نحوه محاسبه مهریه از نظر حقوق

مهریه چیست ؟

مطابق با ماده 1082 قانون مدنی تعریف مهریه به این شکل امده است که : به مجرد عقد زن مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن نماید.

تبصره – چنانچه مبلغ مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه مهریه انجام و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

آیین‌نامه اجرایی این قانون در خصوص محاسبه مهریه حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارائی تهیه و به تصویب هیات وزیران در رابطه با محاسبه مهریه خواهد رسید.

آنچه که این ماده بیان می دارد این است که ، به مجرد اینکه عقد نکاح بین زن و شوهر خوانده و ثبت می شود ، زن مطابق آن چه که بین طرفین توافق شده است و مطابق قانون مدنی مالک مهر ثبت شده می شود و هیچ اتفاقی نمی تواند این مالکیت را از زن ساقط نماید ، البته در این خصوص مواردی به صورت انحصاری وجود دارد ولی به صورت کلی زن به هر صورت مالک می باشد و مبلغ مهریه را می تواند دریافت نماید.

انواع مهریه را بیان کنید ؟

بعد از آن که مهریه را از منظر قانون تعریف نمودیم به این موضوع می رسیم که ، مهر چند نوع دارد و در خصوص آن به صورت مختصر ولی کامل و جامع توضیح خواهیم دادید، تا شما به بهترین شکل بتوانید در این مورد اطلاعات لازم را کسب نمایید و اگر مایل بودید با وکیل مهریه برای انجام کلیه کارهای مربوط به مهر اعم از محاسبه مهریه و دریافت مبلغ مهریه از همسر خود مشاوره داشته باشید و کلیه کارها را به وکیل مهریه متخصص ارجاع نمایید .البته هزینه وکیل برای اجرای مهریه را نیز باید در نظر بگیرید .

آن چه که ابتدا باید بیان کنیم این است که در عقد دائم اگر به هنگام عقد ، مبلغ مهریه تعیین نشده باشد عقد صحیح است و طرفین بعد از ازدواج می توانند در مورد آن با هم توافق کنند و مقداری را به عنوان مهر تعیین نمایند که این خود باعث شکل گیری انواع مهر می شود .

مهر المسمی

مهر المسمی از رایج ترین و معمول ترین نوع مهر به شمار می رود . مهرالمسمی مهری است که در آن زن و شوهر نسبت به مقدار آن با یکدیگر توافق کرده اند و مقدار آن را در عقد نامه درج نموده اند .  حال این موضوع که در تعیین مهر المسمی چه مواردی باید رعایت شود باید بیان داریم که ،همین که زوجین شرایط صحت عقد را رعایت کنند کفایت می کند و می توانند مطابق با آن مهریه ای را طبق توافق با یکدیگر مشخص نمایند . در این خصوص می توان به ماده 1080 قانون مدنی اشاره کرد که بیان می دارد تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است. این مورد را در خصوص مهر المسمی باید بدانیم که مهر باید هر چیزی باشد که مالیت دارد مانند : پول،خانه،ماشین و …

در بحث مهر المسمی این سوال مطرح می شود ، زمانی که مرد درخواست طلاق داشته باشد زن می تواند تمامی مهر خود را بگیرد یا خیر ؟

در اینجا باید بگوییم که محاسبه مهریه به این حالت است که اگر زوجین باهم رابطه زناشویی داشته باشند زن مستحق دریافت تمام مبلغ مهریه خود خواهد بود و اگر قبل از رابطه زناشویی باشد تنها مستحق دریافت نیمی از مهر خود می باشد و محاسبه مهریه طبق قانون تعیین شده صورت می گیرد .

همچنین مهر المسمی باید معین و مشخص باشد یعنی نمی توان گفت من یکی از این دو مغازه را به نام تو میزنم و باید کاملا مشخص کند که اشاره به کدام مغازه دارد .

مهر المثل

یک نوع دیگر از انواع مهر ، مهر المثل می باشد . مهر المثل زمانی مطرح می شود که مبلغ مهریه توسط زوجین مشخص نشده باشد حال عدم تعیین این مهر می تواند به دلایل مختلفی رخ داده باشد . به طور مثال : طرفین به هنگام عقد نکاح توافقی نکرده باشند و یا آن چه را به عنوان مهر تعیین کردند مخالف شرایط صحت عقد است به این حالت که مشروع نیست و یا ارزش مالی ندارد .

در بحث مهریه نیز همان طور که گفتیم تعیین آن به هنگام عقد نکاح واجب نیست ولی این را باید بدانیم بعد از رابطه زناشویی زن مستحق دریافت مهر می شود که ، اگر مهریه تعیین نشده باشد به آن مهر المثل می گویند .

ماده قانونی که به مهر المثل اشاره دارد در این جا ماده 1100 قانون مدنی می باشد که این گونه بیان می دارد :

در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.

محاسبه مهریه در نوع مهر المثل به این شکل است،  زنانی که شرایط خانوادگی و اقتصادی آن ها با آن زن یکی است را در نظر می گیرند و مهر المثل را برای زن تعیین می نمایند .

مهر المتعه

یک نوع دیگر از انواع مهر ، مهر المتعه می باشد . مهر المتعه زمانی مطرح می شود که زوجین به هنگام عقد نکاح مهریه ای را برای خود تعیین نکرده باشند در این حالت بعد از نکاح و قبل از ارتباط زناشویی مرد درخواست طلاق بدهد در این جا زن مستحق مهر المتعه خواهد بود . مهر المتعه حالتی است که با توجه به شرایط مالی مرد برای زن مبلغ مهریه تعیین می شود و مرد ملزم به پرداخت آن مهر تعیین شده می باشد .

