سیاست گذاری دقیق حلقه مفقوده در مدیریت آب مجازی

در نشست علمی – تخصصی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری اعلام شد که باید هر محصول مورد نیاز بشر در جایی تولید شود که کمترین آب و آب ارزانتر را مصرف کند. در کشور ما سیاستی برای صرفه جویی در صادرات آب مجازی وجود ندارد. الزام تجارت آب مجازی بر این است که کشور هایی که با کمبود آب روبرو هستند باید از کشور های پرآب کالا وارد کنند. آب مجازی مقدار آبی است که یک کالای کشاورزی یا صنعتی در فرایند تولید مصرف می کند.

به گزارش خبرگزاری مجله سلامتی ایران یک صد و هشتاد و هفتمین نشست علمی – تخصصی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری تحت عنوان “مدیریت صادرات آب مجازی؛ ملاحظات و توصیه های سیاستی” برگزار شد.
در این نشست عباس کشاورز؛ معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین حسین دهقانی سانیج؛ عضو هیئت علمی و رئیس مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی و مهدی سرخوش سلطانی؛ رئیس گروه کشاورزی امور آب کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان سخنران در این نشست به ایراد نقطه نظرات خود پرداختند.
در ابتدای نشست: عباس کشاورز؛ معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران به عنوان مدیر علمی نشست گفت: رویکرد های نظری درخصوص مصرف آب در جهان بر این باورند که باید هر محصول مورد نیاز بشر در جایی تولید شود که کمترین آب را مصرف کند و اگر کل دنیا بر اساس این رویکرد عمل کنند در مصرف آب در جهان حدود ۳۶۰ میلیارد مترمکعب صرفه جویی می شود؛ اما کشور های پر آب هنوز به دلایل سیاسی روی این رویکرد توافق نکرده اند.
وی ادامه داد: متأسفانه در کشور ما سیاستی برای صرفه جویی در مصرف آب مجازی وجود ندارد و حتی مصرف آب مجازی با صادرات محصولات پرآب در حال افزایش است. توصیه من به برگزارکنندگان این نشست و سایر نهاد های تحقیقاتی و دانشگاهی این است که موضوع آب مجازی به طور جدی در مباحث درسی و نهاد های سیاست گذاری و تصمیم گیری مورد توجه قرار داده شود.
در ادامه نشست حسین دهقانی سانیج؛ عضو هیئت علمی و رئیس مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی به عنوان سخنران در تعریف آب مجازی گفت: تقریباً تولید هر کالایی به مقدار مشخصی آب نیاز دارد. در کالا های صنعتی آب صرف سرد شدن و شستشو می شود و در تولیدات کشاورزی آب باران آب زیرزمینی و آب سطحی برای رشد گیاهان و تغذیه حیوانات و سیراب شدن آنها استفاده می شود که همه این مصارف آبی به نام «آب مجازی» شناخته شده است.
این عضو هیئت علمی ادامه داد: مفهوم تجارت آب مجازی بر این نظریه استوار است که کشور های در حال توسعه که از نظر منابع آب فقیر هستند به طور فزاینده غذای خود را از کشور هایی که از نظر منابع آب غنی هستند وارد می کنند تا منابع آبی خود را حفظ کنند و در جایی با بهره وری بالاتر و ارزش افزوده بیشتری مورد استفاده قرار دهند. به این ترتیب هدف تجارت آب مجازی جبران کمبود آب از راه جابه جایی جغرافیایی محصولات کشاورزی است.
وی افزود: کشور های شمال اروپا بیش از صادرات آب مجازی واردکننده آب مجازی هستند. این رویکرد ناشی از سیاست های حفاظت از منابع آبی داخلی و حفاظت از اراضی می باشد. در اروپا ۴۰ درصد ردپای آب از خارج مرز ها تأمین می شود.
دهقانی سانیج تشریح کرد: ازآنجاکه در حال حاضر آب می تواند در شرایط عادی به صورت رایگان مصرف شود و در بیشتر کشور ها هنوز آن قدر کمیاب نشده است که دیگر نتوان استفاده کرد تجارت آب مجازی هنوز به عنوان یک استراتژی سیاسی تجارت چندان در سطح دنیا مورد توجه واقع نشده است؛ بنابراین استراتژی تجارت آب مجازی تنها توسط کشور هایی دنبال می شود که دسترسی به آب در آنها به شدت کاهش یافته است.
