اهمیت جزیره سقطری

جزیره سقطری، مرواریدی بی نظیر در اقیانوس هند، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی استراتژیک خود در دهانه خلیج عدن، تنوع زیستی منحصر به فرد که آن را گالاپاگوس اقیانوس هند نامیده اند و تاریخ غنی خود، از اهمیت فراوانی در ابعاد جهانی برخوردار است.

این مجمع الجزایر یمنی، که همچون نگینی در میان آب های نیلگون دریای عرب می درخشد، نه تنها گنجینه ای طبیعی از گونه های گیاهی و جانوری بومی به شمار می رود، بلکه به دلیل اشراف بر تنگه باب المندب و مسیرهای حیاتی کشتیرانی بین المللی، همواره کانون توجه قدرت های منطقه ای و جهانی بوده است. از دوران باستان تا عصر حاضر، سقطری شاهد رقابت ها، تجارت های پررونق و تحولات سرنوشت ساز بسیاری بوده که هر یک به اهمیت چندوجهی آن افزوده اند. در دهه های اخیر، با تشدید بحران های منطقه ای و تغییر معادلات قدرت، جایگاه این جزیره در ابعاد نظامی و اقتصادی بیش از پیش برجسته شده و آن را به صحنه ای برای مناقشات پیچیده و چشم اندازی برای آینده منطقه تبدیل کرده است.

موقعیت استراتژیک: کلید دریای سرخ و اقیانوس هند

جزیره سقطری با قرار گرفتن در یک نقطه حیاتی از نقشه جهان، نقشی کلیدی در کنترل و نظارت بر آبراه های بین المللی ایفا می کند. این موقعیت، آن را به یکی از مهم ترین مناطق استراتژیک برای قدرت های دریایی و تجاری بدل ساخته و همواره در طول تاریخ، مورد مناقشه و توجه بازیگران مختلف بوده است.

اهمیت ژئوپلیتیک و جغرافیایی

سقطری در دهانه خلیج عدن و در نقطه ای قرار گرفته که دریای سرخ به اقیانوس هند می پیوندد. این مجمع الجزایر در جنوب غربی یمن واقع شده و فاصله ای حدود ۳۵۰ کیلومتری با سرزمین اصلی یمن و تقریباً ۲۵۰ کیلومتری با سواحل سومالی دارد. مهم ترین ویژگی جغرافیایی آن، اشراف کامل بر تنگه باب المندب است. این تنگه، یکی از شلوغ ترین، باریک ترین و استراتژیک ترین آبراه های جهان محسوب می شود که به عنوان یک گلوگاه حیاتی، مسیر عبور بخش عظیمی از نفت و گاز خاورمیانه و کالاهای تجاری از آسیا به اروپا و آفریقا، از طریق کانال سوئز است. تخمین زده می شود روزانه بیش از ۵ میلیون بشکه نفت و میلیون ها تُن کالا از این تنگه عبور کند، که این حجم عظیم تجارت، نقش آن را در امنیت انرژی و تجارت جهانی برجسته می سازد.

تسلط بر این تنگه و مناطق اطراف آن، به معنای کنترل جریان حیاتی اقتصادی و استراتژیک در مقیاس جهانی است. به همین دلیل، اهمیت جزیره سقطری به عنوان «کلید باب المندب» و «دروازه اقیانوس هند» بر هیچ قدرتی پوشیده نیست. این جزیره همچنین بر مسیرهای کشتیرانی بین المللی میان قاره های آسیا، اروپا و آفریقا تسلط دارد و جایگاه آن در معادلات قدرت در شاخ آفریقا و غرب آسیا، حیاتی و غیرقابل انکار است. هر کشوری که بتواند نفوذ مؤثری در این جزیره داشته باشد، قادر خواهد بود بر این مسیرهای حیاتی تأثیر مستقیم گذاشته و اهداف استراتژیک خود را در مقیاس منطقه ای و بین المللی پیش ببرد.

اهمیت نظامی و پایگاه های احتمالی

تاریخ نشان داده است که جزایر با موقعیت استراتژیک، همواره برای اهداف نظامی و اطلاعاتی مورد توجه قدرت های بزرگ بوده اند. سقطری نیز از این قاعده مستثنی نیست و پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک پایگاه نظامی و اطلاعاتی برای کنترل و نظارت بر کل منطقه دریای سرخ، خلیج عدن و بخش هایی از اقیانوس هند دارد. گزارش ها و تحلیل های متعددی در سال های اخیر به برنامه ها و حتی حضور نظامی برخی کشورها در این جزیره اشاره کرده اند. امارات متحده عربی، آمریکا و رژیم صهیونیستی از جمله بازیگرانی هستند که به گفته برخی منابع، به دنبال تثبیت حضور نظامی خود در سقطری بوده اند.

