بیماری ام اس (MS) مخف مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یک نوع بیماری خودایمنی ویرانگر است که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می‌کند. در این بیماری مزمن، سیستم ایمنی بدن به اشتباه غلاف میلین رشته‌های عصبی را از بین برده و ارتباط مغز و نخاع را با سایر قسمت‌های بدن دچار اختلال می‌کند. بیش از 2.5 میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری MS مبتلا هستند. علائم و نشانه‌های این بیماری معمولا از 20 تا 40سالگی بروز پیدا می‌کند. انواع مختلف این بیماری عبارتند از: CIS یا سندروم جدا شده بالینی، RRMS یا ام اس عودکننده-فروکش‌کننده، PPMS یا ام اس پیشروندهٔ اولیه و SPMS یا ام اس پیشروندهٔ ثانویه. متاسفانه هنوز هیچ درمان قطعی برای درمان این بیماری وجود ندارد؛ اما با برخی از روش‌های درمانی می‌توان علائم ام اس را کنترل و مدیریت کرد. در این مقاله قصد داریم دربارهٔ آزمایش‌های تشخیصی و روش‌های درمان بیماری ام اس صحبت کنیم.
پزشک متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص بیماری ام اس از چه روش‌هایی استفاده می‌کند؟
پزشک متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص بیماری MS در افراد، از چهار روش مختلف شامل آزمایش خون، تست ام آر آی (MRI)، پونکسیون کمری یا نمونه‌برداری از مایع نخاعی و تست پتانسیل برانگیخته استفاده می‌کند. در ادامه با ویژگی‌های هر یک از این روش‌های تشخیصی بیماری خودایمنی ام اس آشنا خواهید شد:
-
آزمایش خون
یکی از روش‌های تشخیص بیماری ام اس، آزمایش خون است. در این روش پزشک با بررسی آزمایش خون، احتمال ابتلا به دیگر بیماری‌هایی که علائم مشابهی به ام اس دارند را رد یا تأیید می‌کند. علائم کمبود ویتامین در بدن، ابتلا به بیماری نادر دویک یا نورومیلیت اپتیکا، بیماری لایم، شباهت زیادی به علائم ام اس دارد. اگر فرد به هیچ بیماری دیگری با علائم مشابه با ام اس مبتلا نبود، احتمالاً به ام اس مبتلا شده‌است.
-
تست ام‌آرآی
یکی از روش‌های غیرتهاجمی و بدون درد که برای تشخیص بیماری MS کاربرد دارد، تست ام‌آرآی است. در این تست برای شناسایی کردن ضایعات احتمالی موجود در مغز و نخاع، با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، یک تصویر کاملاً دقیق از مغز گرفته می‌شود. با بررسی تصاویر مغز، می‌توان به قدیمی بودن یا جدید بودن ضایعات و وجود زخم یا آسیب در غلاف میلین احاطه شده دور رشته‌های عصبی پی برد.
-
پونکسیون کمری
پونکسیون کمری یا نمونه‌برداری از مایع نخاعی، با فرو کردن سوزن در استخوان‌های زیر نخاع در قسمت کمر، یکی دیگر از روش‌های تشخیص بیماری ام اس است. در این روش قبل از تزریق سوزن برای نمونه‌برداری کمر، بیمار به‌صورت موضعی بی‌حس می‌شود. با بررسی مایع نخاعی می‌توان از بروز مشکل در سیستم عصبی باخبر شد. البته ممکن است در مایع نخاعی برخی از افراد مبتلا به MS، هیچ چیز غیرعادی مشاهده نشود.
-
تست پتانسیل برانگیخته
یکی دیگر از روش‌های بدون درد تشخیص بیماری ام اس، تست پتانسیل برانگیختهٔ بینایی است. در این روش بیمار به یک صفحهٔ شطرنجی به‌عنوان الگوی دیداری خیره می‌شود تا فعالیت الکتریکی مغزش با ارسال سیگنال در پاسخ به محرک خارجی و وجود یا عدم وجود اختلال در عصب بینایی مورد بررسی قرار بگیرد. درواقع رایج‌ترین نوع تست پتانسیل برانگیخته، تست پتانسیل برانگیختهٔ بصری (VEP) یا ارزیابی عملکرد چشم است.
