تعداد سکه مجاز برای مهریه

در قوانین ایران، محدودیتی برای تعداد سکه هایی که زوجین می توانند به عنوان مهریه تعیین کنند، وجود ندارد. با این حال، سقف ضمانت اجرایی برای آن، ۱۱۰ سکه بهار آزادی است که امکان توقیف اموال و صدور حکم جلب را فراهم می آورد و برای مازاد بر این مقدار، مطالبه آن به اثبات توانایی مالی مرد در دادگاه بستگی دارد.

مهریه یکی از ارکان اصلی عقد ازدواج در فرهنگ و قانون ایران است؛ تعهدی مالی که به زن تعلق می گیرد و جایگاه شرعی و قانونی مستحکمی دارد. اما در میان گفتگوهای روزمره و حتی در ابتدای یک زندگی مشترک، موضوع «تعداد سکه مجاز برای مهریه» همواره پرسش ها و ابهامات بسیاری را به وجود می آورد. بسیاری از زوجین در آستانه ازدواج، و حتی آنانی که سال ها از عقدشان می گذرد و درگیر مسائل حقوقی شده اند، به دنبال درک صحیح این قوانین هستند. آیا قانون واقعاً سقفی برای مهریه تعیین کرده است؟ یا سقف مورد بحث تنها به ضمانت اجرای آن مربوط می شود؟ شفاف سازی این موارد می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری های آگاهانه و پیشگیری از مشکلات آتی داشته باشد.

سقف تعیین مهریه: آیا محدودیتی قانونی وجود دارد؟

یکی از بزرگ ترین سوءتفاهم ها در مورد مهریه، این است که تصور می شود قانون برای تعیین تعداد سکه های مهریه سقفی قرار داده است. در حقیقت، بر اساس قانون مدنی ایران، هیچ گونه محدودیت یا سقفی برای تعداد سکه هایی که زوجین می توانند به عنوان مهریه در سند ازدواج خود قید کنند، وجود ندارد. ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک باشد می توان مهر قرار داد.» این به معنای آن است که مهریه می تواند هر چیزی باشد که از نظر شرعی و قانونی مالیت دارد و قابل تملک است، از جمله سکه طلا، املاک، مستغلات، وجه نقد، یا حتی حقوق مالی مانند حق تحصیل یا حق اشتغال. بنابراین، زوجین آزاد هستند تا هر تعداد سکه بهار آزادی یا تمام بهار آزادی را که توافق می کنند، به عنوان مهریه تعیین کنند. در زندگی های زناشویی ایرانی می توان مهریه هایی با اعداد بسیار بالا، مانند ۷۰۰، ۱۰۰۰ یا حتی ۲۰۰۰ سکه را مشاهده کرد که کاملاً قانونی هستند و تعیین آن ها در عقدنامه هیچ منعی ندارد. این حق، از همان لحظه جاری شدن صیغه عقد، برای زن ایجاد می شود و او مالک آن شناخته می شود.

سقف ضمانت اجرایی مهریه: قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی

با وجود اینکه محدودیتی در تعیین تعداد سکه های مهریه وجود ندارد، اما در بحث مطالبه مهریه و چگونگی اجرای آن، قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، تبصره ای کلیدی را در ماده ۲۲ خود آورده است که به «سقف ضمانت اجرایی مهریه» مشهور است. این ماده بیان می کند که: «چنانچه مهریه، وجه رایج و یا سکه طلا و مانند آن باشد، هرگاه مهریه تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است و نسبت به مازاد بر یکصد و ده سکه، فقط در صورت ملائت زوج، قابل استیفاء است.»

این بدان معناست که برای مهریه هایی تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی، زن می تواند با مراجعه به دادگاه یا اداره ثبت، درخواست توقیف اموال مرد و حتی در صورت عدم اثبات اعسار (ناتوانی مالی) از سوی مرد، تقاضای صدور حکم جلب او را داشته باشد. این ۱۱۰ سکه، به عنوان «سقف ضمانت اجرایی» عمل می کند و از قدرت قانونی بالایی برای وصول برخوردار است. تجربه ها نشان داده که در بسیاری از موارد، این سقف، نقطه عطفی در پرونده های مهریه است.

