تا چند سکه مهریه تعلق میگیرد

مهریه، به عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زن، می تواند هر مقداری باشد و هیچ محدودیتی در تعداد سکه های تعیین شده ندارد؛ اما ضمانت اجرای قانونی آن، به ویژه در مورد امکان حبس مرد، تنها تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. این تمایز، نقطه کانونی بسیاری از ابهامات و دغدغه های زوجین است.

در گذر از پیچ و خم های زندگی مشترک، گاهی سرنوشت به گونه ای رقم می خورد که بحث مهریه، به عنوان یکی از حقوق اصلی زن در قانون مدنی ایران، به میان می آید. این موضوع که ریشه ای عمیق در فقه اسلامی دارد، نه تنها یک مسئله مالی، بلکه نمادی از تعهد و پشتوانه محسوب می شود. از همان لحظه جاری شدن خطبه عقد، مهریه به ملکیت زن در می آید و او مالک بلامنازع آن است. با این حال، درک ابعاد گوناگون این حق و نحوه مطالبه و اجرای آن، به خصوص در مواجهه با قوانین و رویه های قضایی، برای بسیاری از زوجین و خانواده ها چالش برانگیز است. شایعات و اطلاعات ضد و نقیض، گاهی اوقات منجر به سوءتفاهماتی می شود که می تواند مسیر زندگی افراد را دستخوش تغییرات ناخواسته کند. این مقاله با هدف روشن ساختن این ابهامات، راهنمایی جامع و شفاف را در مورد قوانین جاری و سقف های اجرایی مهریه در ایران ارائه می دهد تا خوانندگان با درکی درست و واقع بینانه، تصمیماتی آگاهانه برای آینده خود بگیرند.

مبانی حقوقی مهریه: حقی که از لحظه عقد جاری می شود

مهریه، این هدیه ارزشمند و تعهد قانونی، در نظام حقوقی ایران جایگاهی محکم دارد. این موضوع، صرفاً یک سنت نیست، بلکه حقی است که با جاری شدن صیغه عقد نکاح، چه دائم و چه موقت، به ملکیت زن درمی آید. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می کند که به محض عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند. این یعنی از همان ابتدای زندگی مشترک، زن یک پشتوانه مالی قانونی و مشخص دارد.

ماهیت و جایگاه قانونی مهریه

مهریه به عنوان یک دین بر ذمه مرد قرار می گیرد و با وقوع عقد نکاح، زن حق مطالبه آن را پیدا می کند. این حق، فارغ از ادامه یا اتمام زندگی مشترک، همواره برای زن محفوظ است. در واقع، مهریه را می توان نوعی تضمین مالی و نشانه ای از احترام به جایگاه زن در خانواده و جامعه دانست که قانون گذار آن را به رسمیت شناخته است.

انواع مهریه در قانون مدنی

برای درک عمیق تر موضوع، آشنایی با انواع مهریه ضروری است:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، همان چیزی است که با توافق زوجین در هنگام عقد نکاح و در سند ازدواج به صورت مشخص تعیین می شود. این رایج ترین نوع مهریه در جامعه ماست و می تواند شامل هر مالی باشد که ارزش اقتصادی و قابلیت تملک دارد، از سکه و وجه نقد گرفته تا ملک، خودرو یا حتی آموزش یک مهارت.
• مهرالمثل: گاهی اوقات، زوجین هنگام عقد دائم مهریه ای تعیین نمی کنند، یا مهریه تعیین شده به دلایلی باطل است. اگر در این شرایط، زندگی مشترک آغاز شود و نزدیکی رخ دهد، دادگاه با در نظر گرفتن عرف، شأن و جایگاه اجتماعی زن، وضعیت مالی و اجتماعی مرد و عوامل دیگر، مهریه ای را به عنوان مهرالمثل برای زن تعیین می کند. این نوع مهریه، تلاشی برای رعایت عدالت در شرایطی است که توافقی از پیش وجود نداشته.
• مهرالمتعه: این مورد نیز زمانی مطرح می شود که در عقد دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد و قبل از وقوع نزدیکی، طلاق اتفاق بیفتد. در چنین حالتی، دادگاه با توجه به توانایی مالی و وضعیت اقتصادی مرد، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه برای زن در نظر می گیرد تا حق او به نوعی جبران شود.