این پایگاه های نظامی می توانند برای اهداف مختلفی از جمله نظارت بر ترافیک دریایی، جمع آوری اطلاعات استراتژیک، پشتیبانی از عملیات های نظامی دریایی و هوایی، و حتی استقرار سامانه های دفاعی مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال، اخبار و تحلیل ها حاکی از تلاش امارات برای ساخت و توسعه فرودگاه ها و تأسیسات نظامی پیشرفته در سقطری است که نشان دهنده ابعاد عمیق نظامی اهمیت جزیره سقطری است. این حضور نظامی به قدرت ها امکان می دهد تا علاوه بر حفاظت از منافع خود، نفوذ منطقه ای را افزایش داده و در صورت لزوم، واکنش های سریع و مؤثری را در یکی از حساس ترین نقاط جهان از خود نشان دهند. کنترل این منطقه، امکان تسلط بر عبور و مرور کشتی های نظامی و تجاری را فراهم می آورد و جایگاه یک کشور را در معادلات جهانی تقویت می کند.

گالاپاگوس اقیانوس هند: میراث طبیعی و تنوع زیستی شگفت انگیز

سقطری نه تنها به دلیل اهمیت ژئوپلیتیک خود مورد توجه است، بلکه از جنبه های طبیعی نیز یک شگفتی بی نظیر محسوب می شود. این جزیره به دلیل اکوسیستم خاص و گونه های جانوری و گیاهی بومی اش، شهرت جهانی پیدا کرده و به عنوان یک آزمایشگاه زنده برای مطالعه تکامل طبیعی شناخته می شود.

ثبت جهانی یونسکو و اکوسیستم منحصر به فرد

به سقطری لقب گالاپاگوس اقیانوس هند داده اند و این نامگذاری بی دلیل نیست. در سال ۲۰۰۸، این مجمع الجزایر به دلیل تنوع زیستی استثنایی و اکوسیستم منحصر به فردش، در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو به ثبت رسید. دلیل اصلی این اهمیت، جدایی طولانی مدت سقطری از قاره های اصلی است که به مدت تقریباً ۶ میلیون سال طول کشیده است. این انزوای جغرافیایی به گونه های مختلف گیاهی و جانوری فرصت داده تا در محیطی کاملاً مجزا، مسیر تکاملی خاص خود را طی کنند و به موجوداتی کاملاً بومی (اندمیک) تبدیل شوند که در هیچ کجای دیگری از جهان یافت نمی شوند.

بافت طبیعی سقطری شامل کوه های آهکی سر به فلک کشیده، غارهای شگفت انگیز و عظیم، سواحل بکر با شن های سفید مرواریدگون و دشت های خشک و نیمه خشک است. این تنوع در مناظر طبیعی، به همراه شرایط اقلیمی خاص، موجب پدید آمدن زیستگاه های متنوعی شده که هر کدام میزبان گونه های خاص خود هستند. دور ماندن از تأثیرات بیرونی و عدم دستکاری گسترده انسانی، به این جزیره امکان داده است تا طبیعت خود را به شکلی بکر و دست نخورده حفظ کند و به همین دلیل، برخی آن را شبیه به تجربه ای برای درک شکل گیری حیات در دیگر سیارات یا دوران های اولیه زمین می دانند. این ویژگی های بی بدیل، اهمیت زیست محیطی سقطری را در سطح جهانی به اوج می رساند.

گونه های گیاهی بومی: از درخت خون اژدها تا درخت خیار

یکی از بارزترین ویژگی های تنوع زیستی سقطری، وجود گونه های گیاهی بومی و نادر است. از میان بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی که در این جزیره یافت می شود، حدود ۳۷ درصد آن ها در هیچ کجای دیگری از زمین نمی رویند. این امر، سقطری را به یکی از مهم ترین مراکز تنوع گیاهی در جهان تبدیل کرده است. شاخص ترین این گونه ها، درخت خون اژدها (Dracaena cinnabari) است. این درخت با تنه قطور، شاخه های انبوه و تاج چترگون منحصر به فرد خود، که شیره ای سرخ رنگ شبیه خون از آن جاری می شود، نمادی از سقطری به شمار می رود. شیره این درخت، که به خون سیاوشان نیز معروف است، در دوران باستان برای مصارف دارویی (مانند مسهل)، رنگ سازی و حتی آرایشی بسیار ارزشمند بود و تجارت آن رونق فراوانی داشت.

