صنعت گردشگری ارزآوری و درآمدزایی بسیار عظیم و مناسبی را درپی دارد و می‌تواند برای میلیون‌ها نفر اشتغال‌زایی کند. فهیمه اکبری صحت: تورگردان‌ها که مجریان یک سفر سیاحتی و یا زیارتی هستند مواردی مانند حمل‌ونقل، اقامت و سایر خدمات را جداگانه خریداری و ضمن ترکیب آن‌ها با یکدیگر یک بسته سفر به شکل مستقیم یا غیر مستقیم به مشتریان (متقاضیان سفر) عرضه می‌کنند. به گزارش بازتاب، بسیاری معتقدند تورگردانان یکی از مهم‌ترین بازیگران صنعت گردشگری هستند که از محل این صنعت درآمدهای قابل توجهی را از آن خود می‌کنند. این گزارش در تلاش است تا کسبوکار تورگردانی را تحلیل و بررسی کند.
این کسبوکار هم مانند سایر کسب‌وکارها در مرحله اول نیاز به دریافت مجوز برای فعالیت رسمی و قانونی دارد. مجوز تورگردانی در زیرمجموعه دفاتر خدماتی قرار می‌گیرد که از آن به عنوان مجوز بند«ب» یاد می‌کنند. برای دریافت مجوز تورگردانی داشتن تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران یک الزام است. در مرحله بعدی پروانه تاسیس و فعالیت دفتر برای اتباع بیگانه فقط در قالب اشخاص حقوقی و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صادر می‌شود.
در ادامه شرایط تدین به دین مبین اسلام و سایر ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی از دیگر شرایط است. برای دریافت مجوز تورگردانی داشتن حداقل ۲۵ سال سن یک الزام به شمار می‌رود. داشتن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی (دانشگاه‌های مورد تائید وزارت علوم) یک الزام است که البته فارغ‌التحصیلان مقطع کاردانی در رشته‌های خدمات جهانگردی مستثنی هستند. متقاضیان مرد برای دریافت مجوز تورگردانی باید کارت پایان خدمت نظام‌وظیفه یا معافیت از آن را داشته باشند.
عدم اشتغال به کار اعم از دولتی، خصوصی، نیمه‌خصوصی و بازنشستگی از دیگر شرایط دریافت مجوز است که بازنشستگان حوزه گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با حداقل مدرک تحصیلی لیسانس و ده سال سابقه فعالیت تخصصی در حوزه گردشگری مستثنی هستند. داشتن حداقل ۳ سال سابقه کار مفید در حوزه دفاتر و شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی یکی دیگر از شرایط است. متقاضیان باید دوره آموزشی مدیریت این رشته را گذرانده و گواهینامه خود را از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دریافت کنند.
ارائه گواهی‌های لازم در زمینه عدم اعتیاد به مواد مخدر- عدم سوءپیشینه کیفری و صلاحیت فردی از مراجع دارای صلاحیت یکی دیگر از شرایط است. نهایتا یک متقاضی دریافت مجوز تورگردانی باید با حضور در کمیته فنی دفاتر استان با یک مصاحبه فنی از نظر صلاحیت مورد تائید قرار گیرد. پس از این مرحله باید سرمایه در نظر گرفته شده را به بخش‌های مختلف کسبوکار تخصیص داد.
سرمایه اولیه
بررسی میزان سرمایه اولیه برای راه‌اندازی کسبوکار: این سرمایه در چه بخش‌هایی هزینه می‌شود؟ تجهیزات موردنیاز این کسبوکار چه میزان از سرمایه را از آن خود می‌کنند؟
مریم رهامی که بیش از ده سال سابقه تور لیدری دارد، می‌گوید: «برخلاف آنچه که به نظر می‌رسد سرمایه اولیه بالایی برای افتتاح یک تور نیاز نیست. درست است که بیشتر تورهای گردشگری توسط آژانس‌های مسافرتی برگزار می‌شود اما اگر به صورت شخصی برگزار شود، نهایتا ۱۵ تا ۲۰ میلیون هزینه برگزاری یک تور یک‌هفته‌ای به مقصد کیش و یا قشم با تعداد ۲۰ تا ۲۵ مسافر است. بیشتر تور گردان‌ها کارمندان آژانس‌های مسافرتی و یا افراد آشنا به حوزه گردشگری هستند، به همین دلیل توانایی خرید بلیت هواپیما با قیمت مناسب را دارند.