نحوه برخورد قانون با مهریه های بیشتر از ۱۱۰ سکه

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که با مهریه هایی که بیشتر از ۱۱۰ سکه تعیین شده اند، قانون چگونه برخورد می کند؟ باید دانست که زن می تواند تمام مهریه خود را، حتی اگر ۱۰۰۰ سکه باشد، مطالبه کند. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، شرایط متفاوت است. قانون در این موارد، حکم جلب صادر نمی کند و توقیف اموال نیز به سادگی انجام نمی شود. مطالبه این بخش از مهریه منوط به این است که زن بتواند در دادگاه، توانایی مالی مرد (ملائت) را اثبات کند. دادگاه در این زمینه، اموال و دارایی های مرد را مورد بررسی قرار می دهد و تنها در صورتی که ثابت شود مرد توانایی پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه را دارد، حکم به پرداخت آن صادر می شود. این بخش از قانون، به نوعی تلاشی برای ایجاد تعادل بین حقوق زن و وضعیت مالی مرد است و می کوشد تا از حبس های طولانی مدت به دلیل ناتوانی مالی جلوگیری کند.

در قوانین ایران، برای تعداد سکه های مهریه سقفی تعیین نشده است، اما ضمانت اجرایی و امکان صدور حکم جلب، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی اعمال می شود و برای مازاد بر آن، اثبات توان مالی مرد ضروری است.

واقعیت قانون جدید مهریه ۱۴ سکه: شفاف سازی ابهامات

در سال های اخیر، شایعات و اخبار متعددی در مورد تصویب «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» در جامعه و رسانه ها مطرح شده است که نگرانی ها و ابهامات زیادی را برای زوجین، به ویژه زنان، ایجاد کرده است. بسیاری بر این باورند که سقف مهریه یا حداقل ضمانت اجرایی آن به ۱۴ سکه کاهش یافته است. با این حال، لازم است با قاطعیت تأکید شود که تا این لحظه، هیچ قانونی مبنی بر محدودیت ضمانت اجرایی مهریه به ۱۴ سکه تصویب و لازم الاجرا نشده است.

آنچه در خصوص عدد ۱۴ سکه مطرح شده است، اغلب مربوط به طرح های پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی یا مصوباتی در خصوص معافیت از پرداخت حق الثبت (هزینه ثبت رسمی مهریه) در دفاتر ازدواج بوده است. به عنوان مثال، ممکن است در برخی موارد، مهریه های تا ۱۴ سکه از پرداخت حق الثبت معاف باشند یا مبلغ کمتری برای آن پرداخت شود، اما این موضوع هیچ ارتباطی با سقف ضمانت اجرایی ۱۱۰ سکه که در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ذکر شده، ندارد. تفاوت میان یک «طرح پیشنهادی» که در حال بررسی است و یک «قانون مصوب و لازم الاجرا» بسیار حیاتی است. تا زمانی که یک طرح قانونی مراحل تصویب در مجلس شورای اسلامی را طی نکند، به تأیید شورای نگهبان نرسد و در روزنامه رسمی منتشر نشود، نمی توان آن را به عنوان قانون لازم الاجرا در نظر گرفت.

بنابراین، برای تمامی عقدنامه ها، چه قدیمی و چه جدید، سقف ضمانت اجرایی ۱۱۰ سکه همچنان پابرجا و معتبر است و هیچ تغییری در این زمینه به صورت قانونی و رسمی اعمال نشده است. زوجین و عموم مردم باید در مواجهه با این گونه اخبار، به منابع رسمی و معتبر حقوقی مراجعه کنند تا از صحت اطلاعات اطمینان یابند و از سوءتفاهمات احتمالی جلوگیری شود.

انواع مهریه بر اساس نحوه پرداخت و مطالبه

مهریه با توجه به شرایط پرداخت و مطالبه، می تواند به دو دسته اصلی تقسیم شود که هر یک دارای پیامدها و حقوق متفاوتی برای زوجین هستند. انتخاب نوع مهریه، معمولاً در زمان عقد و با توافق طرفین صورت می گیرد و نقش مهمی در سرنوشت احتمالی اختلافات آتی ایفا می کند.

مهریه عندالمطالبه

این رایج ترین نوع مهریه در عقدنامه های ایرانی است. مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن به محض وقوع عقد و بدون هیچ قید و شرطی، می تواند آن را از همسر خود مطالبه کند. در این حالت، مرد موظف به پرداخت مهریه است و زن برای دریافت آن نیازی به اثبات توانایی مالی مرد ندارد. قانون، پرداخت این مهریه را از حقوق زن می داند و مرد را مکلف به ایفای تعهد خود می سازد.