علاوه بر درخت خون اژدها، گونه های دیگری نیز وجود دارند که به همان اندازه شگفت انگیز و بومی هستند. از جمله می توان به درخت خیار با تنه متورم و برگ های آبدار و میوه های کوچک و استوانه ای شکل، و همچنین درختان صمغ دار دیگری اشاره کرد که هر کدام ویژگی های زیستی و کاربردهای سنتی منحصر به فرد خود را دارند. این گیاهان، که خود را با شرایط آب و هوایی خاص و خشک جزیره وفق داده اند، نمونه هایی بی نظیر از تکامل طبیعی و نشان دهنده اهمیت جهانی جزیره سقطری در حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی هستند.

حیات جانوری خاص: پرندگان، خزندگان و آبزیان بومی

تنوع زیستی جانوری سقطری نیز به همان اندازه گیاهانش خیره کننده است. این جزیره زیستگاه بیش از ۱۲۰ گونه پرنده است که از این میان، پنج گونه کاملاً بومی سقطری هستند و در هیچ نقطه دیگری از جهان مشاهده نمی شوند. این پرندگان شامل:

• چکاوک سقطری (Socotra Lark)
• سقطری سیستیکولا (Socotra Cisticola)
• گنجشک سقطری (Socotra Sparrow)
• سار سقطری (Socotra Starling)
• سقطری بانتیگ (Socotra Bunting)

این پرندگان در کنار سواحل، غارها، دره ها و درختان جزیره به پرواز درآمده و صحنه هایی تماشایی و منحصربه فرد را خلق می کنند.

همچنین، خزندگان و نرم تنان سقطری نیز از بومی بودن بالایی برخوردارند؛ حدود ۹۰ درصد از گونه های خزندگان و ۹۵ درصد از نرم تنان خشکی این جزیره در هیچ کجای دیگری از جهان یافت نمی شوند که خود گواه انزوای طولانی مدت جزیره و روند تکامل منحصر به فرد آن است. دنیای زیر آب سقطری نیز به همان اندازه غنی و پر رمز و راز است. صخره های مرجانی زیبا و متنوع، بیش از ۲۵۳ گونه مرجان، ۷۳۰ گونه ماهی ساحلی و ۳۰۰ گونه از انواع خرچنگ و میگو، سقطری را به بهشتی برای غواصان و محققان علوم دریایی تبدیل کرده است. این غنای بی نظیر دریایی، اهمیت جزیره سقطری را در حفظ تنوع زیستی جهانی دوچندان می کند و آن را به مقصدی ایده آل برای پژوهش های زیست محیطی تبدیل می کند.

پتانسیل گردشگری و چالش های پایداری

با توجه به زیبایی های طبیعی و تنوع زیستی بی مانند، سقطری پتانسیل بسیار بالایی برای تبدیل شدن به یک مقصد برجسته گردشگری طبیعی در سطح جهانی دارد. سواحل بکر با شن های سفید پودری، غارهای آتشفشانی و کارستی تحسین برانگیز، کوه های آهکی سر به فلک کشیده و اکوسیستم شگفت انگیز، همگی می توانند هزاران طبیعت دوست، ماجراجو و گردشگر را از سراسر جهان به خود جذب کنند. توسعه گردشگری پایدار و مسئولانه در سقطری، نه تنها می تواند فرصت های اقتصادی قابل توجهی برای مردم محلی ایجاد کرده و معیشت آن ها را بهبود بخشد، بلکه می تواند به افزایش آگاهی عمومی در مورد لزوم حفاظت از این گنجینه طبیعی کمک کند.

با این حال، این پتانسیل با چالش های بزرگی نیز همراه است. توسعه بی رویه و بدون برنامه، می تواند به محیط زیست شکننده و اکوسیستم بومی جزیره آسیب های جبران ناپذیری وارد کند. حفاظت از محیط زیست سقطری و تضمین توسعه پایدار، نیازمند سرمایه گذاری مسئولانه، مدیریت صحیح، رعایت دقیق استانداردهای زیست محیطی و همکاری های بین المللی است تا این گنجینه طبیعی برای نسل های آینده نیز حفظ شود. هرگونه اقدام برای بهره برداری اقتصادی باید با رعایت دقیق قوانین حفاظت از محیط زیست و حفظ اصالت فرهنگی و اجتماعی مردم بومی همراه باشد. توازن میان توسعه و حفاظت، مهم ترین چالش پیش روی گردشگری سقطری است.

