استاندارد لباس کار در 4 گروه شغلی اصلی
اگر دنبال استاندارد لباس کار هستید، یعنی می‌خواهید هم ایمنی کارکنان‌تان تضمین شود، هم از نظر قانونی مشکلی پیش نیاید و هم لباس‌هایی انتخاب کنید که واقعاً راحت و کاربردی باشند. در این مقاله همه چیز را درباره استاندارد لباس کار در ایران، از قوانین وزارت کار گرفته تا استانداردهای ملی و تفاوت لباس کار در صنایع مختلف با زبانی ساده و راحت توضیح می‌دهم.
لباس کار یکی از مهم‌ترین تجهیزات حفاظت فردی (PPE) است که علاوه بر پوشش کامل بدن، باید از کارکنان در برابر خطرات مختلف محیط کار محافظت کند. طبق قوانین ایران، کارفرما موظف است لباس کار استاندارد و مناسب را به‌صورت رایگان در اختیار کارکنان قرار دهد و در صورت عدم رعایت، تمام مسئولیت قانونی و جبران خسارت با اوست.
پیشنهاد می کنیم نمونه لباس کار های استاندارد شرکت های بزرگ ایران را در صفحه تولیدی لباس کار ایران پوشاک مشاهده فرمایید.
استانداردهای ملی مهم لباس کار در ایران
در سطح ملی، چندین استاندارد مهم مشخصات فنی و عملکردی لباس کار را تعریف کرده‌اند. این‌ها مهم‌ترین استانداردهایی هستند که هر کارفرما و تولیدکننده‌ای باید بشناسد:
| شماره استاندارد | عنوان و موضوع اصلی |
|---|---|
| استاندارد ملی ۱۱۲۳۶ | مشخصات کلی لباس‌های کار و محافظتی برای کارگران صنعتی |
| استاندارد ملی ۱۵۸۸۳ | لباس‌های حفاظتی در برابر حرارت و شعله |
| استاندارد ملی ۱۲۷۵۴ | لباس کار با مقاومت مکانیکی بالا (مناسب محیط‌های پرخطر) |
| استاندارد ملی ۱۹۴۴ (مصوب ۱۳۷۲) | ویژگی‌های پارچه پنبه‌ای لباس کار: جذب رطوبت خوب، مقاومت فیزیکی بالا، ثبات رنگ در شست‌وشو |
چرا رعایت استاندارد لباس کار این‌قدر حیاتی است؟
- طبق ماده ۷۰ آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی وزارت کار: لباس کار باید حفاظت کافی داشته باشد + راحت، سبک و کاملاً متناسب با بدن کارگر باشد.
- ماده ۶۱ آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی کارگاه‌ها: کارفرما موظف است سالیانه حداقل دو دست لباس کار مناسب و رایگان به هر کارگر بدهد.
- ماده ۹۲ همان آیین‌نامه: اگر لباس استاندارد نباشد و حادثه‌ای رخ دهد، کارفرما مسئول جبران تمام خسارت‌هاست.
- سازمان ملی استاندارد ایران (ISIRI) استانداردهای دقیق جنس پارچه، طراحی و علائم لباس کار را تعیین کرده.
نتیجه؟ انتخاب لباس کار استاندارد هم جان کارگر را نجات می‌دهد، هم بهره‌وری را بالا میبرد و هم از جریمه‌های میلیونی وزارت کار جلوگیری می‌کند.
الزامات عمومی طراحی لباس کار طبق آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی
- ماده ۶۷ → لباس باید کاملاً بسته باشد، هیچ شکاف، چین اضافی، لبه آویزان یا قسمت آویزان نداشته باشد (مخصوصاً برای کسانی که نزدیک ماشین‌آلات متحرک کار می‌کنند).
- ماده ۷۵ → حتی‌الامکان بدون جیب یا جیب خیلی کوچک (تا ابزار داخلش گیر نکند).
- ماده ۷۲ → باید علامت تصویری نوع حفاظت (مثل آرم ضد شعله، ضد الکتریسیته و …) روی لباس دوخته شود.
- ماده ۹۱ → تولیدکننده، فروشنده و کارفرما همه موظف به رعایت این موارد هستند.