یک تورگردان به طور معمول بلیت‌ها را می‌تواند بین ۲۵ تا ۴۵ درصد ارزان‌تر بخرد، این در حالی است که افراد معمولی فقط می‌توانند از طریق سایت‌ها آن‌هم در دقایق پایانی تخفیف مناسبی برای دریافت بلیت داشته باشند. در غیر این صورت تهیه بلیت با قیمت مناسب کار دشواری است.
اگر یک تورگردان قصد برگزاری توری یک‌هفته‌ای به مقصد کیش داشته باشد باید حداقل ۲۰ تا ۲۵ مسافر داشته و یک پکیج مناسب از نظر میزان خدمات رفاهی و قیمتی ارائه کند. بیشترین هزینه تورها را هتل‌ها و یا محل اسکان مسافر به خود اختصاص می‌دهد. مجموع خدماتی که در یک تور سیاحتی به گردشگران ارائه می‌شود، عبارت از، هتل و خدمات مربوط به هتل‌ها، حمل‌ونقل اعم از هوایی و زمینی و بین کشوری و بین‌شهری و درون‌شهری، رستوران‌ها، انواع غذاها و آشپزی، آژانس مسافرتی، لیدرها و گشت‌وگذار بین جاذبه‌های گردشگری و … است. و برای سفر های خارجی مانند تور اروپا باید برآورد های سفر را به دلار محاسبه کرد.
در این میان کم نیستند تورگردان‌هایی که به دلیل داشتن سابقه طولانی نیازی به اجاره دفتر و یا یک ملک تجاری ندارند. اما با توجه به شرایط دریافت مجوز برای یک دفتر تورگردانی یک آدرس تجاری مورد نیاز است. برای این کار می‌توان یک فضای ۹ تا ۱۲ متری با چند خط تلفن و دو تا سه نیروی کار در نظر گرفت.
به گفته وی: «در بیشتر مواقع تورگردان‌ها یک اتاق ۱۲ متری از یک مجموعه اداری بزرگ را اجاره می‌کنند که هزینه آن نهایتا ماهی ۵۰۰ هزار تومان است. به عبارت دیگر نوع خدمات ارائه شده به گونه‌ای است که نیاز به داشتن یک فضای بزرگ با تجهیزات و ملزومات اداری خاص ندارد. برای اقامت در یک هتل سه یا چهار ستاره نهایتا شبی ۱۰۰هزار تومان پرداخت می‌شود که در بهترین حالت یک تور سه شب در جزیره اقامت می‌دهد که مجموع هزینه اقامت نهایتا ۳۰۰هزار تومان می‌شود.
وی معتقد است: «برای راه اندازی یک دفتر تورگردانی باید بخش عمده سرمایه اولیه صرف رزرو هتل، بستن قرارداد با شرکت‌های مسافربری، اجاره چند دستگاه اتوبوس و یا مینی‌بوس توریستی، عقد قرارداد با متل‌ها و هتل آپارتمان‌ها، عقد قرارداد با رستوران‌های مختلف و … کرد.» تخصیص اعتبار به بخش‌های مختلف زمانی ممکن می‌شود که کسبوکار شکل جدی به خود گرفته و آماده حیات شود. برای این کار نیاز به شناخت چالش‌ها و مشکلات وجود دارد.