جزیره سقطری، با جدایی طولانی مدت از قاره ها و تکامل گونه های بومی، به آزمایشگاهی زنده برای مطالعه فرآیندهای طبیعی و تنوع زیستی تبدیل شده است.

سقطری در گذر تاریخ: روایتی از تمدن ها و قدرت ها

همانند هر سرزمین باستانی دیگری که در نقاط حیاتی جهان قرار گرفته، جزیره سقطری نیز تاریخچه ای پرفراز و نشیب دارد که از دوران اساطیر و افسانه ها تا عصر مدرن، شاهد حضور و نفوذ تمدن ها و قدرت های گوناگون بوده است. این تاریخ غنی و پر حادثه، به اهمیت جزیره سقطری ابعاد فرهنگی و تاریخی عمیقی می بخشد و جایگاه آن را در روایت های جهانی تثبیت می کند.

تاریخ باستانی و پیوندهای تمدنی

نام سقطری برای تمدن های باستانی یونان، روم و مصر آشنا بوده است. این جزیره به دلیل تولید کندر، ماده دارویی صبر سقطری و بخصوص شیره درخت خون اژدها که به خون سیاوشان شهرت داشت، در مسیرهای تجاری کهن اهمیت فراوانی داشته است. این مواد ارزشمند در دوران باستان از سقطری به نقاط مختلف جهان صادر می شدند و به عنوان کالاهایی لوکس و درمانی شناخته می شدند.

داستان هایی نیز از ارسطو و اسکندر مقدونی وجود دارد که ارسطو از اسکندر خواسته بود یونانیانی را به سقطری بفرستد تا به جمع آوری خون سیاوشان کمک کنند و از خواص دارویی آن بهره ببرند. این نشان می دهد که یونانیان نه تنها از وجود جزیره آگاه بودند، بلکه به منابع طبیعی آن نیز علاقه وافر داشتند. حضور یونانیان و بعدها رومیان در جزیره، گواه جایگاه آن در مسیرهای دریایی باستانی و اهمیت تجاری آن در آن دوران است. برخی منابع حتی به حضور مسیحیت نسطوری در این جزیره پیش از ورود اسلام در قرن شانزدهم میلادی اشاره می کنند. این پیشینه، سقطری را به پلی میان تمدن های مختلف و گهواره ای برای فرهنگ ها و ادیان متنوع تبدیل کرده است که از طریق تجارت و تبادلات فرهنگی، نقش مهمی در تاریخ منطقه ایفا می کرده است.

دوران حاکمیت های خارجی و استعمار

با گذر زمان و تغییر معادلات قدرت، سقطری نیز دستخوش تغییرات حاکمیتی شد و بارها دست به دست گشت. در سال ۱۵۰۷ میلادی، دریاسالار پرتغالی، آلبوکرک، موفق شد کنترل این جزایر را به دست گیرد و پرتغال برای مدتی بر آن حاکم بود. اما تنها چهار سال بعد در سال ۱۵۱۱، سلطان مَهره موفق شد سقطری را از فرمان پرتغال خارج کند. این نبردهای اولیه، نشان دهنده شروع رقابت های شدید برای تسلط بر این جزیره بود که به دلیل موقعیت استراتژیکش، مورد طمع قدرت های بزرگ قرار می گرفت.

در سال ۱۸۸۶، جزایر سقطری به تصرف بریتانیا درآمد و این قدرت استعماری از آن به عنوان یک مقر دریایی مهم بهره برداری کرد. بریتانیا با تأسیس کانال سوئز و افزایش اهمیت مسیرهای دریایی، بیش از پیش به اهمیت استراتژیک جزیره سقطری پی برد و همواره به دنبال حفظ تسلط خود بر آن بود. این جزیره نقشی حیاتی در شبکه استعماری بریتانیا در اقیانوس هند و دریای سرخ ایفا می کرد. پس از شورش های ضد استعماری مردم یمن و خروج بریتانیا، سقطری ابتدا به یمن جنوبی و سپس در سال ۱۹۹۰ به یمن متحد پیوست. این تاریخ طولانی از دست به دست شدن میان قدرت های منطقه ای و جهانی (مانند پرتغال، فرانسه، بریتانیا، عمان، جیبوتی و یمن) خود گواه بارز اهمیت تاریخی جزیره سقطری در معادلات قدرت دریایی و تجاری است که هر حکومت یا امپراتوری برای تثبیت هژمونی خود، به آن چشم دوخته بود.