لباس کار استاندارد در محیط‌های پزشکی و بیمارستان
در محیط‌های پزشکی، لباس کار شامل روپوش و اسکراب (Scrub) است که علاوه بر تفکیک نقش‌های شغلی، باید الزامات بهداشتی و حفاظتی را نیز تأمین کند.
جنس پارچه ایده‌آل
- پارچه سبک پنبه‌ای یا مخلوط پنبه–پلی‌استر
- ضدباکتری، ضدآب در برابر مایعات زیستی، قابل شست‌وشو در دمای بالا (حتی ۹۰ درجه)
ویژگی‌های طراحی روپوش و اسکراب پزشکی
- آستین کوتاه یا سه‌ربع
- یقه ساده یا چین‌دار
- طول تا حدود زانو
- معمولاً دو جیب بزرگ جلویی (برخلاف کارگاه‌های صنعتی که جیب ممنوع یا محدود است)
- رنگ: سفید برای پزشکان، رنگ‌های مختلف برای بخش‌های تخصصی (جراحی معمولاً سبز یا آبی تا خون کمتر دیده شود)
نکته قانونی و بهداشتی
اگرچه آیین‌نامه خاصی درباره رنگ لباس پزشکی در قوانین ایران وجود ندارد، اما توصیه وزارت بهداشت بر هماهنگی با ملاحظات بهداشتی و فرهنگی است.
لباس کار استاندارد در کارخانه‌ها و صنایع سنگین
صنایع تولیدی و کارخانه‌ای، به‌ویژه کارگاه‌های سنگین و معدن، همواره با خطرات فیزیکی (ضربه، سایش) و شیمیایی همراه هستند. بنابراین لباس کار در این صنایع باید بسیار مقاوم و ایمن باشد. پارچه‌های کار در این حوزه معمولاً ضخیم‌تر و با درصد بالای پنبه یا الیاف مقاوم مثل کتان دوخته می‌شوند.
بهترین ترکیب پارچه
- ۷۰٪ پنبه + ۳۰٪ پلی‌استر یا ۱۰۰٪ پنبه ضخیم
- وزن پارچه معمولاً ۲۷۰ تا ۳۲۰ گرم بر متر مربع
مدل‌های رایج
- دو تکه (کاپشن + شلوار)
- یکسره (سرهمی) در محیط‌های خیلی آلوده یا پرخطر
نکات طراحی ایمنی (مستقیم از ماده ۶۷ و ۷۵)
- تمام درزها و لبه‌ها دوخت تقویت‌شده
- آستین و پاچه کاملاً چسب و بدون گشادی
- بدون قسمت آویزان، چین اضافی یا جیب بزرگ
- رنگ معمول: سرمه‌ای، خاکی، طوسی (آلودگی کمتر دیده می‌شود) یا شبرنگ طبق استاندارد EN ISO 20471 در راهسازی و بنادر
در محیط‌های جوشکاری و حرارت بالا
- حتماً مطابق استاندارد ملی ۱۵۸۸۳ (مقاوم در برابر پرتاب ذرات داغ و شعله)
- کفش ایمنی با پنجه فولادی اجباری است
در مجموع، رعایت تمام استانداردهای فنی و ایمنی مانند دوام پارچه (آزمون کشش و ساییدگی) و طراحی بدون قطعات اضافی، ضمن ارتقای ایمنی کارکنان باعث کاهش ضایعات ناشی از آسیب به لباس و تسهیل نظافت کارگاه می‌شود.
لباس کار استاندارد برای مکانیک‌ها، برق‌کاران و جوشکارها
کارکنان فنی مانند برق‌کاران و مکانیک‌ها نیز نیازمند لباس کار خاص خود هستند که علاوه بر استانداردهای عمومی، الزامات ویژه‌تری داشته باشد.