• حق حبس زن: یکی از مهم ترین حقوقی که با مهریه عندالمطالبه گره خورده، «حق حبس» است. بر اساس این حق، زن می تواند تا زمان دریافت تمام مهریه خود، یا حداقل بخش قابل توجهی از آن، از تمکین به وظایف زناشویی خودداری کند، مگر اینکه مهریه او به صورت قسطی تعیین شده و اولین قسط پرداخت شده باشد. این حق، یک ابزار قانونی قوی برای زن به شمار می آید.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه، به معنای مهریه ای است که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است. در این نوع از مهریه، زن نمی تواند صرفاً با مطالبه مهریه، مرد را به پرداخت آن مجبور کند. بلکه برای دریافت مهریه، باید در دادگاه اثبات کند که مرد از توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه برخوردار است. این اثبات می تواند از طریق معرفی اموال و دارایی های مرد صورت گیرد.

• تفاوت کلیدی: تفاوت اصلی و حیاتی میان این دو نوع مهریه در «بار اثبات» است. در مهریه عندالمطالبه، مرد باید ناتوانی مالی (اعسار) خود را ثابت کند تا بتواند مهریه را قسطی بپردازد یا از زندانی شدن فرار کند. اما در مهریه عندالاستطاعه، این زن است که باید توانایی مالی مرد را به اثبات برساند تا بتواند مهریه خود را دریافت کند. این نکته برای زوجین در زمان عقد، اهمیت فراوانی دارد و باید با دقت انتخاب شود.

روند قانونی مطالبه مهریه

پس از تعیین تعداد سکه مهریه و نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، زن در صورت تمایل به مطالبه مهریه خود، می تواند از دو مسیر قانونی اصلی اقدام کند. انتخاب هر یک از این مسیرها، بسته به شرایط پرونده، نوع اموال مرد و سرعت مورد انتظار، می تواند متفاوت باشد.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

این روش، متداول ترین راه برای مطالبه مهریه است و به زن این امکان را می دهد که از طریق مراجع قضایی، حقوق خود را پیگیری کند. مراحل کلی این روش به شرح زیر است:

1. دادخواست مطالبه مهریه: زن یا وکیل او باید دادخواستی تحت عنوان «مطالبه مهریه» به دادگاه خانواده ارائه دهد. مدارک لازم برای این دادخواست شامل اصل سند ازدواج (یا رونوشت آن) و شناسنامه و کارت ملی زوجین است.
2. ارجاع به داوری (اختیاری): در برخی موارد، دادگاه ممکن است زوجین را به واحد مشاوره خانواده ارجاع دهد تا پیش از شروع رسمی رسیدگی، برای حل و فصل مسالمت آمیز تلاش کنند.
3. رسیدگی قضایی: در جلسات دادگاه، طرفین می توانند دلایل و مدارک خود را ارائه دهند. دادگاه به بررسی توانایی مالی مرد (به ویژه برای مازاد بر ۱۱۰ سکه در مهریه عندالمطالبه یا کل مهریه در عندالاستطاعه) می پردازد.
4. صدور حکم و شناسایی اموال: در صورت اثبات حقانیت زن، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. سپس، زن می تواند با معرفی اموال منقول و غیرمنقول مرد (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک) درخواست توقیف آن ها را برای وصول مهریه مطرح کند.

مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی

این روش برای مهریه هایی که به صورت رسمی در دفاتر ازدواج ثبت شده اند، قابل استفاده است و معمولاً از سرعت بیشتری برخوردار است. مراحل و ویژگی های این روش به شرح زیر است:

1. درخواست اجرائیه: زن می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن جاری شده است، درخواست صدور «اجرائیه» مهریه را ارائه دهد. دفترخانه پس از بررسی، اجرائیه را صادر و به اداره ثبت اسناد رسمی محل ارسال می کند.
2. ابلاغ اجرائیه و شناسایی اموال: اداره ثبت، اجرائیه را به مرد ابلاغ می کند و مرد موظف است ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموال خود اقدام کند. در این مرحله، زن می تواند با معرفی اموال ثبتی مرد (مانند ملک ثبت شده، سهام شرکت ها) درخواست توقیف آن ها را داشته باشد.
3. مزایا و محدودیت ها: این روش معمولاً از سرعت بیشتری در توقیف اموال ثبتی برخوردار است و هزینه های اولیه دادرسی در آن کمتر است. با این حال، اداره ثبت تنها می تواند اموال ثبتی را توقیف کند و در مورد اموال غیرثبتی (مانند پول نقد در حساب بانکی یا خودروهای در حال جابجایی)، زن همچنان باید به دادگاه مراجعه کند.