مردم بومی و فرهنگ سقطری

مردم سقطری، با جمعیتی بالغ بر ۵۰ هزار نفر، دارای هویت فرهنگی و زبانی منحصربه فرد خود هستند. آن ها به زبان بومی سقطری تکلم می کنند که یکی از زبان های سامی جنوبی مدرن محسوب می شود و در هیچ کجای دیگری از جهان رایج نیست. این زبان، که ریشه های کهن دارد، خود گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ شفاهی جزیره است که نیاز به حفاظت و مطالعه دارد و هویت متمایز این مردم را شکل می دهد.

ترکیب جمعیتی جزیره عمدتاً از اعراب جنوب، با ریشه هایی از سومالی و هندوستان تشکیل شده است. این ترکیب، نتیجه قرن ها تعامل و تجارت در مسیرهای دریایی اقیانوس هند و دریای عرب است که مهاجران و تاجران را به این جزیره کشانده است. با وجود تحولات مدرن و ساخت زیرساخت هایی مانند جاده ها، زندگی در بسیاری از نقاط سقطری همچنان با گذشته پیوند عمیقی دارد و سنت ها و آداب و رسوم بومی، به ویژه در مناطق دورافتاده تر، حفظ شده اند. اعتقاد می شود که مردم سقطری در گذشته مسیحی بوده اند و کلیساهایی نیز در جزیره وجود داشته، اما در قرن شانزدهم به دین مبین اسلام گرویدند. این تاریخ پیچیده دینی و فرهنگی، لایه های بیشتری به جذابیت و اهمیت فرهنگی جزیره سقطری می افزاید و آن را به مطالعه ای ارزشمند برای محققان مردم شناسی تبدیل می کند.

سقطری در کانون رقابت های ژئوپلیتیک معاصر

در دوران معاصر، جزیره سقطری به دلیل موقعیت استراتژیک، پتانسیل های اقتصادی و زیبایی های طبیعی اش، به یکی از مهم ترین نقاط درگیری و رقابت های ژئوپلیتیکی در منطقه تبدیل شده است. این بخش به بررسی این مناقشات، بازیگران کلیدی درگیر و پیامدهای منطقه ای و بین المللی آن ها می پردازد.

مناقشه بر سر حاکمیت: یمن، سومالی و بازیگران منطقه ای

مالکیت و حاکمیت بر جزیره سقطری همواره موضوعی بحث برانگیز و پیچیده بوده است. دولت مرکزی یمن، چه در گذشته و چه در حال حاضر، این جزیره را بخشی جدایی ناپذیر از قلمرو خود می داند و بر حاکمیت یمن بر سقطری تأکید دارد. اما در مقابل، با تشدید جنگ داخلی یمن، نیروهای جدایی طلب جنوب یمن نیز ادعای مالکیت بر سقطری را مطرح کرده اند و آن را جزئی از «یمن جنوبی» قلمداد می کنند، که این موضوع به پیچیدگی های داخلی یمن افزوده است.

علاوه بر این، سومالی نیز ادعای تاریخی بر جزیره سقطری دارد. سومالی استدلال می کند که این جزیره در طول تاریخ بخشی از پادشاهی سومالی بوده و مردم سقطری از نظر قومی و فرهنگی با سومالیایی ها مرتبط هستند. دولت سومالی حتی در سال ۲۰۰۹ ادعای مالکیت خود را به سازمان ملل متحد ارائه کرد، اما تا به امروز هیچ تصمیمی قطعی در این زمینه اتخاذ نشده و جامعه بین الملل نیز این ادعا را به رسمیت نشناخته است. این پیچیدگی ها، اهمیت ژئوپلیتیک سقطری را در عرصه بین المللی افزایش داده و آن را به محلی برای رقابت های پنهان و آشکار تبدیل کرده است.

نقش امارات متحده عربی در سقطری

از سال ۲۰۱۷، با تشدید جنگ داخلی یمن و ورود ائتلاف عربی به این کشور، حضور امارات در جزیره سقطری به شدت پررنگ شد. نیروهای اماراتی با حمایت جدایی طلبان جنوب یمن، کنترل بخش هایی از این جزیره را به دست گرفتند. این اقدام، با اعتراض شدید دولت مرکزی یمن و نگرانی های بین المللی مواجه شد و از سوی بسیاری به عنوان یک حرکت استعماری جدید و تلاش برای جدایی سقطری از جغرافیای یمن تلقی گردید.