شرایط قانونی بودن مهریه

بر اساس ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، هر چیزی که قابل تملک و دارای ارزش مالی باشد، می تواند به عنوان مهریه تعیین شود. این مال می تواند سکه، وجه نقد، ملک، سهام، یا حتی آموزش یک هنر و مهارت باشد. مهم این است که مهریه باید مشخص، معین و قابل تحویل باشد و از نظر شرعی و قانونی نیز ایرادی بر آن وارد نباشد.

سقف مطالبه در برابر سقف ضمانت اجرا: تمایزی حیاتی برای درک صحیح مهریه

یکی از بزرگترین سوءتفاهم ها در مورد مهریه، خلط میان «حق مطالبه کل مهریه» و «سقف ضمانت اجرای قانونی آن» است. این تمایز، سنگ بنای درک صحیح از قوانین مهریه در ایران است و عدم آگاهی از آن می تواند به سردرگمی ها و تصمیمات نادرست منجر شود.

حق مطالبه تمام مهریه: حقی بی قید و شرط

هر زنی، صرف نظر از تعداد سکه ها یا میزان مهریه تعیین شده در عقدنامه، حق دارد که تمام و کمال مهریه خود را مطالبه کند. این بدان معناست که اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد یا ۱۰۰۰ سکه، زن می تواند تمامی آن را از همسرش بخواهد. قانون مدنی، هیچ محدودیتی برای اصل مطالبه مهریه تعیین نکرده است و مهریه، به هر میزان که در سند ازدواج قید شده باشد، دین قطعی مرد بر ذمه اوست.

توضیح محدودیت ضمانت اجرای قانونی: ابزارهای حقوقی، نه اصل حق

محدودیت هایی که در قوانین مهریه مطرح می شوند، به هیچ وجه مربوط به اصل حق مطالبه نیستند، بلکه به ابزارهای قانونی برای مجبور کردن مرد به پرداخت اشاره دارند. به عبارت دیگر، این سقف ها (مانند ۱۱۰ سکه) تعیین می کنند که دولت و دستگاه قضایی تا چه میزان می تواند از ابزارهای خاص و سنگین مانند حبس یا توقیف بی قید و شرط اموال، برای وادار کردن مرد به پرداخت مهریه استفاده کند. این سقف، یک خط کش برای نوع و شدت ضمانت اجرایی است، نه برای میزان حق زن.

باید به خاطر داشت که سقف های قانونی مهریه، مانند ۱۱۰ سکه، نه به اصل حق زن برای مطالبه کل مهریه اش مربوط می شود، بلکه به ابزارهایی اشاره دارد که قانون برای وادار کردن مرد به پرداخت در اختیار زن قرار می دهد.

اهمیت این تمایز: رفع سوءتفاهم های رایج

آگاهی از این تفاوت حیاتی، بسیاری از تصورات غلط را از بین می برد. وقتی گفته می شود مهریه تا ۱۱۰ سکه قابل اجراست، این جمله به معنای آن نیست که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه کلاً قابل وصول نیست، بلکه به این معناست که برای مازاد بر این مقدار، روش های اجرایی و ضمانت های قانونی متفاوتی وجود دارد. یک زن می تواند مهریه ای با هزاران سکه داشته باشد و تمام آن را مطالبه کند؛ اما در مسیر وصول، برای بخشی از آن (۱۱۰ سکه اول) از ابزارهای قوی تری برخوردار است و برای مازاد بر آن، باید توانایی مالی همسرش اثبات شود و مسیر قضایی متفاوتی را طی کند. درک این نکته، به هر دو طرف کمک می کند تا با واقع بینی بیشتری به مسائل حقوقی مربوط به مهریه بپردازند.