چالش‌ها و ریسک‌ها
کسبوکار با چه چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌رو است؟ صاحب کسبوکار چه ریسک‌هایی را باید به جان بخرد؟ این ریسک‌ها چگونه برطرف می‌شود؟
سعید ثنایی تورگردان سیاحتی می‌گوید:«تورهای غیر مجاز به عنوان مهم‌ترین خطرات این کسبوکار جان و مال گردشگران را به بازی گرفته و یک فضای رعب و حشت برای مردم ایجاد می‌کنند. در بسیاری از مواقع این تورها ۵۰ درصد وعده‌های خود را عملی نکرده و یا در میانه سفر از مسافران طلب پول بیشتر می‌کنند. تورهای گردشگری غیرمجاز خدمات خود را باقیمت و کیفیت بسیار پایین ارائه می‌دهند که متأسفانه مسافران تنها به ارزان بودن هزینه‌های سفر توجه کرده و از میزان کیفیت آن غافل هستند.
ممکن است یک تور ۲۰ تا ۲۵ نفره با اتوبوس نهایتا ۵ میلیون تومان هزینه داشته اما با هواپیما این هزینه تا ۲۰ میلیون تومان هم برسد.
به گفته وی: «تورلیدرها یکی دیگر از مشکلات این صنعت هستند، یافتن افراد خوش‌ذوق مسلط به زبان‌های مختلف، مسلط به مسائل تاریخی و جغرافیایی کمی دشوار است. نیروی انسانی مجرب یک اصل در راه‌اندازی این کسبوکار به شمار می‌رود. همچنین معضل هتل با قیمت مناسب یکی دیگر از مواردی است که باید به آن پرداخت. برای راه‌اندازی یک دفتر سیاحتی حتما باید مجموعه‌ای از نیازهای گردشگران را تامین کرد.
از آنجایی که هتل‌ها در کشور از ساماندهی مناسبی برخوردار نبوده و در برخی مواقع قیمت‌های نجومی دارند و تعدادی هم خدمات مناسب ارائه نمی‌کنند، نارضایتی گردشگران ممکن است کسبوکار تور گردان‌ها را با مشکل روبه‌رو کند.» پس از برطرف کردن مشکلات و شناسایی آن‌ها مراحل جذب نیرو و ورود به دنیای کسبوکار شکل می‌گیرد.
اشتغال‌زایی
میزان اشتغال‌زایی این کسبوکار چقدر است؟ این کسبوکار برای چند نفر و چگونه اشتغال‌زایی می‌کند؟ حاشیه سود آن چقدر است؟
فرزانه دادمهر تورلیدر می‌گوید: «بیشترین سود تور گردانان از محل عرضه «پیکج های سفر تابستانی و نوروزی» حاصل می‌شود، به واسطه وجود رقابت شدید، مسئله قیمت‌گذاری اهمیت فراوان دارد. از یک‌سو قیمت نباید آن‌قدر بالا باشد که مقدار مناسبی از فروش حاصل نشود و از طرف دیگر قیمت را نباید آن‌قدر پایین آورد که سود حاصل از هر مشتری رقمی ناچیز باشد.
ممکن است یک تور ۲۰ تا ۲۵ نفره با اتوبوس نهایتا ۵ میلیون تومان هزینه داشته باشد اما با هواپیما این هزینه تا ۲۰ میلیون تومان هم برسد. یک تور کیش را در نظر بگیرید برای هر نفر حدود ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان پول بلیت باید پرداخت که مجموع رفت و برگشت برای تورگردان نهایتا ۲۰۰ هزار تومان می‌شود.
برای اقامت در یک هتل سه یا چهار سه تاره نهایتا شبی ۱۰۰هزار تومان پرداخت می‌شود که در بهترین حالت یک تور سه شب در جزیره اقامت می‌دهد که مجموع هزینه اقامت نهایتا ۳۰۰هزار تومان می‌شود. هزینه خوراک و جابه‌جایی هم حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان می‌شود. مجموع هزینه‌های سفر یک گردشگر ۷۵۰ تومان می‌شود اما برای حضور در چنین سفری تور گردان‌ها حدود یک‌میلیون تومان دریافت می‌کنند. تورهایی که به قیمت ۳۰۰ و یا ۴۰۰ هزار تومان ارائه می‌شوند بیشتر در فصل‌های نامناسب سال برگزار شده و بلیت‌های بسیار ارزان‌قیمت بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان خریداری می‌کنند.
