برای به اجرا گذاشتن مهریه چکار کنیم

مطالبه مهریه، حق قانونی هر زنی است که در صورت بروز اختلافات یا نیاز، می تواند برای آن اقدام کند. این فرایند شامل مراحل حقوقی و اداری متفاوتی است که شناخت آن ها برای دستیابی به نتیجه مطلوب ضروری است. از طریق اداره ثبت یا دادگاه خانواده، می توان این حق را پیگیری کرد، که هر کدام مسیر و شرایط خاص خود را دارد.

در زندگی مشترک، گاهی شرایطی پیش می آید که زن ناچار می شود برای مطالبه حق قانونی خود، یعنی مهریه، اقدام کند. این تصمیم معمولاً در دوران پر از تنش و اضطراب اتخاذ می شود و از این رو، آگاهی کامل از تمام جوانب و مراحل قانونی، می تواند به زن در پیمودن این مسیر دشوار کمک شایانی کند. مطالبه مهریه فراتر از یک درخواست مالی است؛ گاهی نمادی از احقاق حق و استقلال مالی زن به شمار می رود. زنانی که قصد به اجرا گذاشتن مهریه خود را دارند، با سوالات بسیاری مواجه می شوند: از کجا باید شروع کرد؟ چه مدارکی لازم است؟ کدام مسیر قانونی مناسب تر است؟ این مقاله به دنبال پاسخگویی به این پرسش هاست و می کوشد تا یک راهنمای جامع و گام به گام را برای تمامی مراحل مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه ارائه دهد تا در این تجربه حقوقی، راهنمایی قابل اتکا برای شما باشد.

۱. مهریه چیست و چه انواعی دارد؟ (آشنایی با مفاهیم اولیه)

مهریه به معنای مالی است که هنگام عقد ازدواج، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد، یک دین قانونی و شرعی است که بر عهده مرد قرار می گیرد و با وقوع عقد، زن مالک آن می شود. مهریه می تواند به صورت وجه نقد، سکه، طلا، اموال منقول یا غیرمنقول (مانند زمین یا خانه) و حتی یک منفعت یا حق (مانند آموزش یا سفر) تعیین شود، به شرطی که دارای ارزش مالی و قابل تعیین باشد. اهمیت مهریه در نظام حقوقی ایران بسیار بالاست و به عنوان پشتوانه مالی زن در نظر گرفته می شود.

۱.۱. تعریف حقوقی مهریه: ماهیت مهریه به عنوان یک دین و طلب مالی

از دیدگاه حقوقی، مهریه یک دین ممتاز است. به این معنا که زن در مطالبه مهریه خود، نسبت به سایر طلبکاران مرد، اولویت دارد. این حق مالی به محض جاری شدن صیغه عقد، به ملکیت زن در می آید و او می تواند هر زمان که بخواهد (با توجه به نوع مهریه)، آن را مطالبه کند. نکته مهم این است که حتی اگر زن هیچ گاه درخواست طلاق ندهد یا حتی زندگی مشترک ادامه یابد، حق مطالبه مهریه برای او محفوظ است و هیچ گاه ساقط نمی شود مگر اینکه خود زن آن را ببخشد یا در شرایط خاص قانونی، بخشی از آن تعدیل شود. در واقع، مهریه را می توان به عنوان تضمینی برای آینده مالی زن در نظر گرفت.

۱.۲. انواع مهریه و تفاوت های کلیدی

مهریه در حقوق ایران به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک شرایط مطالبه متفاوتی دارند و در فرایند به اجرا گذاشتن مهریه تأثیرگذار هستند:

مهریه عندالمطالبه

این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در سندهای ازدواج ایرانی است. در مهریه عندالمطالبه، همان طور که از نامش پیداست، زن می تواند در هر زمان که بخواهد، حتی در طول زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق یا اثبات عدم تمکین، مهریه خود را از همسرش مطالبه کند. برای مطالبه این نوع مهریه، نیازی به اثبات توانایی مالی زوج نیست و مرد مکلف به پرداخت آن است. تنها محدودیتی که ممکن است در مورد مهریه عندالمطالبه وجود داشته باشد، تعداد سکه های مهریه است. طبق قانون، برای بیش از ۱۱۰ سکه طلا، اثبات توانایی مالی مرد برای پرداخت مازاد بر این مقدار لازم است و در صورت عدم توانایی، مرد می تواند برای اعسار اقدام کند. فرایند محاسبه و مطالبه آن نسبتاً ساده تر است زیرا فرض بر قابلیت وصول آن است.