۱۱۰ سکه بهار آزادی: مهمترین معیار اجرایی در پرونده های مهریه

نقطه عطف در بحث اجرای مهریه، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که به وضوح نحوه برخورد با مهریه را تشریح می کند. این ماده و تبصره های آن، اصلی ترین مبنای اجرایی برای مطالبه مهریه در دادگاه ها و ادارات ثبت به شمار می رود و نقش بسزایی در تعیین سرنوشت پرونده های مهریه ایفا می کند.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و تبصره آن: محور اجرای مهریه

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، چنانچه مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، مشمول ضمانت اجرای کیفری (مانند حکم جلب) می شود. اما برای مهریه هایی که از این سقف فراتر می روند، شرایط به گونه ای دیگر است و صرفاً امکان صدور حکم جلب وجود نخواهد داشت. این قانون با هدف متعادل سازی حقوق زن و مرد و همچنین کاهش آمار زندانیان مهریه وضع شده است.

مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه: ابزارهای قانونی قدرتمند

برای مهریه ای که تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی تعیین شده است، زن از ابزارهای قانونی قدرتمندی برای وصول آن برخوردار است:

1. ضمانت اجرای کیفری (حبس): در صورتی که مرد توانایی پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه را نداشته باشد و اعسار خود را نیز اثبات نکند، دادگاه می تواند حکم جلب و بازداشت او را صادر کند. البته رویه های قضایی اخیر سعی در این دارد که صدور حکم جلب را تا زمانی که توانایی مالی مرد به دقت بررسی و احراز نشده باشد، به تعویق بیندازد یا حتی از آن جلوگیری کند. این رویه، تلاشی برای جلوگیری از حبس های بی مورد و بررسی دقیق تر وضعیت مالی مرد است.
2. توقیف اموال: زن می تواند برای مطالبه این میزان مهریه، درخواست توقیف تمامی اموال و دارایی های مرد را (به جز مستثنیات دین) از دادگاه یا اجرای ثبت بخواهد. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام و حتی بخشی از حقوق و مزایای مرد باشد.

مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: مسیری متفاوت برای وصول

در صورتی که مهریه تعیین شده بیش از ۱۱۰ سکه باشد، مسیر وصول برای مازاد بر این مقدار، کمی متفاوت است:

1. عدم شمول ضمانت اجرای کیفری: برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، مرد زندانی نمی شود. این یعنی حتی اگر مرد برای ۵۰۰ سکه مهریه محکوم شود، فقط برای ۱۱۰ سکه اول امکان صدور حکم جلب (در صورت عدم اعسار) وجود دارد و برای ۳۹۰ سکه باقیمانده، صرفاً از طریق توقیف اموال یا تقسیط، اقدام می شود.
2. چگونگی وصول مازاد: وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها در صورتی امکان پذیر است که زن بتواند در دادگاه، توانایی مالی زوج را برای پرداخت این بخش از مهریه اثبات کند. در بسیاری از موارد، دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد، حکم به تقسیط این بخش از مهریه صادر می کند و زن می تواند به صورت اقساط ماهانه یا سالانه، مابقی مهریه اش را دریافت کند.
3. توقیف اموال برای مازاد بر ۱۱۰ سکه: نکته مهم این است که توقیف اموال برای کل مهریه (حتی بیش از ۱۱۰ سکه) همچنان امکان پذیر است، به شرطی که اموالی از مرد شناسایی شود که جزء مستثنیات دین نباشد. در واقع، محدودیت ۱۱۰ سکه بیشتر ناظر بر جنبه کیفری و حبس مرد است و اصل توقیف اموال برای تمام مهریه، در صورت وجود مال، برقرار است.

مفهوم و فهرست مستثنیات دین

در قوانین اجرایی مهریه، مفهومی به نام «مستثنیات دین» وجود دارد. این ها اموالی هستند که حتی با وجود حکم قطعی دادگاه برای پرداخت مهریه، قابل توقیف نیستند، چرا که برای ادامه زندگی ضروری تلقی می شوند. از جمله مستثنیات دین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه (مرد) و افراد تحت تکفل اوست.
• اثاثیه ضروری منزل.
• غذا و مایحتاج مورد نیاز برای امرار معاش به مدت یک ماه.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم (در صورتی که متناسب با شأن آنها باشد).
• ابزار و وسایل کار و امرار معاش که برای کسب درآمد ضروری است.
• تلفن و سایر وسایل ارتباطی که برای نیازهای ضروری است.

