مارها دشمن نیستند؛ بی احتیاطی، علت اصلی گزش هاست

اصغر مبارکی در گفت وگو با مجله سلامتی ایران درباره ضرورت تغییر نگرش نسبت به مارها و نقش آموزش در کاهش تعارضات اظهار کرد: متأسفانه نخستین واکنش بسیاری از مردم با دیدن مار کشتن آن است؛ در حالی که این رفتار نه تنها ضروری نیست بلکه خطرناک و آسیب زا برای تنوع زیستی است. واقعیت این است که بسیاری از گزش های مار بر اثر بی احتیاطی انسان رخ می دهد نه به دلیل تهاجمی بودن مار.

وی ادامه داد: سازمان بهداشت جهانی و گروه های پژوهشی مرتبط با تعارضات انسانی مار تأکید می کنند که مهم ترین راهکار رعایت اصول ایمنی است. به عنوان مثال استفاده از کفش مناسب حفظ نظافت اطراف خانه دقت در محل خوابیدن و اجتناب از قرارگیری در مناطق آلوده یا دارای مار می تواند نقش مؤثری در کاهش این تعارضات داشته باشد.

کشف گونه ای جدید از خانواده کبری در سیستان و بلوچستان

این کارشناس تنوع زیستی گفت: در سال های اخیر در استان سیستان و بلوچستان «سیاه مار» گونه جدید از خانواده کبری ها شناسایی شده که برای نخستین بار در ایران ثبت شده است. این گونه معمولاً در اطراف خانه های روستایی یا کپرها قرار داد. در فصل تابستان به دلیل گرمای زیاد مارها به سمت خانه هایی که کولر دارند یا منبع آب خنک در اطراف شان قرار دارد جذب می شوند. 

مبارکی ادامه داد: وجود رطوبت آب و سایر جانوران کوچک باعث می شود این مناطق برای مارها جذاب تر شوند و گاه به داخل خانه ها راه پیدا کنند. متأسفانه در مواجهه با این شرایط اغلب مردم مارها را می کشند در حالی که فقط با رعایت نکات ایمنی ساده می توان از بروز تعارض جلوگیری کرد.
 

گونه های در معرض خطر و خانواده های مهم مارها در ایران

وی درباره گونه های در معرض انقراض مار گفت: در حال حاضر دو گونه مارِ البرزی و زنجانی در ایران به طور رسمی در فهرست گونه های تهدیدشده قرار دارند البته تعدادی دیگر نیز وجود دارند که به دلیل پراکنش محدود کاهش جمعیت یا تخریب زیستگاه در آستانه ورود به این فهرست هستند به ویژه برخی از گونه ها از خانواده کورمارها و کلوبریده ها پتانسیل بالایی برای قرار گرفتن در این گروه دارند و ارزیابی جامع آن ها ضروری است.

این عضو رسمی کنوانسیون بین المللی تجارت گونه های جانوری و گیاهی وحشی در حال انقراض (سایتیس) ادامه داد: از میان خانواده های مارها در ایران خانواده کلوبریده (Colubridae) بیشترین تنوع گونه و پراکنش را دارد. 

نکات ایمنی برای طبیعت گردان و مردم محلی در مواجهه با مارها

این کارشناس تنوع زیستی با تأکید بر نقش آگاهی بخشی در میان عموم مردم به ویژه طبیعت گردان افزود: مار به طور طبیعی به سمت انسان حمله نمی کند مگر اینکه تعارضی ایجاد شود. به عنوانم مثال فاصله بیش از حد کم شود یا به طور ناگهانی احساس خطر کند. برای کاهش احتمال گزش پوشش مناسب اهمیت زیادی دارد. پوشیدن کفش های چرمی پوتین و شلوارهای ضخیم مانند جین می تواند تا حد زیادی از نفوذ نیش مار جلوگیری کند. حتی اگر از کفش های کتانی استفاده شود باز هم میزان خطر نسبت به پای برهنه یا پوشیدن دمپایی بسیار کمتر است. افراد نباید در مناطق مشکوک با پای برهنه یا پوشش نازک رفت وآمد کنند به ویژه در شب ها یا در مناطقی که احتمال وجود مار بیشتر است.
 

 تهدید زیستگاه های خاص مانند جزیره مارو و پیامدهای گردشگری بی ضابطه

وی در ادامه درباره جزیره ای موسوم به جزیره شیدور (مارو) هشدار داد: جزیره مارو یکی از زیستگاه های منحصربه فرد مار جعفری است به ویژه جمعیت خاصی از نوع سیاه رنگ آن که از نظر جمعیتی و ریخت شناسی منحصر به این منطقه است. متأسفانه این جزیره با وجود زیبایی طبیعی اش به شدت از گردشگری بی ضابطه و تبلیغات نادرست آسیب دیده است. مردم بدون اطلاع از اهمیت زیستی این منطقه اقدام به چادر زدن آتش روشن کردن و حتی کشتار مارها می کنند.

مبارکی در پایان گفت: مارها عادت دارند شب ها از مخفیگاه خود خارج شوند و در نزدیکی منابع آبی حرکت کنند. حضور بی ملاحظه انسان ها در این مناطق تعارضاتی ایجاد می کند که هم به انسان آسیب می زند و هم موجب کاهش شدید جمعیت این گونه ها می شود.

انتهای پیام