اعداد و مهره ها در بازی تخته نرد چه مفهومی دارند؟

نرد، تخته نرد، یا نردشیر (به انگلیسی: Backgammon) از بازی‌های فکری و متکی به برنامه‌ریزی، روش، شمارش و شانس است. در این بازی دو نفره، طرفین مهره‌های خود را بر اساس دو عددی که بر روی تاس نقش می‌بندد در جهت حرکت عقربه‌های ساعت یا خلاف آن حرکت می‌دهند و درآخر از صفحهٔ بازی خارج می‌سازند، در پایان بازیکنی برنده خواهد بود که زودتر همهٔ مهره‌های خود را از زمین بازی خارج نماید. بعد از بازی گو و چکرز سومین بازی دنیاست که در میان مردمان اروپای شرقی و مردم خاورمیانه به ویژه مردم ایران بسیار رایج است. در بعضی از مناطق ایران به این بازی نردستان یا تخته نردستان می‌گویند.

ایران

کاوشهای باستان‌شناسی در شهر سوخته نشان می‌دهد این بازی در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در ایران وجود داشته‌است. مجموعه‌ای به‌شمار۳۰ مهره و دو تاس در یک صفحه‌ای که نگاره‌ای از مار بر روی آن است و در شهرسوخته یافت شده‌است ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال کهنتر از آنی است که در شهر اور یافت شده‌است.

نیای تخت نرد:

در میان تمامی مردم جهان ایران به عنوان سرزمین مادری این بازی شناخته شده‌است. نخستین بازی ساختهٔ دست بشر روی این کره خاکی که در واقع نیای تخت نرد و شاید شطرنج هم شناخته می‌شود و مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش زمان تمدن عیلام در خوزستان منطقه ایذه وشوش می‌باشد، صفحهٔ بازی ای است که در شهر سوخته ی سیستان و بلوچستان از گور باستانی موسوم به شمارهٔ ۷۶۱ به همراه ۶۰ مهرهٔ آن کشف شده و از چوب آبنوس و به شکل ماری است که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته‌است. مهره‌ها و تاس‌های آن که با تاس‌های امروزی کاملاً متفاوت بوده‌است در یک ظرف سفالی در کنار صفحهٔ بازی قرار داشتند و از سنگ‌های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه بوده‌است.

تا پیش از این گمان می‌رفت که صفحهٔ بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی اور در بین‌النهرین (عراق کنونی) کهن‌ترین بازی ساخته شده به دست بشر می‌باشد. نمونه دیگری از قدیمی‌ترین بازی‌های صفحه و مهره‌ای دنیا که کشف شده مربوط به پنج هزار سال پیش و به شکل عقاب و عقرب از جنس سنگ صابونی در حاشیه هلیل رود در جیرفت کرمان در پی کاوش‌های یوسف مجیدزاده کشف شد و دارای سوراخ‌هایی (خانه‌هایی) است که مهره‌ها در آن جای می‌گرفتند.^[۴] نمونه‌های دیگری نیز از بازی‌ها در تپه سیلک کاشان، صخره‌های جزیره خارگ در خلیج پارس کشف شده‌است. محققان این نوع بازی‌های صفحه و مهره‌ای که تعداد بیشتر و نمونه‌های کهن تر آن‌ها در ایران کشف گردیده و البته در بین دیگر ملت‌های کهن دنیا مانند چین، مصر و… وجود داشته را نیای بازی امروزی نرد نامیده‌اند. در واقع همه این بازی‌های ابتدایی به گونه‌ای بودند که تعدادی سنگ یا مهره را در صفحه‌ای که دارای خانه‌هایی به تعداد مختلف بوده، جابه‌جا می‌کردند و مهره‌ها را از یک نقطه آغازی به یک نقطه پایانی می‌رساندند.

چگونگی پیدایش نرد امروزی:

کهن‌ترین اسناد موجود در جهان که بر وجود تخت نرد به صورت امروزی دلالت دارند، اسناد کاملاً معتبر و تاریخی ایرانی است که از ساخت این بازی در زمان ساسانیان به دست بزرگمهر وزیر باهوش خبر می‌دهند.