این فهرست نشان دهنده تلاشی برای حفظ حداقل های زندگی محکوم علیه، حتی در شرایطی است که بدهکار مهریه باشد.

طرح ۱۴ سکه مهریه: شایعه یا واقعیت در مسیر ازدواج؟

در سال های اخیر، بحث ها و شایعات زیادی در مورد محدودیت مهریه به ۱۴ سکه شنیده شده است. این موضوع، به خصوص برای جوانان در آستانه ازدواج و حتی خانواده هایی که درگیر پرونده های مهریه هستند، نگرانی ها و ابهاماتی را ایجاد کرده است. بررسی واقعیت این طرح و جایگاه آن در نظام حقوقی کشور، از اهمیت بالایی برخوردار است.

وضعیت قانونی فعلی: عدم تصویب نهایی

باید به صراحت و با قاطعیت تأکید کرد که در حال حاضر، هیچ قانونی تحت عنوان محدودیت مهریه به ۱۴ سکه به تصویب نهایی نرسیده و در حال اجرا نیست. هر آنچه در این خصوص مطرح می شود، در حد طرح، پیشنهاد یا بحث های کارشناسی در مجامع حقوقی و مجلس شورای اسلامی است و تا تبدیل شدن به قانون و ابلاغ رسمی، فاقد هرگونه وجاهت قانونی است.

ماهیت طرح های پیشنهادی: تمرکز بر حکم جلب

طرح هایی که در مورد محدود کردن مهریه به ۱۴ سکه مطرح می شوند، عموماً با هدف کاهش زندانیان مهریه، تسهیل ازدواج و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از حق مهریه است. این طرح ها، بیشتر بر محدودیت در صدور حکم جلب متمرکز هستند، نه بر اصل حق مطالبه مهریه. به این معنا که اگر چنین طرحی روزی به قانون تبدیل شود، ممکن است صرفاً به این موضوع اشاره داشته باشد که برای مهریه تا سقف ۱۴ سکه، امکان صدور حکم جلب وجود دارد و برای مازاد بر آن، تنها از طریق توقیف اموال و تقسیط اقدام خواهد شد. این تلاشی است برای کاهش جنبه کیفری مهریه و سوق دادن آن به سمت یک دین کاملاً مدنی.

تاکید بر عدم اعمال این طرح بر ازدواج های قبلی و فعلی

نکته بسیار مهم این است که حتی در صورت تصویب نهایی و تبدیل شدن این طرح به قانون، عموماً قوانین جدید عطف به ماسبق نمی شوند. یعنی قانون جدید، شامل ازدواج هایی که پیش از تاریخ تصویب و ابلاغ آن انجام شده اند، نخواهد شد. بنابراین، زنانی که مهریه آن ها (چه کم و چه زیاد) قبل از تاریخ احتمالی تصویب این قانون ثبت شده، همچنان بر اساس قوانین پیشین (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و سقف ۱۱۰ سکه) قادر به مطالبه و اجرای مهریه خود خواهند بود. این امر، تضمینی برای حفظ حقوق مکتسبه زوجین است.

نحوه محاسبه مهریه وجه نقد بر اساس شاخص تورم

در کنار بحث سکه، گاهی مهریه به صورت وجه نقد تعیین می شود. در این موارد، قانون برای حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان، تدابیری اندیشیده است. بر اساس تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج کشور باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد (که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود) محاسبه و پرداخت خواهد شد. این بدان معناست که اگر مهریه ۱۰۰ میلیون تومان در ۱۰ سال پیش تعیین شده باشد، هنگام مطالبه، با لحاظ تورم و شاخص های بانک مرکزی، به روز شده و مبلغ بالاتری خواهد بود تا قدرت خرید زن حفظ شود.