رئیس مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی افزود: برای حفظ و نگهداری منابع آب رویکرد های کارآمد بهبود مدیریت منابع آب باید به عنوان یک اولویت به کار گرفته شوند. این امر شامل اجرای ممنوعیت کشت گیاهان با آب مصرفی بالا در کشور های دچار کمبود آب است.
در ادامه نشست مهدی سرخوش سلطانی؛ رئیس گروه کشاورزی امور آب کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان سخنران با توجه به تعریف آب مجازی گفت: کشور هایی که با کمبود آب روبرو هستند باید از کشور های پرآب کالا وارد کنند و از تولید کالا ها و خدماتی که در فرایند تولید خود به آب بیشتر و گران تری نیاز دارند بپرهیزند. این رویکرد یکی از راهکار های سازگاری با کم آبی است.
مهدی سرخوش سلطانی در خصوص آب مجازی صادراتی در برنامه هفتم توسعه تشریح کرد: بر اساس جزء “ب” ماده ۳۸ قانون برنامه هفتم توسعه طی سال های اجرای این قانون به منظور تقویت و حفظ منابع آبی کشور وزارت امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران) مکلف است سالانه نیم درصد از ارزش محصولات کشاورزی و غذایی پر آب¬بر صادراتی خلاف الگوی کشت را به عنوان عوارض اخذ و هر سال نیم درصد به این عوارض اضافه نماید تا در پایان سال پنجم میزان آن به دو و نیم درصد برسد.
مهدی سرخوش سلطانی در تحلیل میزان و ارزش آب مجازی صادراتی گفت: عدم تبیین سیاست های دقیق و نقشه راه عملیاتی مشخص در صادرات محصولات منجر شده برای مثال صادرات محصولی نظیر شیر خشک با مصرف حجم بسیار زیاد آب مجازی ارزش دلاری ناچیزی برای کشور ما داشته باشد و این در حالی است که در فضا های رسانه ای چنین موضوع مهمی کمتر مورد توجه واقع می شود.
رئیس گروه کشاورزی امور آب کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور در ادامه گفت: ایران علی رغم اینکه در کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد نه تن ها صادرکننده آب مجازی (حدود ۸ میلیارد مترمکعب سالانه) می باشد؛ بلکه بر خلاف انتظار مشاهده می شود که صادرات آب گران قیمت آبی یا آب آبیاری (آب زیرزمینی و آب سطحی) و واردات آب ارزان قیمت سبز (آب بارش و نزولات جوی) دارد؛ لذا ضروری است نقشه راه و ضوابط اجرایی صادرات آب مجازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور (امور آب کشاورزی و محیط زیست) وزارت جهاد کشاورزی و مشارکت اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران در محورهایی چون مدیریت صادرات بخش دام و فراورده های دامی مدیریت صادرات بخش باغبانی و مدیریت صادرات بخش زراعت تدوین گردد.
در ادامه کارشناسان و صاحب نظران حاضر در نشست به بیان نقطه نظرات و طرح سؤالات خود پرداختند. در انتهای نشست حسین دهقانی سانیج؛ عضو هیئت علمی و رئیس مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی کتاب ترجمه شده تحت عنوان “تجارت آب مجازی راهکار های واقع گرایانه برای حل معضل بحران آب” که به تلاش ایشان و فرحناز سهراب و با ویراستاری فنی عباس کشاورز تهیه شده است را جهت استفاده پژوهشگران و اندیشمندان حوزه آب و کشاورزی به کتابخانه مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری تقدیم کرد.
شایان ذکر است این نشست در تاریخ ۱ آبان ماه ۱۴۰۳ به صورت حضوری و مجازی با مشارکت دستگاه های اجرایی ملی و استانی دانشگاه ها مراکز پژوهشی و اندیشکده ها در سالن دکتر حسین عظیمی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری برگزار شد.

انتهای پیام/