد می‌بایستی میزان و مقدار و عدم صحت ان گزارش گردد.