مواد قانونی که به مهر المتعه اشاره دارند شامل دو ماده 1093 و 1094 قانون مدنی که در تشریح آن ها باید بیان داریم که ماده 1093 قانون مدنی در تعریف مهر المتعه بیان می دارد که هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از ‌آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.

ماده 1094 قانون مدنی نیز بیان می دارد که برای محاسبه مهریه از نوع مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود و با توجه به آن مهر تعیین می شود.

نحوه محاسبه مهریه به چه صورت است؟

حال با توجه به توضیحات داده شده و اطلاعاتی که در خصوص مهر و انواع آن بدست آوردید در خصوص این که محاسبه مهریه به چه نحو و شکلی در قانون ایران انجام خواهد شد صحبت خواهیم کرد .

از آن جایی که مهریه باید دارای ارزش مالی باشد و آن چه که به عنوان مال تعیین می شود با توجه به گذر زمان و مواجه با تغییرات وضعیت اقتصادی و تورم از نظر ارزش تغییر می کند .به همین جهت زن باید بتواند مبلغ مهریه خود را باتوجه به  ارزش روز دریافت نماید که در اینجا نحوه محاسبه مهریه را به نرخ روز به شما توضیح خواهیم داد .

ابتدا بیان می کنیم که مطابق ماده 1082 قانون مدنی چنانچه مبلغ مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه مهریه انجام و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

آیین‌نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب ، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارائی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

معنای این ماده به شکل ساده این است که بر اساس تغییر شاخص قیمت ها و تفاوت ارزشی که مبلغ مهریه از سال وقوع ازدواج تا زمان ادا کردن آن داشته ، ارزش آن بر اساس نظر بانک مرکزی محاسبه می شود و دادگاه مطابق با آن مبلغ مهریه را تعیین می کند .

در این خصوص اگر بخواهیم مثالی را به شما بگوییم که بهتر مسئله محاسبه مهریه را درک نمایید به این شکل آن را مطرح می کنیم که تصور کنید زنی در سال 90 ازدواج کرده و 50 میلیون برای او در سند نکاحیه به عنوان مهر مشخص شده است و در سال 99 درخواست مهر کرده است حال در این جا شاخص قیمت سال 98 را مد نظر قرار داده و آن را بر شاخص قیمت سالی که مبلغ مهریه تعیین شده تقسیم می کنیم و عدد بدست اومده را بر مبلغ مهریه تعیین شده ضرب می نماییم و جواب بدست اومده مبلغ مهریه ما با توجه به نرخ روز می شود .

به چند نکاتی که در خصوص بحث محاسبه مهریه به نرخ روز وجود دارد در این جا اشاره می نماییم :

• در مورد مبلغ مهریه اگر بین زوجین به شکل دیگری توافق شده باشد دادگاه بر اساس آن توافق تا جایی که مطابق با شرایط صحت عقد باشد عمل خواهد نمود .
• با توجه به این موضوع که محاسبه مهریه با توجه به نرخ روز ممکن است مشکل باشد ، مرکز مشاوره قوه قضاییه سامانه ای را به صورت آنلاین  برای محاسبه مهریه راه اندازی کرده است و با وارد شدن به این سامانه می توانید مبلغ مهریه را به نرخ روز محاسبه نمایید.
• اگر طلاق به صورت توافقی باشد نحوه محاسبه مهریه نیز باز به همان شکلی است که در قانون به آن اشاره شده است و اگر وجه نقد باشد به همان شیوه که گفته شد با تعیین شاخص قیمت یک سال قبل از درخواست مهر و تقسیم آن با شاخص قیمت سالی که مهر تعیین شده و ضرب جواب بدست امده با مبلغ تعیین شده می توان مقدار مهر را به شکل روز حساب نمود و اگر مهریه سکه طلا باشد با توجه به مبلغ روز سکه ها محاسبه خواهند شد .
• نکته دیگری که در بحث محاسبه مهریه به نرخ روز وجود دارد این است که در مواردی که مهر تعیین شده یک مال با مشخصات معین باشد مانند این که زوج به عنوان مهریه خانه ای معین را مهر کرده باشد و آن را به عنوان مهر به زوج بدهد در این جا دین خود را ادا کرده است و در این جا بحث محاسبه مهریه به نرخ روز دیگر معنایی ندارد و این که قیمت آن خانه بالا یا پایین رفته است اهمیت ندارد .
• همان طور که در ماده 1082 قانون مدنی بیان شد مبلغ مهریه باید مطابق با وجه رایج کشور باشد که در اینجا وجه رایج ایران ریال می باشد و مطابق با شاخص بانک مرکزی حساب می شود . حال اگر زوجین مقدار مبلغ مهریه تعیین شده را بر اساس دلار تعیین کنند، در این جا سوال مطرح می شود با توجه به این که دلار وجه رایج کشور ما نیست محاسبه مهریه بر چه اساسی انجام می شود ، در جواب اگر ما بخواهیم به قانون اشاره کنیم خب به جهت این که قانون گفته وجه رایج ، ما نمی توانیم دلار را به نرخ روز طبق شاخص های تعیین شده محاسبه کنیم زیرا نرخ رایج ما به ریال تعیین شده است ولی اگر بخواهیم تفسیری از ماده داشته باشیم می توانیم بگوییم که در مورد تعیین مبلغ مهریه با توجه به وجه رایج اگر مبلغ مهریه بر مبنای ارز خارجی باشد ما باید با شاخص های بین المللی به محاسبه مهریه بپردازیم و بر اساس شاخص های بین المللی به تعیین مقدار مبلغ مهریه بپردازیم .

منبع : موسسه فرهنگ تفاهم