مهریه عندالاستطاعه

برخلاف مهریه عندالمطالبه، در مهریه عندالاستطاعه، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن به اثبات برسد. این اثبات مسئولیت بر عهده زن است. در این حالت، زن باید مدارکی را ارائه دهد که نشان دهنده وجود اموال یا درآمد کافی برای مرد باشد. این فرایند ممکن است پیچیده تر و زمان برتر باشد، زیرا نیاز به تحقیقات و استعلامات مالی از سوی مراجع قضایی دارد. اگر مرد اثبات کند که توانایی مالی ندارد، مهریه به صورت اقساط و متناسب با درآمد و دارایی های او تعیین خواهد شد.

نکته: مهریه در عقد موقت (صیغه) و تفاوت های آن در مطالبه

در عقد موقت (صیغه)، مهریه باید حتماً در زمان عقد مشخص و تعیین شود. در غیر این صورت، عقد باطل است. مطالبه مهریه در عقد موقت نیز به طور کلی از طریق دادگاه خانواده صورت می گیرد و امکان مراجعه به اداره ثبت برای آن وجود ندارد. در این نوع عقد نیز زن می تواند مهریه تعیین شده را مطالبه کند.

۱.۳. شرایط قانونی مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه

برای اینکه زن بتواند مهریه خود را به اجرا بگذارد، باید شرایطی وجود داشته باشد:

• ارزش مالی مهریه: مهریه باید مالیت داشته باشد، یعنی چیزی باشد که در عرف جامعه ارزش مالی داشته و قابلیت خرید و فروش داشته باشد.
• مشخص و معین بودن: میزان مهریه باید در زمان عقد به وضوح مشخص شده باشد؛ مثلاً تعداد معینی سکه یا مقدار مشخصی طلا. مهریه مبهم یا نامشخص قابلیت اجرا ندارد.
• ثبت رسمی در سند ازدواج: مهریه باید در سند ازدواج به صورت رسمی ثبت شده باشد. سند ازدواج، معتبرترین سند برای اثبات وجود و میزان مهریه است.
• حال بودن مهریه: به این معنا که تعهدی برای پرداخت مهریه در آینده یا تحت شرایط خاصی صورت نگرفته باشد. مهریه هایی که به صورت مدت دار یا مشروط تعیین می شوند (که البته رایج نیست)، باید شرایطشان محقق شود. مهریه عندالمطالبه ذاتاً حال است.
• میزان مهریه و تأثیر آن بر روند اجرا: میزان مهریه می تواند بر روند اجرا تأثیرگذار باشد، به خصوص در مورد مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه که در آن اثبات استطاعت زوج برای مازاد بر این مقدار، مهم می شود.

۲. مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه (لیست کامل و دقیق)

آماده سازی مدارک لازم یکی از نخستین و مهم ترین گام ها در مسیر به اجرا گذاشتن مهریه است. نقص در مدارک می تواند فرایند را به تأخیر بیندازد و چالش های جدیدی ایجاد کند. از این رو، جمع آوری دقیق و کامل این اسناد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

۲.۱. مدارک شناسایی زوجه: شناسنامه و کارت ملی

اسناد هویتی شما، از جمله اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی، اولین مدارکی هستند که برای اثبات هویت و شروع هرگونه اقدام قانونی به آن ها نیاز خواهید داشت. این مدارک باید معتبر و دارای اعتبار باشند و در تمامی مراحل پرونده، ارائه آن ها الزامی است.

۲.۲. سند ازدواج: اصل و کپی یا رونوشت معتبر آن

سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن، اصلی ترین و مهم ترین مدرک برای اثبات عقد و تعیین میزان مهریه است. این سند، قرارداد رسمی بین زن و مرد است که در آن تمامی شروط عقد، از جمله مهریه، به طور دقیق ثبت شده است. بدون سند ازدواج، امکان مطالبه مهریه وجود نخواهد داشت. در صورتی که اصل سند در دسترس نباشد، می توانید از دفترخانه محل عقد، رونوشت برابر اصل آن را دریافت کنید.

۲.۳. ثبت نام در سامانه ثنا: اهمیت و نحوه انجام

در سال های اخیر، سیستم قضایی کشور به سمت الکترونیکی شدن حرکت کرده است. ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ اوراق قضایی) برای تمامی افراد حقیقی که قصد پیگیری پرونده های حقوقی یا قضایی را دارند، الزامی است. این سامانه امکان دریافت ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی را فراهم می کند و سرعت و دقت در اطلاع رسانی را به طرز چشمگیری افزایش می دهد. برای ثبت نام می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده یا به صورت آنلاین اقدام کنید.

۲.۴. مدارک مربوط به اموال زوج (در صورت اطلاع)

اگر از اموال و دارایی های همسر خود اطلاع دارید، ارائه مدارک مربوط به آن ها می تواند فرایند توقیف اموال و وصول مهریه را تسریع کند. حتی اگر به طور کامل اطلاعات دقیقی ندارید، همین اطلاعات جزئی نیز می تواند به مراجع قانونی در استعلامات کمک کند.