اهداف امارات در سقطری چندوجهی است. این کشور به دنبال ایجاد یک پایگاه نظامی برای کنترل تنگه باب المندب، توسعه گردشگری با رویکرد خاص خود (که بعضاً با نگرانی های زیست محیطی همراه است) و جلوگیری از تبدیل سقطری به رقیبی تجاری برای بندرهای خود، مانند بندر جبل علی، است. گزارش ها حاکی از آن است که امارات در حال سرمایه گذاری گسترده در زیرساخت ها، از جمله توسعه فرودگاه و ساخت هتل ها و مراکز تفریحی است. آن ها حتی بدون اطلاع مقامات یمنی، پروازهای مستقیم از ابوظبی به سقطری راه اندازی کرده و به گردشگران خارجی ویزای امارات برای سفر به این جزیره صادر می کنند. این اقدامات، نه تنها بر بافت جمعیتی و زیست محیطی جزیره تأثیر گذاشته، بلکه منجر به غارت منابع طبیعی سقطری، از جمله درختان کمیاب، سنگ های قیمتی و مرجان ها شده است. در برخی مناطق، درهم و پرچم امارات نیز جایگزین پول و پرچم یمن شده اند، که نشان دهنده عمق نفوذ این کشور است.

ورود بازیگران جدید: عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی

رقابت بر سر نفوذ در سقطری به امارات محدود نمانده است. عربستان سعودی نیز به عنوان رهبر ائتلاف عربی، تلاش هایی برای افزایش نفوذ خود در این جزیره انجام داده است. این رقابت ها گاهی اوقات منجر به تنش هایی میان امارات و عربستان نیز شده است. در سال ۲۰۲۳، عربستان با اعزام استاندار پیشین سقطری و استقرار نیرو در یک پایگاه نظامی، طرح هایی برای خارج کردن کنترل جزیره از سیطره شورای انتقالی جنوب و امارات آغاز کرد، که از آن به عنوان تلاش برای کودتا علیه نفوذ امارات یاد می شود.

یکی از نگران کننده ترین تحولات، ورود رژیم صهیونیستی به جزیره سقطری است. گزارش های متعدد نشان می دهد که با عادی سازی روابط امارات و اسرائیل، پای این رژیم نیز به سقطری باز شده است. در سال ۲۰۲۱، پروازهایی برای گردشگران اسرائیلی از اسرائیل به این جزیره راه اندازی شد که با اعتراضات گسترده مردم یمن مواجه گشت. همچنین، اخباری مبنی بر مشارکت اسرائیل در طرح های شهرک سازی و ساخت واحدهای مسکونی، و حتی نوسازی پایگاه های نظامی مشترک با هدف توسعه اقدامات اطلاعاتی منتشر شده است. ورود افسران و نظامیان اسرائیلی با هواپیماهای اماراتی به سقطری و استقرار تجهیزاتی مانند بالگردهای نظامی، پهپادها، سیستم های دفاع هوایی (از جمله ناوچه ساعر ۶) و تجهیزات ارتباطی پیشرفته، نشان دهنده ابعاد عمیق تر همکاری های امنیتی-اطلاعاتی است. این اقدامات، پیامدهای منطقه ای و بین المللی گسترده ای دارد و به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت در دریای سرخ و منطقه شاخ آفریقا تلقی می شود. در سال ۲۰۲۳، استقرار ناوچه ساعر ۶ و مستشاران اسرائیلی در سقطری، گمانه زنی ها درباره ایجاد یک پایگاه دریایی اسرائیل در این جزیره را تقویت کرد که ماموریت حفاظت از کشتیرانی اسرائیلی ها در آب های یمن و خلیج عدن را بر عهده خواهد داشت.

سال	رویدادهای کلیدی مرتبط با سقطری
۲۰۱۵	حمله ائتلاف عربی به رهبری عربستان به یمن.
۲۰۱۷	نیروهای اماراتی با حمایت جدایی طلبان جنوب یمن، کنترل سقطری را به دست گرفتند.
۲۰۱۸	اعتراض دولت یمن به حضور امارات؛ اختلاف عربستان و امارات؛ خروج موقت امارات و بازگشت مجدد.
۲۰۱۹	امارات ساخت فرودگاه و تأسیسات نظامی را آغاز کرد.
۲۰۲۰	تصرف بخش هایی از جزیره توسط طرفداران جنوبی ها؛ شروع توسعه گردشگری توسط امارات.
۲۰۲۱	تشدید اختلافات عربستان و امارات؛ ایجاد پاسگاه های نظامی توسط امارات؛ راه اندازی پروازهای اسرائیل به سقطری.
۲۰۲۲	ورود تسلیحات سعودی؛ کنترل فرودگاه سقطری توسط سعودی ها و مستشاران آمریکایی/اسرائیلی؛ پرواز پهپادهای انصارالله.
۲۰۲۳	تخلیه اجباری جزیره عبدالکوری؛ راه اندازی پایگاه نظامی مشترک امارات، آمریکا و اسرائیل؛ تلاش عربستان برای کودتا علیه نفوذ امارات.
۲۰۲۴	افزایش حضور نظامیان اماراتی، توسعه فرودگاه و فعالیت های اقتصادی برای استقرار طولانی مدت.