قسط بندی مهریه و دادخواست اعسار: راهکاری برای مردان بدهکار

در بسیاری از موارد، مردان به دلیل عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه، با چالش های جدی روبرو می شوند. قانون، برای حمایت از این افراد و جلوگیری از حبس های ناعادلانه، راهکار دادخواست اعسار را پیش بینی کرده است. اعسار در لغت به معنای ناتوانی مالی است و در اصطلاح حقوقی، به معنای ناتوانی فرد از پرداخت دیون خود (در اینجا مهریه) به صورت یکجا و توانایی پرداخت آن به صورت اقساطی است.

زمانی که زن مهریه خود را مطالبه می کند و مرد توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. شرایطی که مرد می تواند دادخواست اعسار بدهد، شامل نداشتن دارایی کافی برای پرداخت یکباره مهریه و عدم توانایی در کسب درآمدی که بتواند مهریه را به صورت دفعی بپردازد، می شود. مرد برای اثبات اعسار خود، باید لیست کامل اموال، درآمدها، هزینه ها و همچنین شهادت حداقل دو شاهد معتبر را ارائه دهد. این شهود باید از وضعیت مالی مرد آگاه باشند و گواهی دهند که او توان پرداخت یکجای مهریه را ندارد.

دادگاه پس از دریافت دادخواست اعسار، به آن رسیدگی می کند. در این مرحله، وضعیت مالی مرد به دقت بررسی می شود و در صورت تأیید اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. نحوه تعیین اقساط توسط دادگاه، با در نظر گرفتن توان مالی مرد و نیازهای معیشتی او صورت می گیرد. ممکن است دادگاه، پیش قسطی را نیز برای مرد تعیین کند که باید آن را پرداخت کند و سپس مابقی مهریه را به صورت اقساط ماهانه یا سالانه بپردازد.

عدم پرداخت اقساط مهریه توسط مرد، عواقب جدی در پی خواهد داشت. در صورتی که مرد از پرداخت اقساط معین شده توسط دادگاه خودداری کند، زن می تواند مجدداً با مراجعه به دادگاه، درخواست صدور حکم جلب او را مطرح کند. این امر نشان می دهد که اعسار و تقسیط، راهی برای فرار از پرداخت مهریه نیست، بلکه تنها شیوه ای برای تعدیل نحوه پرداخت آن بر اساس واقعیت های مالی مرد است.

سایر نکات مهم پیرامون تعداد سکه مهریه

موضوع مهریه، پیچیدگی های خاص خود را دارد و جنبه های متعددی را در بر می گیرد. برای درک جامع تر این حق مالی، آشنایی با نکات و جزئیات دیگر نیز ضروری است.

محاسبه مهریه بر اساس نرخ روز

اگر مهریه زن به صورت سکه یا وجه نقد تعیین شده باشد و سال ها از عقد گذشته باشد، مبلغ مهریه بر اساس نرخ روز محاسبه می شود. تبصره ای در قوانین وجود دارد که بر اساس آن، مهریه هایی که به صورت وجه رایج تعیین شده اند، باید بر اساس شاخص سالانه قیمت ها که توسط بانک مرکزی تعیین می شود، محاسبه و پرداخت شوند. این بدان معناست که ارزش مهریه، با توجه به تورم و تغییرات ارزش پول، تعدیل می گردد تا قدرت خرید اولیه مهریه حفظ شود. این شاخص، به طور سالانه اعلام می شود و دادگاه ها نیز بر اساس آن، حکم نهایی پرداخت مهریه را صادر می کنند.

مهریه و فوت یکی از زوجین

مهریه یک حق مالی است که به محض عقد برای زن ایجاد می شود و از بین نمی رود. حتی در صورت فوت یکی از زوجین، این حق همچنان پابرجا خواهد ماند. اگر زن فوت کند، مهریه او به ورثه اش (شامل همسر، فرزندان، پدر و مادر) به نسبت سهم الارث قانونی شان به ارث می رسد و آنها می توانند آن را از ترکه مرد مطالبه کنند. اگر مرد فوت کند نیز، مهریه زن از ترکه (اموال باقیمانده) او پرداخت می شود، حتی اگر این ترکه صرفاً اموال بسیار محدود و اندکی باشد. مهریه در این حالت، در ردیف بدهی های متوفی قرار می گیرد و باید پیش از تقسیم ارث بین ورثه، پرداخت شود.