گام های عملی مطالبه و اجرای مهریه: مسیری که باید پیمود

وقتی زن تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، دو مسیر اصلی برای پیگیری قانونی پیش رو دارد: از طریق ادارات اجرای ثبت اسناد رسمی و یا از طریق دادگاه خانواده. انتخاب هر یک از این روش ها به شرایط خاص پرونده و تصمیم زن بستگی دارد.

۱. از طریق ادارات اجرای ثبت اسناد رسمی

این روش معمولاً سریع تر و کم دردسرتر تلقی می شود و برای مهریه هایی که در سند رسمی ازدواج ثبت شده اند، کاربرد دارد.

• شرایط: تنها شرط اصلی، داشتن عقدنامه رسمی است که مهریه در آن به صراحت قید شده باشد.
• مراحل:
  1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زن باید به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده، مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را تقدیم کند.
  2. صدور اجراییه: دفترخانه پس از بررسی مدارک، اجراییه ای را صادر می کند که به مرد ابلاغ می شود. مرد ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد.
  3. معرفی اموال و توقیف: اگر مرد در مهلت مقرر اقدام نکند، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک یا حتی کسر از حقوق ماهیانه) از اداره ثبت درخواست توقیف کند. اداره ثبت پس از بررسی، نسبت به توقیف اموال (به جز مستثنیات دین) اقدام می کند.
• مزایا: سرعت بالاتر نسبت به دادگاه در مراحل اولیه، عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی و رسیدگی حقوقی در دادگاه در مرحله صدور اجراییه، و در نتیجه کاهش هزینه های اولیه.

۲. از طریق دادگاه خانواده

این روش برای مطالبه مهریه، به ویژه در مواردی که عقدنامه رسمی نیست (مانند برخی ازدواج های موقت) یا زمانی که نیاز به رسیدگی قضایی و پیچیده تر است، مورد استفاده قرار می گیرد.

• مراحل:
  1. تقدیم دادخواست: زن با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و تقدیم دادگاه خانواده می کند.
  2. رسیدگی قضایی: دادگاه پس از تشکیل جلسه، به ادعاها و دفاعیات هر دو طرف گوش داده و مدارک ارائه شده را بررسی می کند.
  3. صدور رأی و اجراییه: در صورت احراز حق زن، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند و اجراییه مربوطه نیز از طریق اجرای احکام دادگستری صادر می شود.
• رسیدگی به درخواست اعسار: در دادگاه خانواده، مرد می تواند همزمان یا پس از صدور حکم مهریه، دادخواست اعسار (ناتوانی در پرداخت) را مطرح کند. دادگاه به این درخواست رسیدگی می کند و در صورت اثبات اعسار، حکم به تقسیط مهریه می دهد.

توقیف اموال زوج

در هر دو روش (ثبت و دادگاه)، امکان توقیف اموال زوج برای وصول مهریه وجود دارد. انواع اموالی که می توان برای مهریه توقیف کرد عبارتند از:

• حساب های بانکی و موجودی آن ها.
• خودرو، ملک، زمین و سایر دارایی های منقول و غیرمنقول.
• سهام شرکت ها و اوراق بهادار.
• حقوق و مزایای دریافتی از محل کار (تا یک سوم در زمان تاهل و یک چهارم پس از طلاق).

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

مفهوم اعسار: اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت دیون خود است. اگر مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار از دادگاه کند.

شرایط و نحوه اثبات اعسار: مرد باید با ارائه مدارک و شهادت شهود، ناتوانی مالی خود را به دادگاه اثبات کند. این مدارک می تواند شامل لیست اموال، حساب های بانکی، فیش حقوقی و هر آنچه وضعیت مالی او را نشان دهد، باشد.