• تصویر سپرده های بانکی: اگر از وجود حساب های بانکی با موجودی قابل توجه اطلاع دارید.
• پلاک ثبتی املاک: شامل اطلاعات دقیق در مورد املاک مسکونی، تجاری، زمین یا باغ که به نام همسر شما ثبت شده اند.
• مشخصات خودرو: پلاک، مدل، شماره شاسی و هرگونه اطلاعات دیگر مربوط به خودروهای متعلق به همسر.
• اطلاعات سهام و اوراق بهادار: اگر همسر شما سهام شرکت ها یا اوراق بهادار دیگری دارد.
• سهم الارث احتمالی زوج: در صورتی که همسر شما از بستگان درجه یک خود ارثی برده یا قرار است ببرد، اطلاعات مربوط به آن می تواند مفید باشد.

در صورتی که از اموال زوج اطلاع دقیقی ندارید، نگران نباشید. مراجع قانونی، چه اداره ثبت و چه دادگاه، امکان استعلام اموال را از سازمان های مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهور نیروی انتظامی و…) دارند. البته ارائه هرچه بیشتر اطلاعات اولیه، به تسریع این استعلامات کمک می کند.

۳. مراحل گام به گام به اجرا گذاشتن مهریه (مقایسه جامع دو روش اصلی)

برای به اجرا گذاشتن مهریه، دو مسیر اصلی وجود دارد: از طریق اداره ثبت اسناد رسمی و از طریق دادگاه خانواده. انتخاب هر کدام از این روش ها، بسته به شرایط پرونده، سرعت عمل و هزینه های مربوطه، متفاوت خواهد بود. شناخت دقیق هر دو مسیر به شما کمک می کند تا بهترین تصمیم را برای احقاق حق خود بگیرید.

۳.۱. روش اول: مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت (سریع ترین و کم هزینه ترین راه در شرایط خاص)

این روش معمولاً زمانی توصیه می شود که زن از وجود اموال و دارایی های مشخصی به نام همسر خود اطلاع دارد. مراحل کلی به شرح زیر است:

۳.۱.۱. گام اول: مراجعه به دفترخانه ازدواج محل ثبت عقد و درخواست صدور اجراییه مهریه

اولین قدم، مراجعه به همان دفترخانه ای است که عقد ازدواج شما در آن به ثبت رسیده است. با ارائه اصل سند ازدواج و مدارک شناسایی، شما درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح می کنید. اجراییه سندی است که به موجب آن، دفترخانه ازدواج به اداره ثبت اسناد رسمی دستور می دهد تا برای وصول مهریه شما اقدام کند. این اجراییه یک سند رسمی و لازم الاجرا محسوب می شود.

۳.۱.۲. گام دوم: تحویل اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی و تشکیل پرونده اجرایی

پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، باید آن را به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی (معمولاً در همان شهر یا شهر نزدیک به دفترخانه) تحویل دهید و تقاضای تشکیل پرونده اجرایی کنید. در این مرحله، شماره پرونده ای به شما اختصاص داده می شود که برای پیگیری های بعدی لازم است.

۳.۱.۳. گام سوم: درخواست استعلام و شناسایی اموال زوج

در این مرحله، شما می توانید از اداره ثبت درخواست کنید تا استعلام از سازمان های مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، اداره راهنمایی و رانندگی) جهت شناسایی اموال منقول و غیرمنقول همسر شما صورت گیرد. اگر از قبل اطلاعاتی در مورد اموال دارید، ارائه آن ها به تسریع این استعلامات کمک می کند.

۳.۱.۴. گام چهارم: توقیف اموال شناسایی شده زوج

پس از شناسایی اموال، اداره ثبت اقدام به توقیف آن ها می کند. این توقیف می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مستمری (تا یک سوم یا یک چهارم)، خودرو، ملک و سایر دارایی ها باشد.

• مستثنیات دین: باید توجه داشت که برخی اموال مرد، تحت عنوان مستثنیات دین، قابل توقیف نیستند. این موارد شامل خانه مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار و پیشه، و برخی از حقوق و مزایای بازنشستگی است. هدف از مستثنیات دین، حفظ حداقل امکانات زندگی برای بدهکار است.
• توقیف خودروهای لیزینگی/رهنی: در مورد خودروهایی که به صورت لیزینگ خریداری شده اند یا در رهن بانک هستند، امکان توقیف وجود دارد، اما برای فروش یا انتقال آن ها، ابتدا باید بدهی مربوط به شرکت لیزینگ یا بانک تسویه شود.