سند نخست:

یک نوشتهٔ پهلوی بنام چترنگ نامگ (ماتیکان چترنگ یا گزارش شطرنج) این بازی را بزرگمهر در پاسخ به بازی شطرنج که پادشاه هندوستان برای انوشیروان می‌فرستد، ابداع می‌کند و به پاس اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی آن را “نیواردشیر” به معنای اردشیر دلیر نام می‌نهد. بنا به متن کتاب چترنگ نامگ، بزرگمهر در ساخت تخت نرد از نمادهای گوناگونی که عموماً مربوط به باورهای زرتشتی است الهام می‌گیرد. مانند تشبیه صفحهٔ بازی به کره زمین، چهار بخش زمین بازی به چهار فصل سال، سیاهی و سپیدی مهره‌ها به شب و روز، تعداد مهره‌ها به تعداد روزهای یک ماه، گردش تاس‌ها به چرخش افلاک و ستارگان و گردش مهره‌ها به حرکت مردمان تشبیه شده‌است.

همچنین چیدن مهره‌ها در آغاز بازی به آفرینش دنیا و برخورد و گذر مهره‌ها از یکدیگر را به برخورد و گذر انسان‌ها به هم در این زندگی و در انتها بیرون رفتن آن‌ها از صفحه بازی به مرگ تشبیه گردیده‌است. نمادپردازی حتی در شرح شماره تاس‌ها نیز دیده می‌شود که ۱ نشان اهورامزدا؛ ۲ نشان دو مینو (انگره مینو و سپنتا مینو)؛ ۳ نشان پندار، گفتار و کردار نیک؛ ۴ نشان عنصرهای چهارگانه خلقت یعنی آب، باد، خاک، آتش؛ ۵ نشان پنج روشنی خورشید، ماه، ستاره، آتش، آذرخش و ۶ به شش گاهنبار مانند شده‌است. در تلمود نیز به این بازی اشاره شده‌است و جالب اینجاست که جمع اعداد رو به روی هم در طرفین تاس‌ها همواره هفت یعنی عددی که برای ایرانیان گرامی بوده‌است می‌باشد. چنان‌که در برابر یک، شش نهاده‌اند و در مقابل دو، پنج و در مقابل سه، چهار.

سند دوم

ظرف نقره‌ای بازمانده از دوران ساسانیان است که در نقوش این ظرف نشان می‌دهد سربازان ساسانی به بازی نرد و کشتی مشغول هستند.

سند سوم

شاهنامه فردوسی است که در بخش «در نهادن شطرنج» این بار در قالب شعر به داستان ساخت تخت نرد می‌پردازد. داستان با این اشعار آغاز می‌شود.

سپاس از خداوند خورشید و ماه

که رَستم ز بوزرجمهر و ز شاه

چون این کار دلگیرت آمد به‌بُن

ز شطرنج باید که رانم سَخُن

چنین آگهی یافت شاه جهان

ز گفتار بیدار کار آگاهان

که آمد فرستادهٔ شاه هند

ابابیل و چتر و سواران سند

بیاورد پس نامه‌ای بر پرند

نبشته به نوشین روان رای هند

بدانند هر مهره‌ای را به نام

که گویند پس خانه او کدام

پیاده بدانند و پیل و سپاه

رخ و اسپ و رفتار فرزین و شاه

گر این نغزبازی به جای آورند

درین کار پاکیزه رای آورند

همان باژ و ساوی که فرمود شاه

به‌خوبی فرستم بران بارگاه

و گر نامداران ایران گروه

ازین دانش آیند یکسر ستوه

چو با دانش ما ندارند تاو

نخواهند زین بوم و بر باژ و ساو

مصر

بازیهای تخته‌ای برای هزاران سال در مصر و آسیای جنوب غربی وجود داشته اند. بازی باستانی سینیت و نگاره‌های مقبره‌های بزرگ نشان دهنده این واقعیت می‌باشند.