تاثیر اعسار بر تقسیط مهریه و جلوگیری از حبس: در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد. این تقسیط می تواند به صورت پیش پرداخت و اقساط ماهیانه باشد. همچنین، بر اساس اصلاحیه های جدید، تا زمانی که توانایی مالی مرد از سوی دادگاه تأیید نشده باشد، امکان حبس او (برای مهریه تا ۱۱۰ سکه) وجود ندارد. این اصلاحات با هدف کاهش آمار زندانیان و فراهم آوردن فرصت برای پرداخت تدریجی دین صورت گرفته است.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت هایی که تعیین کننده سرنوشت می شوند

نوع پرداخت مهریه، یکی از نکات کلیدی در سند ازدواج است که می تواند در نحوه مطالبه و اجرای آن، تفاوت های اساسی ایجاد کند. زوجین باید با آگاهی کامل نسبت به مفاهیم عندالمطالبه و عندالاستطاعه، تصمیم گیری کنند.

مهریه عندالمطالبه: حق فوری مطالبه

همان طور که از نامش پیداست، عندالمطالبه به این معناست که زن می تواند در هر زمان که بخواهد (حتی در حین زندگی مشترک و بدون طلاق)، مهریه خود را از همسرش طلب کند. در این حالت، مرد موظف به پرداخت فوری مهریه است، مگر اینکه بتواند در دادگاه، اعسار و ناتوانی مالی خود را اثبات کند. اگر مرد اعسار خود را ثابت نکند و مهریه را نپردازد، مشمول ضمانت های اجرایی قانونی (از جمله حکم جلب برای مهریه تا ۱۱۰ سکه) خواهد شد. این نوع مهریه، رایج ترین شکل تعیین مهریه در ایران است و پشتوانه قوی تری برای زن محسوب می شود.

مهریه عندالاستطاعه: پرداخت منوط به توان مالی مرد

در مقابل مهریه عندالمطالبه، عندالاستطاعه قرار دارد. این نوع مهریه، پیچیدگی های خاص خود را دارد و پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی زوج در دادگاه است. به عبارت دیگر، در مهریه عندالاستطاعه، زن نمی تواند صرفاً با مطالبه مهریه، مرد را به پرداخت آن مجبور کند، بلکه باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. تا زمانی که این توانایی مالی اثبات نشود، هیچ الزامی برای پرداخت بر عهده مرد نیست و طبیعتاً، برای این نوع مهریه، حکم جلب صادر نمی شود. مسیر اجرایی مهریه عندالاستطاعه طولانی تر و وابسته به وضعیت مالی زوج است و پشتوانه اجرایی کمتری نسبت به عندالمطالبه دارد.

مالیات مهریه و هزینه های قانونی: ابعادی پنهان اما مهم

بحث مهریه تنها به مبلغ یا تعداد سکه ها محدود نمی شود؛ جنبه های مالی دیگری نیز وجود دارد که زوجین و به خصوص زن، باید از آن ها آگاه باشند. هزینه های قانونی و مالیات مهریه، از جمله مواردی هستند که در زمان ثبت ازدواج یا هنگام مطالبه مهریه مطرح می شوند.

حق ثبت مهریه: هزینه ای در آغاز راه

هنگام ثبت رسمی ازدواج در دفاتر اسناد رسمی و ازدواج، مبلغی به عنوان حق ثبت مهریه دریافت می شود. این مبلغ، درصدی از میزان مهریه تعیین شده است که بسته به تعرفه های قانونی متغیر است. هرچه مهریه بیشتر باشد، این حق ثبت نیز بالاتر خواهد بود. این هزینه، در واقع یک درآمد برای دولت و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور محسوب می شود.

معافیت های احتمالی: تشویقی برای مهریه های کمتر

در راستای سیاست های تشویقی برای ازدواج های آسان و کاهش بار مالی بر زوجین، طرح هایی برای معافیت مهریه های کم (به عنوان مثال، تا ۱۴ سکه) از پرداخت حق ثبت مهریه در دست بررسی و پیشنهاد است. هدف از این معافیت ها، کاهش هزینه های اولیه ازدواج و ترغیب زوجین به تعیین مهریه های معقول تر است.