۳.۱.۵. گام پنجم: درخواست ممنوع الخروجی زوج (شرایط و تاثیر آن)

اگر مرد قصد فرار از پرداخت مهریه را داشته باشد یا در صورت عدم دسترسی به اموال کافی، می توانید از اداره ثبت درخواست ممنوع الخروجی او را مطرح کنید. این اقدام می تواند فشار زیادی را بر مرد برای پرداخت مهریه وارد کند، زیرا تا زمان تسویه بدهی یا ارائه تضمین مناسب، امکان خروج از کشور را نخواهد داشت.

۳.۱.۶. گام ششم: مزایده اموال توقیف شده و وصول مهریه

در صورتی که زوج پس از توقیف اموال نیز اقدام به پرداخت مهریه نکند، اموال توقیف شده از طریق مزایده عمومی به فروش می رسند و مبلغ حاصل از آن به منظور پرداخت مهریه به زن اختصاص داده می شود. این مرحله معمولاً آخرین گام در مسیر وصول مهریه از طریق ثبت است.

یکی از مزایای مهم مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، سرعت نسبتاً بالاتر آن در صورت وجود اموال مشخص و همچنین هزینه های اولیه کمتر نسبت به دادگاه است. با این حال، باید توجه داشت که در این روش، امکان جلب زوج وجود ندارد.

۳.۲. روش دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده (زمانی که از ثبت نتیجه ای حاصل نشود یا انتخاب اولیه باشد)

اگر از طریق اداره ثبت به نتیجه نرسیدید (مثلاً اموالی شناسایی نشد یا زوج برای فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را منتقل کرده بود) یا اگر از ابتدا ترجیح می دهید از طریق مراجع قضایی اقدام کنید، مسیر دادگاه خانواده پیش روی شماست.

۳.۲.۱. گام اول: دریافت گواهی عدم حصول نتیجه از اجرای ثبت یا مراجعه مستقیم به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

در صورتی که قبلاً از طریق ثبت اقدام کرده و نتیجه ای حاصل نشده باشد، باید از اداره ثبت گواهی مبنی بر عدم حصول نتیجه دریافت کنید. اما با توجه به بخشنامه جدید قوه قضائیه (مورخ ۲۴ مهر ۱۴۰۳)، زوجه دیگر الزامی به مراجعه به ثبت قبل از دادگاه ندارد و می تواند مستقیماً به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند.

۳.۲.۲. گام دوم: ثبت دادخواست مطالبه مهریه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

در این مرحله، باید دادخواست مطالبه مهریه را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. این دادخواست شامل اطلاعات شناسایی شما و همسرتان، میزان مهریه، و درخواست پرداخت آن است. ثبت دادخواست نیاز به دقت و رعایت اصول قانونی دارد.

۳.۲.۳. گام سوم: درخواست تامین خواسته (توقیف اموال قبل از صدور حکم دادگاه)

برای جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج در طول فرایند دادرسی، می توانید همزمان با دادخواست مهریه یا پس از آن، درخواست تأمین خواسته را نیز مطرح کنید. تأمین خواسته به معنای توقیف موقت اموال زوج قبل از صدور حکم قطعی دادگاه است. این اقدام می تواند مانع از فرار از دین شود.

۳.۲.۴. گام چهارم: تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه خانواده و صدور حکم

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارجاع می شود و جلسات رسیدگی برگزار خواهد شد. در این جلسات، قاضی به اظهارات طرفین گوش می دهد و مدارک ارائه شده را بررسی می کند. در نهایت، دادگاه حکم به پرداخت مهریه یا تقسیط آن (در صورت اثبات اعسار زوج) صادر خواهد کرد.

۳.۲.۵. گام پنجم: ارجاع پرونده به اجرای احکام دادگستری و طی مراحل اجرایی

پس از صدور حکم قطعی دادگاه، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارجاع می شود. در این مرحله، همانند اداره ثبت، اجرای احکام نیز اقدام به شناسایی و توقیف اموال زوج خواهد کرد تا مهریه از محل فروش آن ها وصول شود.

۳.۲.۶. گام ششم: درخواست حکم جلب (در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار)

یکی از مهم ترین تفاوت های روش دادگاه با روش ثبت، امکان صدور حکم جلب برای زوج است. اگر زوج پس از صدور حکم قطعی دادگاه و بدون اثبات اعسار (ناتوانی در پرداخت) از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می تواند درخواست صدور حکم جلب او را مطرح کند. این امر می تواند فشار مؤثری برای وصول مهریه باشد.