تخته نرد در جمهوری اسلامی

برخی از مراجع شیعه تخته نرد را حرام می‌دانند و برخی دیگر آن را در حالی که به نیت قمار نباشد جایز می‌دانند. اولین مجوز رسمی تخته نرد در جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۴ توسط اداره کل ورزش و جوانان استان فارس صادر گردید اما به سرعت این مسئله با واکنش روحانیان شیراز مواجه شد. آنان این مجوز را مایه شرمساری شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت عنوان کردند و خواستار توضیح مقامات ورزشی استان شدند. آن‌ها معتقدند تخته نرد چون با تاس بازی می‌شود بازی فکری نیست.

معنی و مفهوم اجزای تخته نرد یکی از مهم ترین مسائل در بازی تخته نرد است. بازی تخته نرد یکی از بازی های باستانی در جهان است که دارای تاریخچه‌ی بلند بالایی نیز می‌باشد. این بازی از حدود ۲۰۰۰ سال پیش یکی از مهم ترین سرگرمی های افراد بوده است همچنین ریشه‌ی بازی تخته نرد نیز به هندوستان باز می‌گردد. قدمت این بازی به تمدن های بسیار قدیمی همانند: تمدن روم، تمدن سومر، تمدن ایران و تمدن مصر برمیگردد.

همچنین شایان ذکر است از آنجایی که قدیمی ترین تخته نرد در شهر سیستان و بلوچستان در کشور ایران پیدا شده است؛ این بازی را به کشور ما نیز نسبت می‌دهند. این بازی از گذشته تاکنون دارای قوانین و اصطلاحات خاص خود بوده است که امروزه نیز اجرا می‌شود. همچنین معنی و مفهوم اجزای تخته نرد نیز از موضوعات مهمی است که در گذشته درباره‌ی آن صحبت می‌شد. ما در این مقاله قصد داریم شما را با اجزای تخته نرد و معنی و مفهوم اجزای تخته نرد به طور کامل آشنا کنیم بدین منظور با ما همراه باشید.

معنا و مفهوم اجزای تخته نرد چیست؟

پس از اینکه با بازی تخته نرد و اجزای مورد استفاده در این بازی آشنا شدید حال وقت آن رسیده که با معنی و مفهوم اجزای تخته نرد آشنا شوید. معنی و مفهوم اجزای تخته نرد از کتابی به نام شطرنج نامه استخراج شده است. طبق گفته ها این معنی و مفهوم اجزای تخته نرد طبق باور های زرتشتی ها در زمان های قدیم بوده است.

معنی و مفهوم اجزای تخته نرد به شرح زیر می‌باشند:

• تخته نرد به معنای کره زمین
• تاس ها به معنای ستاره ی بخت و اقبال
• گردش تاس ها در بازی معنای گردش ایام در زندگی
• ۳۰ مهره در بازی تخته نرد به معنای ۳۰ شبانه روز در هر ماه
• ۲۴ خانه در بازی تخته نرد به معنای ۲۴ ساعت در یک شبانه روز
• ۴ قسمت زمین بازی تخته نرد به معنای ۴ فصل در سال
• ۱۲ خانه در هر طرف از بازی به معنای ۱۲ ماه در هر سال
• ۵ دست بازی در بازی تخته نرد به معنی ۵ وقت در یک شبانه روز
• مهره های بازی به معنای انسان ها در زندگی
• گردش مهره ها در بازی تخته نرد به معنای گردش و حرکت انسان ها در زندگی
• ۲ رنگ سیاه و سفید مهره ها به معنای شب و روز
• زمین بازی تخته نرد به معنای آسمان
• برداشتن مهره ها در پایان هر بازی تخته نرد نیز به معنای مرگ انسان ها در زندگی می‌باشد.

موارد ذکر شده در بالا معنی و مفهوم اجزای تخته نرد بودند که در گذشته مردم به آن ها باور داشتند. حال با دانستن این موارد و معنی و مفهوم اجزای تخته نرد به صورت جدی تر به این بازی نگاه خواهید کرد.

مفهوم و معرفی نماد های بازی تخته نرد