پیامدهای منطقه ای و بین المللی رقابت ها

رقابت قدرت های منطقه ای و جهانی بر سر سقطری، پیامدهای وسیعی برای منطقه و فراتر از آن داشته است. این رقابت ها به افزایش تنش ها میان کشورهای درگیر، از جمله یمن (دولت مرکزی و جدایی طلبان)، امارات، عربستان و سومالی منجر شده است. تضعیف دولت مرکزی یمن و تغییر معادلات قدرت در منطقه، از دیگر نتایج مستقیم این مداخلات است که به بی ثباتی های موجود در یمن و شاخ آفریقا دامن می زند. جامعه بین الملل و سازمان های جهانی بارها نسبت به این تحولات ابراز نگرانی کرده اند، اما تا کنون راهکار مؤثری برای حل این مناقشه و حفاظت از حاکمیت یمن و محیط زیست سقطری ارائه نشده است.

نظامی سازی سقطری توسط امارات و رژیم صهیونیستی، اغلب به بهانه مقابله با دزدان دریایی سومالی توجیه شده است. این در حالی است که هیچ گزارشی مبنی بر حمله دزدان دریایی به کشتی های متعلق به این کشورها منتشر نشده، که خود این موضوع شبهاتی را در مورد اهداف واقعی آن ها ایجاد می کند. به نظر می رسد اهداف بلندپروازانه امارات در جزیره سقطری فراتر از مقابله با دزدی دریایی است و شامل کنترل کامل مسیرهای تجاری، نفوذ اطلاعاتی و امنیتی در این آبراه حیاتی می شود. استقرار تجهیزات و تسلیحات نظامی اسرائیلی، از جمله بالگردها، پهپادها، سیستم های دفاع هوایی و تجهیزات ارتباطی پیشرفته، در سقطری، نگرانی ها را در مورد تبدیل شدن این جزیره به نقطه کانونی برای درگیری های آینده در دریای سرخ افزایش داده است.

توسعه طلبی های امارات در سقطری، نه تنها حاکمیت یمن را تضعیف کرده، بلکه به افزایش تنش ها و تغییر معادلات قدرت در منطقه منجر شده است.

ابعاد اقتصادی: فرصت ها و تهدیدها

علاوه بر ابعاد استراتژیک و زیست محیطی، جزیره سقطری دارای پتانسیل های اقتصادی قابل توجهی است که در صورت مدیریت صحیح، می تواند به بهبود معیشت مردم بومی و توسعه منطقه کمک کند. با این حال، بهره برداری نادرست و بدون برنامه از این منابع، می تواند به تهدیدی جدی برای آینده جزیره و اکوسیستم آن تبدیل شود.

منابع طبیعی بالقوه و ذخایر زیرزمینی

جزیره سقطری فراتر از زیبایی های طبیعی، دارای منابع طبیعی بالقوه دیگری نیز هست. برخی گزارش ها به وجود ذخایر نفت و گاز و سایر مواد معدنی در این جزیره اشاره می کنند. این منابع زیرزمینی می توانند در صورت بهره برداری مسئولانه و تحت حاکمیت قانونی، به اقتصاد جزیره سقطری کمک شایانی کنند و فرصت های توسعه را فراهم آورند. اما بهره برداری از آن ها باید با دقت و مسئولیت پذیری کامل انجام شود تا به محیط زیست حساس و شکننده جزیره آسیبی وارد نشود و پایداری بلندمدت آن حفظ گردد.

علاوه بر منابع زیرزمینی، منابع دریایی سقطری نیز بسیار غنی است. آب های اطراف جزیره، که بخش هایی از آن ها جزو مناطق حفاظت شده دریایی محسوب می شوند، میزبان انواع گونه های ماهی و آبزیان متنوع هستند. صید و ماهیگیری، از دیرباز یکی از مشاغل اصلی مردم بومی بوده و بخش مهمی از اقتصاد محلی را تشکیل می دهد. مدیریت پایدار این منابع دریایی می تواند به حفظ تعادل اکوسیستم، تأمین امنیت غذایی و بهبود معیشت جامعه محلی کمک شایانی کند. هرگونه صید بی رویه یا آلودگی دریایی، می تواند ضربه جبران ناپذیری به این منبع حیاتی وارد کند.