۳.۳. جدول مقایسه جامع: روش اجرای ثبت در مقابل دادگاه

برای کمک به انتخاب بهترین مسیر، جدول زیر به مقایسه دو روش اصلی به اجرا گذاشتن مهریه می پردازد:

ویژگی	اجرای ثبت	دادگاه خانواده
مرجع رسیدگی	اداره ثبت اسناد رسمی	دادگاه خانواده و اجرای احکام
سرعت	نسبتاً سریع تر (در صورت وجود اموال)	طولانی تر
هزینه ها	اولیه کمتر (دفترخانه)، نیم عشر پس از وصول	هزینه دادرسی اولیه بیشتر (3.5% از مبلغ مهریه تا 110 سکه و 4.5% مازاد بر آن)، حق الوکاله
توقیف اموال	مستقیم و سریع با درخواست زوجه	نیاز به تامین خواسته و حکم قطعی
ممنوع الخروجی	سریع تر و از طریق اداره ثبت	نیاز به مراحل دادگاهی و حکم قضایی
حکم جلب	ندارد	دارد (در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار)
قابلیت تقسیط	ندارد	دارد (در صورت اثبات اعسار زوج)
الزام به وکیل	کمتر (در صورت اطلاع از روند)	بیشتر (به دلیل پیچیدگی و تشریفات)

۴. عواقب به اجرا گذاشتن مهریه (برای هر دو طرف)

اقدام برای به اجرا گذاشتن مهریه، تصمیمی مهم با پیامدهای حقوقی و مالی قابل توجهی برای هر دو طرف، یعنی زوج و زوجه، همراه است. این عواقب می توانند ابعاد مختلف زندگی آن ها را تحت تأثیر قرار دهند و شناخت آن ها برای هر دو طرف ضروری است.

۴.۱. عواقب برای مرد (زوج)

برای مردی که مهریه به اجرا گذاشته شده، عواقب متعددی وجود دارد که می تواند زندگی مالی و شخصی او را به شدت تحت تأثیر قرار دهد:

• توقیف تمامی اموال: مهم ترین و مستقیم ترین پیامد، امکان توقیف تمامی اموال منقول و غیرمنقول او (به جز مستثنیات دین) است. این توقیف می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق، خودرو، ملک و سهام باشد.
• ممنوع الخروجی از کشور: در صورتی که زن درخواست ممنوع الخروجی کند، مرد تا زمان تسویه مهریه یا ارائه تضمین کافی، اجازه خروج از کشور را نخواهد داشت. این امر می تواند برنامه های کاری یا شخصی او را مختل کند.
• صدور حکم جلب: اگر مهریه از طریق دادگاه به اجرا گذاشته شده باشد و مرد پس از صدور حکم قطعی، از پرداخت مهریه خودداری کند و اعسار خود را نیز اثبات نکند، ممکن است حکم جلب و بازداشت او صادر شود. این تجربه می تواند بسیار دشوار و استرس زا باشد.
• تأثیر بر اعتبار مالی و بانکی: توقیف اموال و پرونده های حقوقی مربوط به مهریه می تواند بر اعتبار مالی و بانکی مرد تأثیر منفی بگذارد و در آینده برای دریافت وام یا انجام معاملات مالی، با مشکل مواجه شود.
• الزام به پرداخت اقساط مهریه و حبس در صورت عدم پرداخت: حتی اگر مرد بتواند اعسار خود را اثبات کند، دادگاه مهریه را قسط بندی خواهد کرد. عدم پرداخت به موقع اقساط نیز می تواند منجر به جلب و بازداشت او شود تا زمانی که اقساط معوقه را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت بدهد.
• مسئله انتقال اموال توسط زوج برای فرار از پرداخت: برخی مردان سعی می کنند برای فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به نام دیگران منتقل کنند. این اقدام، اگر به قصد فرار از دین باشد، جرم محسوب می شود و می تواند منجر به ابطال معاملات و مجازات حبس برای مرد شود.

۴.۲. عواقب برای زن (زوجه)

مطالبه مهریه برای زن نیز، با وجود اینکه حق قانونی اوست، می تواند چالش ها و عواقبی به همراه داشته باشد:

• فشار روحی و فرسایش ناشی از روند طولانی و پیچیده: فرایند قانونی مطالبه مهریه، به خصوص در صورت عدم همکاری زوج یا وجود پیچیدگی های مالی، می تواند بسیار طولانی و فرسایش دهنده باشد. این امر می تواند فشار روحی زیادی را بر زن وارد کند.
• هزینه های احتمالی: مطالبه مهریه، به خصوص از طریق دادگاه، شامل هزینه های دادرسی، کارشناسی و در صورت استخدام وکیل، حق الوکاله است که می تواند بار مالی برای زن داشته باشد. اگرچه در مواردی امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی وجود دارد، اما همیشه موفقیت آمیز نیست.
• احتمال عدم وجود اموال قابل توقیف یا اعسار زوج: ممکن است مرد هیچ مال و دارایی قابل توقیفی به نام خود نداشته باشد یا با اثبات اعسار، پرداخت مهریه به اقساط بسیار طولانی مدت و با مبالغ کم تقسیم شود که عملاً وصول کامل مهریه را دشوار می سازد.
• طولانی شدن فرایند طلاق: در بسیاری از موارد، به اجرا گذاشتن مهریه با درخواست طلاق همزمان می شود. پیچیدگی پرونده مهریه می تواند به طور غیرمستقیم، فرایند طلاق را نیز طولانی تر کند.