نیم عشر اجرایی: هزینه ای در انتهای مسیر

در صورتی که مهریه از طریق ادارات اجرای ثبت یا دادگاه مطالبه و وصول شود، مبلغی تحت عنوان نیم عشر اجرایی از مرد (در صورت توانایی مالی) یا از مهریه وصول شده کسر می شود. این نیم عشر، معادل ۵ درصد از مبلغ مهریه است و به عنوان هزینه خدمات اجرایی دریافت می شود. این هزینه، مربوط به مراحل پایانی و اجرایی پرونده مهریه است و در واقع، پاداشی است برای دستگاه قضایی و اجرای ثبت بابت پیگیری و وصول مهریه.

عوامل موثر بر مهریه: فراتر از تصورات رایج

در کنار مباحث اصلی مربوط به مهریه، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند بر وضعیت مهریه و نحوه مطالبه آن تأثیر بگذارند. این عوامل، گاهی اوقات نادیده گرفته می شوند، اما در تصمیم گیری های حقوقی و خانوادگی، نقش مهمی ایفا می کنند.

طلاق از طرف مرد: پرداخت تمام مهریه

در صورتی که طلاق از طرف مرد و بدون دلیل موجه قانونی باشد، مرد موظف به پرداخت تمام مهریه زن است. در این شرایط، زن تمام حقوق مالی خود، شامل مهریه، نفقه معوقه، اجرت المثل ایام زوجیت و نصف دارایی به دست آمده در طول زندگی مشترک (در صورت وجود شروط ضمن عقد)، را مطالبه و دریافت می کند. قانون در این زمینه، حمایت کاملی از زن به عمل می آورد تا در صورت جدایی، دچار مشکلات معیشتی نشود.

طلاق از طرف زن (خلع): بخشش مهریه برای رضایت

گاهی اوقات زن به دلیل کراهت شدید از شوهر و عدم تمایل به ادامه زندگی، درخواست طلاق می دهد که به آن طلاق خلع می گویند. در این نوع طلاق، زن برای راضی کردن مرد به طلاق و گرفتن رضایت او، حاضر می شود قسمتی از مهریه خود را ببخشد یا تمام آن را بذل کند. میزان بخشش مهریه در طلاق خلع، به توافق طرفین و نظر دادگاه بستگی دارد و می تواند از یک شاخه گل تا تمام مهریه متغیر باشد.

تاثیر خیانت زن بر مهریه: حق مهریه ساقط نمی شود

بر خلاف تصور رایج، خیانت زن به شوهر، حق مهریه او را ساقط نمی کند. مهریه، به محض وقوع عقد، به ملکیت زن در می آید و مسائل اخلاقی مانند خیانت، تأثیری بر اصل استحقاق زن برای دریافت مهریه ندارد. البته، ممکن است خیانت زن در مسائل دیگر مربوط به پرونده طلاق (مانند حضانت فرزند یا سایر حقوق مالی) تاثیرگذار باشد، اما مهریه از این قاعده مستثنی است.

فوت زوج: مطالبه مهریه از ترکه

در صورت فوت مرد، مهریه زن ساقط نمی شود. مهریه به عنوان یک دین ممتاز بر ذمه مرد است و پس از فوت وی، زن می تواند مهریه خود را از ترکه (ارث) به جا مانده از شوهر مطالبه کند. این مطالبه، قبل از تقسیم ارث بین سایر وراث صورت می گیرد و زن، هم به عنوان طلبکار مهریه و هم به عنوان یکی از وراث، از ترکه سهم خواهد برد.

سوالات متداول درباره مهریه

آیا قانون جدید مهریه (طرح ۱۴ سکه) شامل ازدواج های قدیمی هم می شود؟

خیر. تا زمانی که طرح ۱۴ سکه به قانون تبدیل و به صورت رسمی ابلاغ نشود، هیچ تغییری در قوانین ازدواج های قبلی و فعلی اعمال نمی شود. قوانین عموماً عطف به ماسبق نمی شوند و حقوق مکتسبه زوجین بر اساس قوانین زمان عقد، محفوظ است.