همچنین در منوی غذای این تورها فقط وعده صبحانه وجود دارد و گردشگران بیشتر در هتل آپارتمان‌ها و یا نهایتا در یک متل اسکان داده می‌شوند که قیمت هر اتاق بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان است. در بهترین حالت هر تورلیدر هم ۱۸۰ هزار تومان برای سفر دستمزد دریافت می‌کند که سرشکن این مبلغ در میان مسافران عدد بسیار ناچیزی است.»
به گفته وی: «یک توگردان می‌تواند ماهیانه با برگزاری ۱۰ تا ۱۲ تور سیاحتی داخلی برای ۳ تورلیدر اشتغال ایجاد کند، همچنین یک منشی در دفتر و یک نیروی خدماتی که تمامی امور را انجام می‌دهد نیروهای ثابت هستند. برای این حجم از کارها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بازگشت سرمایه وجود دارد که هر چه مبلغ دریافتی بالاتر باشددریافت مجوز تور گردشگری، از طریق پنجره واحد خدمات الکترونیک سما، انجام می گیرد. شرایط تاسیس مرکز فوق، شامل داشتن تابعیت ایرانی، تسلیم تضمین مناسب و عدم سوء پیشینه کیفری بوده و مدارک لازم برای این امر، شامل ارائه سوابق فعالیت در زمینه تور گردانی و گردشگری و استعلام از حراست می باشد.
کلمه تور (tour)، در معنای لغوی، به معنای سیر، گردش و سیاحت می باشد. امروزه تورهای مسافرتی داخلی و خارجی بسیاری، توسط آژانس های مسافرتی یا راهنمای گردشگری یا همان تورگردان، راه اندازی شده اند که خدماتی همچون حمل و نقل، تغذیه و اقامت را در قالب یک پک مسافرتی، ارائه می دهند. اشخاصی که قصد راه اندازی تور به عنوان یک کسب و کار را دارند، لازم است، پیش از اقدام به این امر، مجوز لازم جهت شروع این کار را دریافت نمایند. از آنجا که دریافت این مجوز نیز همچون سایر مجوزهای کسب و کار، پروسه و شرایط تاسیس مربوط به خود را دارد، برای اشخاصی که قصد این امر را دارند، لازم است، با شرایط و موارد لازم در این زمینه، آشنا شوند.
در همین راستا، در این مقاله، قصد داریم، ابتدا شرایط تاسیس مرکز تور گردشگری را توضیح داده و در ادامه، زمان صدور، مدت اعتبار، مدارک لازم برای دریافت مجوز تور گردشگری را بیان نموده و در پایان، به نحوه و مراحل دریافت مجوز راهنمای گردشگری بپردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، در ادامه مقاله با ما، همراه باشید.
شرایط دریافت مجوز تور گردشگری
شرایط تاسیس مرکز تور گردشگری، در ماده 5 آیین نامه نظارت بر تاسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، بیان شده است، بر اساس این ماده، متقاضیان دریافت مجوز تور گردشگری، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی لازم است، دارای شرایط تاسیس زیر باشند:
- تابعیت ایرانی
- تدین به دین مبین اسلام یا سایر ادیان رسمی در قانون اساسی
- داشتن اهلیت قانونی و عدم اشتهاربه فساد اخلاقی
- ارائه و اعتیاد به مواد مخدر
- دارا بودن حداقل مدرکدیپلم
- انجام خدمت نظام وظیفه یا معافیت دائم
- نداشتنپیشینه همکاری با ساواک و گروه های محارب و ملحد و عضویت و همکاری با سازمان هایی که در ضدیت با حکومت ایران، می باشند.
- حداقل پنج سال سابقه کار مفید، در امور مربوط به گردشگری
- ارائه محل مناسب، برای دفتر خدمات گردشگری یا جهانگردی
یا کارت تور لیدری، مجوز فعالیت همراهی با مسافران، در قالب تورهای گردشگری بوده که از سوی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، صادر می گردد و نحوه دریافت و تمدید آن نیز از طریق سامانه جامع دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان گشت(سادرا) می باشد.