۵. بهترین روش برای به اجرا گذاشتن مهریه کدام است؟

انتخاب بهترین روش برای به اجرا گذاشتن مهریه، یک پاسخ واحد ندارد و کاملاً به شرایط خاص هر پرونده و وضعیت مالی زوج بستگی دارد. اما می توان توصیه هایی کلی را برای این انتخاب ارائه داد تا زن بتواند با دیدی بازتر تصمیم بگیرد.

اگر از وجود اموال مشخص و قابل توقیف به نام همسر خود اطلاع دارید: در این شرایط، شروع از طریق اداره ثبت اسناد رسمی معمولاً توصیه می شود. این روش دارای چندین مزیت است:

• سرعت بیشتر: در صورت وجود اموال و عدم نیاز به مراحل طولانی دادرسی، توقیف اموال از طریق ثبت می تواند سریع تر انجام شود.
• هزینه اولیه کمتر: هزینه های اولیه در این روش، به خصوص در مقایسه با هزینه دادرسی دادگاه، کمتر است. (هزینه نیم عشر دولتی پس از وصول مهریه دریافت می شود.)
• عدم نیاز به اثبات اعسار: در این روش، مرد نمی تواند بلافاصله درخواست اعسار دهد و شما سریع تر می توانید برای توقیف اموال او اقدام کنید.

اگر از اموال همسر خود اطلاع دقیقی ندارید، یا احتمال می دهید او اموالش را پنهان یا منتقل کرده باشد، و یا خواستار امکان جلب هستید: در این حالت، مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده می تواند انتخاب مناسب تری باشد. دلایل این انتخاب عبارتند از:

• امکان شناسایی و توقیف گسترده تر اموال: دادگاه می تواند دستور استعلام از نهادهای بیشتری را صادر کند و امکان شناسایی اموال پنهان شده را افزایش دهد.
• قابلیت صدور حکم جلب: در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم اثبات اعسار از سوی مرد، دادگاه می تواند حکم جلب او را صادر کند که یک اهرم فشار قوی محسوب می شود.
• رسیدگی به درخواست اعسار: در صورت اثبات اعسار مرد، دادگاه با بررسی دقیق شرایط، مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند که می تواند روند دریافت مهریه را ساختارمند کند.

نکته مهم: با توجه به بخشنامه اخیر قوه قضائیه (مورخ ۲۴ مهر ۱۴۰۳)، زوجه دیگر الزامی به مراجعه به اداره ثبت قبل از دادگاه ندارد. این یعنی زن می تواند به انتخاب خود، مستقیماً به دادگاه مراجعه کند، حتی اگر هنوز به اداره ثبت نرفته باشد. این تغییر قانونی، قدرت انتخاب بیشتری به زن می دهد و او می تواند با توجه به شرایط خاص خود، مسیر بهتری را برگزیند.

در نهایت، بهترین راهکار این است که پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید. وکیل با بررسی دقیق شرایط شما، وضعیت مالی همسرتان، نوع مهریه و سایر جزئیات، می تواند شما را به سمت مناسب ترین و مؤثرترین روش هدایت کند و در تمامی مراحل، راهنمای شما باشد. تجربه نشان داده است که حضور وکیل می تواند به میزان زیادی در تسریع و موفقیت آمیز بودن فرایند مطالبه مهریه نقش داشته باشد و از فرسایش های روحی و زمانی جلوگیری کند.

۶. هزینه های به اجرا گذاشتن مهریه چقدر است؟ (جزئیات کامل)

هزینه های مربوط به به اجرا گذاشتن مهریه، یکی از دغدغه های اصلی زنانی است که قصد مطالبه این حق را دارند. این هزینه ها بسته به روش انتخابی (ثبت یا دادگاه) و پیچیدگی پرونده می تواند متفاوت باشد. آگاهی از این جزئیات به شما کمک می کند تا با آمادگی مالی بیشتری وارد این فرایند شوید.