مالیات مهریه یا حق الثبت

در زمان ثبت رسمی ازدواج و تعیین مهریه در دفاتر رسمی، مبلغی به عنوان «حق الثبت» یا «مالیات مهریه» دریافت می شود. این هزینه، درصدی از مبلغ مهریه (در صورتی که وجه نقد باشد) یا ارزش سکه هاست که به دولت پرداخت می گردد. برخی از مهریه ها تا سقف معینی (مثلاً ۱۴ سکه در برخی طرح ها یا بر اساس نرخ های قدیم) ممکن است از پرداخت این حق الثبت معاف باشند یا با نرخ کمتری محاسبه شوند. این موضوع بیشتر جنبه اداری و ثبتی دارد و نباید با سقف ضمانت اجرایی مهریه اشتباه گرفته شود.

سکه طلا یا بهار آزادی؟

در سند ازدواج، اغلب عبارت «سکه تمام بهار آزادی» یا «سکه بهار آزادی» قید می شود. این اصطلاح، اشاره به انواع مشخصی از سکه های رایج در ایران دارد. در گذشته، تفاوت های حقوقی کوچکی میان «سکه بهار آزادی طرح قدیم» و «سکه بهار آزادی طرح جدید» وجود داشت، اما امروزه اغلب منظور از سکه در مهریه، «سکه تمام بهار آزادی طرح جدید» است. دقت در ذکر دقیق نوع سکه در عقدنامه، برای جلوگیری از ابهامات و اختلافات احتمالی در زمان مطالبه مهریه، بسیار مهم است.

انواع مهریه در قانون مدنی (مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه)

قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی از مهریه را پیش بینی کرده که هر یک دارای شرایط و احکام خاص خود هستند:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین و شناخته شده ترین نوع است. مهرالمسمی به مهریه ای گفته می شود که در زمان عقد و با توافق کامل و رضایت زوجین، مقدار و مشخصات آن تعیین و در عقدنامه قید می گردد. اکثریت قریب به اتفاق مهریه ها از این نوع هستند.
• مهرالمثل: در مواردی که در عقد دائم، مهریه به هر دلیلی (مثلاً فراموشی یا عدم تعیین) مشخص نشده باشد و رابطه زناشویی (نزدیکی) نیز بین زوجین واقع شده باشد، زن مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل بر اساس عرف و عادت جامعه، شأن و موقعیت زن (مانند تحصیلات، سن، وضعیت خانوادگی و اجتماعی) و وضعیت مالی مرد توسط دادگاه تعیین می شود.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه نیز در مواردی کاربرد دارد که مهریه در عقد دائم تعیین نشده باشد، اما پیش از وقوع نزدیکی و رابطه زناشویی، زن و مرد از یکدیگر جدا شوند. در این حالت، مرد موظف است مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. مقدار مهرالمتعه بر اساس توانایی مالی مرد و شأن زن توسط دادگاه تعیین می گردد، با این تفاوت که در تعیین آن، بیشتر به وضعیت مالی مرد توجه می شود.

شناخت این انواع مختلف مهریه و شرایط هر یک، به زوجین و خانواده ها کمک می کند تا با دیدی بازتر و آگاهانه تر، نسبت به تعیین و مطالبه این حق مالی تصمیم گیری کنند.

انتخابی آگاهانه برای آینده ای روشن

مهریه، نه فقط یک عدد یا مقدار مالی، بلکه نمادی از تعهد و احترام متقابل در زندگی مشترک است. درک صحیح از قوانین مربوط به «تعداد سکه مجاز برای مهریه»، سقف ضمانت اجرایی، ابهامات پیرامون قانون ۱۴ سکه، و نیز آشنایی با انواع و روش های مطالبه مهریه، می تواند راهنمای ارزشمندی برای تمامی افراد درگیر باشد. زوجین در آستانه ازدواج، با آگاهی از این جزئیات، می توانند انتخابی متناسب با واقعیت های اقتصادی و اجتماعی خود داشته باشند و از بروز بسیاری از اختلافات در آینده جلوگیری کنند. همچنین، برای آنانی که درگیر مسائل حقوقی مهریه هستند، این اطلاعات چراغ راهی است برای پیگیری حقوقشان و یا دفاع از خود در چارچوب قانون.

همواره توصیه می شود پیش از هرگونه تصمیم گیری در مورد تعیین مهریه در زمان عقد، یا در زمان بروز اختلافات و مطالبه آن، با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه مشورت صورت گیرد. یک وکیل آگاه می تواند با توجه به شرایط خاص هر پرونده، بهترین راهکارها را ارائه دهد و از سردرگمی ها و پیامدهای ناخواسته جلوگیری کند. تصمیم گیری آگاهانه و واقع بینانه، نه تنها به حفظ حقوق افراد کمک می کند، بلکه به استحکام و پایداری بنیان خانواده نیز یاری می رساند.