گردشگری پایدار و توسعه محلی

همانطور که پیشتر اشاره شد، گردشگری سقطری پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری طبیعی و فرهنگی در جهان دارد. سواحل بکر، غارهای منحصر به فرد، کوه های آهکی و اکوسیستم شگفت انگیز، می توانند سالانه تعداد زیادی گردشگر از اقصی نقاط جهان را جذب کنند. توسعه گردشگری پایدار و سازگار با محیط زیست، می تواند فرصت های شغلی جدیدی برای مردم بومی ایجاد کند، زیرساخت ها را بهبود بخشد و به اقتصاد محلی رونق ببخشد، بدون اینکه به بافت طبیعی و فرهنگی جزیره آسیبی برسد.

اما تحقق این پتانسیل نیازمند سرمایه گذاری مسئولانه و برنامه ریزی دقیق است. توسعه باید به گونه ای باشد که اصالت جزیره سقطری حفظ شود و محیط زیست آن دست نخورده باقی بماند. تجربیات تلخ از آسیب به محیط زیست و غارت منابع توسط برخی بازیگران، نشان می دهد که بدون نظارت دقیق، قوانین سخت گیرانه و مشارکت مردم محلی، این پتانسیل می تواند به تهدیدی برای آینده جزیره تبدیل شود. ایجاد فرصت های گردشگری مبتنی بر طبیعت گردی، غواصی و آشنایی با فرهنگ بومی، می تواند راهکاری برای توسعه اقتصادی پایدار باشد که هم منافع جامعه محلی را تأمین کند و هم از میراث طبیعی جهانی حفاظت نماید. آموزش و توانمندسازی مردم بومی برای ایفای نقش فعال در صنعت گردشگری نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

نتیجه گیری: آینده سقطری، بین طبیعت و سیاست

جزیره سقطری، این نگین بی نظیر اقیانوس هند، مکانی است که طبیعت شگفت انگیز، تاریخ کهن و اهمیت ژئوپلیتیکی حیاتی در هم آمیخته اند. اهمیت جزیره سقطری در ابعاد مختلف – از موقعیت استراتژیک آن در کنترل تنگه باب المندب، که یکی از گلوگاه های حیاتی تجارت و انرژی جهان است، گرفته تا اکوسیستم منحصر به فرد و گونه های بومی اش که آن را به گالاپاگوس اقیانوس هند بدل کرده – بر هیچکس پوشیده نیست.

با این حال، این جزیره زیبا و شکننده در حال حاضر با چالش های بزرگی روبه رو است. ادامه مناقشات ژئوپلیتیکی، مداخلات خارجی قدرت های منطقه ای و جهانی و تهدیدات روزافزون زیست محیطی، آینده ای مبهم را برای سقطری رقم زده است. سناریوهای مختلفی برای آینده این جزیره متصور است: ممکن است کنترل نیروهای خارجی و نظامی سازی بیشتر ادامه یابد که می تواند به افزایش بی ثباتی در منطقه و تخریب محیط زیست منجر شود. سناریوی دیگر، بازگشت به حاکمیت قانونی یمن و تلاش برای برقراری صلح و ثبات است، هرچند که با توجه به وضعیت کنونی جنگ داخلی یمن و نفوذ بازیگران خارجی، تحقق این امر دشوار به نظر می رسد.

در نهایت، امید به توسعه پایدار گردشگری و حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی سقطری باقی است. اما این امر نیز نیازمند همکاری های جدی منطقه ای و بین المللی، برنامه ریزی دقیق و سرمایه گذاری مسئولانه است. ضروری است که توجه جهانی به این جزیره منحصربه فرد افزایش یابد و اقداماتی قاطع برای حفاظت از آن در برابر زیاده خواهی های سیاسی و اقتصادی صورت گیرد. حفظ سقطری نه تنها برای مردم بومی و تنوع زیستی آن اهمیت دارد، بلکه برای میراث طبیعی جهانی و صلح و ثبات در یکی از حیاتی ترین آبراه های جهان، ضروری است. آینده این جزیره، در گرو تصمیمی است که میان حفاظت از طبیعت بکر و بازی های پیچیده سیاست اتخاذ خواهد شد و نقش جامعه جهانی در این میان، انکارناپذیر است.