۶.۱. هزینه های اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، در مقایسه با دادگاه، معمولاً دارای هزینه های اولیه کمتری است، اما هزینه هایی نیز در مراحل مختلف آن وجود دارد:

• هزینه درخواست اجراییه از دفترخانه: در ابتدا، برای دریافت اجراییه از دفترخانه ازدواج، باید مبلغی را بابت خدمات دفترخانه پرداخت کنید. این مبلغ ثابت نیست و ممکن است بسته به تعداد فرم ها و خدمات درخواستی، بین ۵۰۰ هزار تومان تا ۲ میلیون تومان (بر اساس تعرفه های سال های اخیر و با نوسان) متغیر باشد.
• نیم عشر دولتی (یک بیستم مهریه): این هزینه، که معادل ۵ درصد از مبلغ مهریه است، مستقیماً توسط اداره ثبت و پس از وصول مهریه از اموال توقیف شده زوج کسر می شود. یعنی زن در ابتدا این مبلغ را پرداخت نمی کند، بلکه پس از موفقیت در وصول مهریه، از مبلغ نهایی کسر خواهد شد. این مورد یکی از مزایای مهم روش ثبت است، زیرا فشار مالی اولیه را از روی زن برمی دارد.

۶.۲. هزینه های دادگاه خانواده

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، به دلیل فرایندهای دادرسی و تشریفات قانونی، معمولاً هزینه های اولیه بیشتری دارد:

• هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس مبلغ مهریه تعیین می شود. طبق قوانین جاری (که ممکن است سالانه تغییر کند)، هزینه دادرسی برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، ۳.۵ درصد از مبلغ کل مهریه محاسبه می شود. برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، این نرخ به ۴.۵ درصد برای مبلغ مازاد افزایش می یابد. این مبلغ باید در زمان تقدیم دادخواست به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود.
• امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی: اگر زن توانایی مالی برای پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مهریه، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. در صورت پذیرش این درخواست توسط دادگاه، زن به صورت موقت یا دائم از پرداخت این هزینه معاف می شود یا پرداخت آن به زمان دیگری موکول خواهد شد.

۶.۳. حق الوکاله وکیل

استخدام وکیل، هرچند هزینه ای اضافی به نظر برسد، اما می تواند در سرعت، دقت و موفقیت پرونده تأثیر بسزایی داشته باشد. حق الوکاله وکیل به دو صورت اصلی تعیین می شود:

• حق الوکاله توافقی: این رایج ترین روش است که در آن، میزان حق الوکاله بین زن و وکیل به صورت توافقی تعیین می شود. این مبلغ می تواند ثابت، درصدی از مهریه وصول شده، یا ترکیبی از هر دو باشد.
• حق الوکاله قانونی: در صورتی که توافقی صورت نگیرد یا نیاز به تعیین حق الوکاله بر اساس تعرفه باشد، طبق آیین نامه تعرفه حق الوکاله وکلای دادگستری، مبلغی به عنوان حق الوکاله قانونی تعیین می شود. این تعرفه معمولاً کمتر از مبالغ توافقی است.

تأثیر حق الوکاله بر کل هزینه ها قابل توجه است، اما باید آن را سرمایه گذاری برای جلوگیری از اتلاف زمان، انرژی و اطمینان از صحت و درستی مراحل قانونی در نظر گرفت. یک وکیل مجرب می تواند با دانش و تجربه خود، از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری کرده و بهترین راهکارها را برای وصول مهریه ارائه دهد.

۷. به اجرا گذاشتن مهریه چقدر طول می کشد؟ (بازه زمانی تقریبی)

مدت زمان لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه، سوالی رایج و حیاتی برای زنانی است که در این مسیر قدم می گذارند. پاسخ به این سوال، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان یک بازه زمانی دقیق و ثابتی را برای تمامی پرونده ها تعیین کرد. با این حال، می توانیم تخمین هایی را بر اساس تجربه و رویه های موجود ارائه دهیم.

مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه عمدتاً تحت تأثیر دو عامل اصلی قرار می گیرد: روش انتخابی (ثبت یا دادگاه) و پیچیدگی های خاص پرونده. هر یک از این مسیرها، روند زمانی متفاوتی دارند.