علائم بیماری ام اس چیست؟
بیماری MS با علائم زیر همراه است:
- سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی پاها؛
- ایجاد اختلال در عملکرد روده و مثانه؛
- عدم هماهنگی بین اعضای مانند دست و پا؛
- تغییر در نحوهٔ راه رفتن و عدم تعادل؛
- افسردگی و تغییرات عاطفی؛
- غیرعادی شدن حرکات چشم، تاری دید و دوبین شدن؛
- از دست دادن بینایی کامل یا جزئی در یکی از چشم‌ها؛
- خستگی، خواب آلودگی و ضعیف شدن؛
- اسپاسم عضلانی؛
- مشکلات جنسی مانند نعوظ مردان و خشکی واژن زنان؛
- تو دماغی شدن صدا و مشکلات گفتاری؛
- سرگیجه و حالت تهوع؛
- ضعیف شدن حافظه و عدم تمرکز؛
- احساسات غیرعادی مانند درد، سوزش و خارش؛
- عدم کنترل مدفوع و ادرار؛
- دوگانه شدن وضعیت مزاج؛
- به خواب رفتن مداوم دست‌ها و پاها؛
- نامنظم شدن پریود یا توقف آن در زنان؛
- بروز اختلال در بلعیدن غذا؛
- عدم تشخیص تفاوت رنگ‌ها به دلیل التهاب عصب بینایی؛
- لرزش غیرقابل کنترل قسمت‌های مختلف بدن.
علت بیماری ام اس چیست؟
دلایلی که در ابتلا به بیماری MS نقش دارند شامل موارد زیر هستند:
- اختلال در سیستم ایمنی بدن؛
- ابتلا به بیماری‌های تیروئید، دیابت و کم‌خونی شدید؛
- ابتلا به برخی از بیماری‌های عفونی؛
- عوامل ژنتیکی؛
- سبک زندگی؛
- اقلیم و منطقهٔ جغرافیایی؛
- کمبود ویتامین D؛
- ابتلا به بیماری چاقی و اضافه وزن؛
- کشیدن سیگار؛
- رژیم غذایی سرشار از نمک؛
- جنسیت بیمار.
چگونه می‌توان بیماری ام اس را درمان کند؟
برای بیماری MS هنوز هیچ درمان قطعی وجود ندارد؛ اما با پزشکان متخصص مغز و اعصاب با استفاده از برخی از روش‌های درمانی، می‌توانند علائم این بیماری را کنترل و مدیریت کنند. روش‌های درمان علائم و نشانه‌های بیماری ام اس عبارتند از: تجویز جلسات فیزیوتراپی، تجویز شل‌کننده‌های عضلانی مانند تیزانیدین، باکلوفن، سیکلوبنزامین، تجویز داروهای کاهش خستگی مانند آمانتادین، متیل فنیدات، مودافینیل، تجویز داروهای درمان افسردگی، تجویز داروهای افزایش‌دهندهٔ سرعت راه رفتن مانند دافامپریدین، تجویز دارو برای درمان اختلالات جنسی ناشی از ام اس، تجویز دارو برای مشکلات روده و مثانه.
علاوه‌بر درمان‌های دارویی، تغییر در سبک زندگی نیز می‌تواند به بیماران مبتلا به ام اس کمک کند و علائم بیماری آن‌ها را به میزان زیادی تسکین دهد. با ورزش کردن، قرار نگرفتن در معرض هوای گرم، استفاده از رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی، مصرف ویتامین D، استفاده از روش‌های تسکین‌دهندهٔ استرس مانند ماساژ درمانی، یوگا، مدیتیشن، نفس عمیق، ارتباط بیشتر با خانواده و دوستان، مراجعه به مشاور، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین و مصرف میوه و سبزی‌جات تازه، می‌توان سبک زندگی را به حالت مثبت تغییر داد.
جمع‌بندی
در این مقاله راجع‌به روش‌های تشخیص بیماری ام اس شامل آزمایش خون، تست ام‌آرآی، پونکسیون کمری و تست پتانسیل برانگیختهٔ بینایی، علائم، علت بیماری MS و روش‌های درمان آن صحبت کردیم. بیماران برای انجام تست تشخیص ام اس، بهتر است به کلینیک‌های معتبر مراجعه کنند. این کلینیک‌ها برای رفاه حال بیماران، امکان رزرو نوبت به‌صورت آنلاین و خدمات تست ام اس در خانه را نیز ارائه می‌دهند. امیدواریم با مطالعهٔ این مقاله، به تمام اطلاعات موردنیاز خود دربارهٔ بیماری MS و روش‌های تشخیص درمان آن دست پیدا کرده باشید.