الزامات خاص برق‌کاران (ماده ۷۴)
- هیچ قطعه فلزی (دکمه، زیپ، پرچ) روی لباس نباشد
- پارچه آنتی‌استاتیک یا عایق الکتریکی
- رنگ روشن + نوار شبرنگ برای دیده شدن
الزامات خاص جوشکارها (ماده ۷۳ و ۷۴)
- مقاوم در برابر جرقه و فلز مذاب
- معمولاً پارچه نسوز یا پوشش اضافی نسوز
کفش ایمنی این گروه
- زیره کاملاً عایق برق (لاستیکی یا پلاستیکی مخصوص)
الزامات ایمنی این مشاغل از استانداردهای بالا پیروی می‌کند تا حوادث الکتریکی و حرارتی به حداقل برسد.
لباس کار (فرم سازمانی) در ادارات، بانک‌ها و سازمان‌های دولتی
در سازمان‌ها و اداره‌های دولتی یا خصوصی (از جمله ادارات، مدارس، بانک‌ها و شرکت‌های خدماتی)، لباس کار ماهیت حفاظتی ندارد، بلکه به‌عنوان فرم سازمانی مرتب، رسمی و یکسان تعریف می‌شود. اگرچه استاندارد ملی مشخصی برای این نوع لباس‌ها وجود ندارد، ولی معیارهای عمومی رعایت می‌شود. پس اگر قصد شما فقط تبلیغات است پیشنهاد ما برای کاهش هزینه ها انتخاب تیشرت تبلیغاتی جودون می باشد، می توانید از صفحه سفارش تیشرت کار تبلیغاتی اقدام به کسب اطلاعات بیشتر نمایید.
ویژگی‌های اصلی فرم اداری
- جنس: ترگال، کجراه یا مخلوط پلی‌استر–ویسکوز (حدود ۲۲۰ گرم)
- رنگ رسمی: سورمه‌ای، طوسی، خاکستری روشن
- مدل بانوان: معمولاً مانتو و شلوار یا مقنعه یکدست
حتی در اداره هم قانون هست!
- ماده ۶۸ → ممنوعیت آویزان کردن زنجیر، ساعت بزرگ، جواهرات و هر چیز آویزان
- داشتن کارت شناسایی یا لوگوی سازمان روی لباس الزامی یا شدیداً توصیه شده است
گرچه خطرات فیزیکی در اداره‌ها کمتر است، اما رعایت استانداردهای عمومی طراحی لباس (مثل نبود قسمت‌های آزاد و انتخاب کفش استاندارد) و استفاده از نشان سازمانی (مانند نصب کارت شناسایی) جزء دستورالعمل‌های توصیه‌شده محسوب می‌شود.
چک‌لیست نهایی خرید لباس کار استاندارد
انتخاب صحیح لباس کار متناسب با نوع فعالیت و مخاطرات محیط، نقش مهمی در ارتقای ایمنی کارکنان و بهره‌وری سازمان دارد. یک لباس کار استاندارد نه تنها از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند، بلکه با ایجاد حس ایمنی و هماهنگی در بین کارکنان، میزان تمرکز و کارآمدی را افزایش می‌دهد.
برای اینکه مطمئن شوید ۱۰۰٪ مطابق قانون و استاندارد عمل کرده‌اید، این موارد را چک کنید:
- برچسب تأییدیه استاندارد ملی (ISIRI) روی لباس باشد
- جنس پارچه مطابق استاندارد ۱۹۴۴ (جذب رطوبت، ثبات رنگ، مقاومت)
- طراحی بدون قسمت آویزان و جیب اضافی (در مشاغل صنعتی)
- علائم حفاظتی لازم دوخته شده باشد
- سالی حداقل دو دست رایگان به هر کارگر تحویل دهید
- برنامه بازرسی دوره‌ای و تعویض لباس‌های فرسوده داشته باشید
رعایت استاندارد لباس کار فقط یک بند قانونی نیست؛ سرمایه‌گذاری برای سلامتی کارکنان، کاهش حوادث و در نهایت صرفه‌جویی بلندمدت در هزینه‌های سازمان است.
منابع:
- استانداردها و آیین‌نامه‌های رسمی ایران (از جمله استاندارد ملی ایران شماره‌های ۱۱۲۳۶، ۱۵۸۸۳، ۱۲۷۵۴ و ۱۹۴۴ مصوب مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران)
- آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- گزارش‌ها و راهنمایی‌های HSE و وزارت بهداشت
- دوخت لباس کار ایران پوشاک