تفاوت مدت زمان در روش ثبت و دادگاه:

• روش اجرای ثبت: این روش در صورت وجود اموال مشخص و قابل توقیف، معمولاً سریع تر است. از زمان درخواست اجراییه از دفترخانه تا توقیف اموال و در نهایت وصول مهریه (در صورت همکاری زوج یا فروش اموال در مزایده)، این فرایند می تواند بین ۵ ماه تا ۱۲ ماه به طول انجامد. البته، اگر اموال زیادی برای استعلام و توقیف وجود داشته باشد یا مراحل مزایده طول بکشد، این زمان می تواند کمی بیشتر نیز شود.
• روش دادگاه خانواده: مسیر دادگاه معمولاً طولانی تر است. از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم قطعی، و سپس اجرای حکم، این فرایند ممکن است بین ۶ ماه تا ۲ سال یا حتی بیشتر زمان ببرد. دلیل این طولانی تر بودن، شامل مراحل دادرسی، امکان تجدیدنظرخواهی، واخواهی و فرجام خواهی است که هر کدام می تواند زمانبر باشد. همچنین، اگر پرونده وارد مرحله اثبات اعسار زوج شود، خود این مرحله نیز زمان قابل توجهی را به پرونده اضافه می کند.

عوامل مؤثر بر طولانی شدن یا کوتاه شدن فرایند:

• حجم کار مراجع قضایی و ثبتی: در شهرهای بزرگ و مراجع شلوغ، طبیعی است که پرونده ها با سرعت کمتری پیش بروند.
• پیچیدگی پرونده: هرچه پرونده دارای جزئیات بیشتر، اختلافات مالی پیچیده تر، یا نیاز به استعلامات گسترده تری باشد، زمان بیشتری نیاز خواهد بود.
• وجود یا عدم وجود اموال: اگر مرد اموال مشخصی نداشته باشد، شناسایی دارایی های او به تنهایی می تواند زمان زیادی ببرد و در نهایت، ممکن است منجر به تقسیط طولانی مدت مهریه شود.
• همکاری یا عدم همکاری زوج: همکاری مرد در پرداخت مهریه یا عدم طرح دفاعیات غیرمؤثر، می تواند به طور قابل توجهی زمان پرونده را کاهش دهد. در مقابل، مقاومت و عدم همکاری او، فرایند را طولانی تر خواهد کرد.
• حضور وکیل: حضور یک وکیل متخصص و با تجربه می تواند نقش مؤثری در تسریع روند پرونده داشته باشد. وکیل با آگاهی از تمامی مراحل، مدارک لازم، و روش های پیگیری، می تواند از اتلاف وقت جلوگیری کرده و پرونده را به صورت حرفه ای مدیریت کند. او می تواند با تهیه دقیق دادخواست ها، پیگیری مستمر پرونده در مراجع مختلف، و ارائه استدلال های حقوقی قوی، به پیشبرد سریع تر فرایند کمک کند.

به طور خلاصه، در حالی که مسیر ثبت در شرایط مطلوب می تواند سریع تر باشد، مسیر دادگاه با وجود طولانی تر بودن، امکانات حقوقی بیشتری (مانند جلب) را در اختیار زن قرار می دهد. انتخاب هر یک از این مسیرها باید با در نظر گرفتن تمامی شرایط فردی و حقوقی انجام شود، و در این راه، مشورت با وکلای مجرب می تواند بسیار راهگشا باشد.

نتیجه گیری

مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه، چه از طریق اداره ثبت و چه از مسیر دادگاه خانواده، فرایندی قانونی و پیچیده است که نیازمند آگاهی کامل و تصمیم گیری هوشمندانه است. در این مقاله به تفصیل به مراحل، شرایط، مدارک لازم، هزینه ها و مدت زمان تقریبی هر دو روش پرداختیم و عواقب آن را برای هر دو طرف مورد بررسی قرار دادیم. آنچه مسلم است، مهریه حق قانونی و شرعی زن است که با وقوع عقد به مالکیت او درمی آید و زن می تواند در هر شرایطی برای وصول آن اقدام کند.

از مهم ترین نکات می توان به اهمیت انتخاب روش مناسب بر اساس وجود یا عدم وجود اموال مشخص، توجه به هزینه های دادرسی یا ثبت، و در نظر گرفتن زمان بر بودن این فرایند اشاره کرد. با وجود بخشنامه اخیر قوه قضائیه که امکان مراجعه مستقیم به دادگاه را فراهم کرده، همچنان شرایط هر پرونده تعیین کننده بهترین مسیر است. برای پیمودن صحیح این مسیر و کاهش فشار روحی و مالی، دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای باتجربه امری ضروری است. یک وکیل می تواند با دانش و تجربه خود، راهنمای شما در تمامی مراحل باشد، از جمع آوری مدارک گرفته تا پیگیری های قانونی، و به شما در دستیابی به بهترین نتیجه کمک کند.

این تجربه می تواند سرشار از چالش باشد، اما با آگاهی و حمایت حقوقی مناسب، احقاق حق مهریه می تواند با موفقیت و کمترین دغدغه برای شما به اتمام برسد. بنابراین، توصیه می شود پیش از هر اقدامی، گام های خود را با مشاوره ای حقوقی محکم کنید.