اگر مرد اموال و دارایی نداشته باشد، آیا زن می تواند تمام مهریه اش را بگیرد؟

بله، زن حق مطالبه تمام مهریه اش را دارد. اما اگر مرد توانایی مالی نداشته باشد و اعسار او در دادگاه ثابت شود، مهریه به صورت اقساطی (مثلاً ماهی یک سکه یا کمتر) و در یک بازه زمانی طولانی مدت پرداخت خواهد شد. در صورت عدم وجود هرگونه اموال قابل توقیف و عدم توانایی مالی، ممکن است وصول آن با چالش های جدی مواجه شود.

مهریه عندالاستطاعه چه تفاوتی با عندالمطالبه دارد؟

مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن می تواند در هر زمان آن را طلب کند و مرد موظف به پرداخت فوری آن است (مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند). اما مهریه عندالاستطاعه منوط به اثبات توانایی مالی مرد در دادگاه توسط زن است و در صورت عدم اثبات توانایی، زن نمی تواند حکم جلب مرد را بگیرد و مسیر وصول آن طولانی تر و وابسته به وضعیت مالی مرد است.

در صورت فوت شوهر، تکلیف مهریه زن چیست؟

در صورت فوت شوهر، مهریه زن ساقط نمی شود و او می تواند مهریه خود را از ماترک (ارث) به جا مانده از شوهر مطالبه کند. مهریه به عنوان یک دین مقدم، قبل از تقسیم ارث بین سایر وراث، پرداخت می شود.

آیا مهریه مشمول مالیات می شود؟

مهریه به معنای مالیات بر درآمد نیست، اما هنگام ثبت رسمی ازدواج در دفاتر، مبلغی به عنوان حق ثبت مهریه دریافت می شود که درصدی از مبلغ مهریه است. طرح هایی برای معافیت مهریه های کم از این حق ثبت، مطرح شده است.

آیا می توان مهریه را در زمان عقد یا پس از آن تغییر داد؟

بله، با توافق کتبی و رسمی زوجین، امکان تغییر مهریه (افزایش یا کاهش) هم در زمان عقد و هم پس از آن وجود دارد. این تغییر باید در دفتر اسناد رسمی ثبت شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.

برای مطالبه مهریه چه مدارکی لازم است؟

مدارک اصلی برای مطالبه مهریه شامل اصل عقدنامه، کارت ملی و شناسنامه زن است. در صورت نیاز به توقیف اموال، مدارک مربوط به اموال و دارایی های مرد نیز باید ارائه شود.

آیا زوجه می تواند بدون طلاق مهریه خود را مطالبه کند؟

بله، مهریه حق زن است و او می تواند در هر زمانی که بخواهد، حتی در حین زندگی مشترک و بدون درخواست طلاق، آن را از شوهر خود مطالبه کند. قانون این حق را برای زن به رسمیت شناخته است.

نتیجه گیری: آگاهی حقوقی، پناهگاه خانواده در مسیر مهریه

مهریه، ستون فقرات حقوقی زندگی مشترک در ایران، همواره موضوعی پرچالش و نیازمند درک عمیق بوده است. در مسیر بررسی این حق قانونی، دریافتیم که تمایز میان «حق مطالبه کل مهریه» و «سقف ضمانت اجرای قانونی» از اهمیتی حیاتی برخوردار است. این یعنی، فارغ از تعداد سکه های تعیین شده، زن همواره حق دارد تمام مهریه خود را طلب کند؛ اما ابزارهای قانونی برای مجبور ساختن مرد به پرداخت، به ویژه در زمینه حبس، تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی عمل می کند.

همچنین روشن شد که طرح هایی نظیر محدودیت ۱۴ سکه، فعلاً در حد پیشنهاد باقی مانده و تأثیری بر ازدواج های کنونی و گذشته ندارد. درک مفاهیم عندالمطالبه و عندالاستطاعه، آشنایی با مراحل اجرایی از طریق ثبت یا دادگاه، و اطلاع از مستثنیات دین و هزینه های قانونی، همگی بخش هایی از پازل پیچیده ای هستند که در کنار هم، تصویر روشنی از حقوق و تکالیف مرتبط با مهریه ارائه می دهند.

در این مسیر پرپیچ و خم، آگاهی حقوقی به مثابه سپری محکم، می تواند خانواده ها را از ابهامات و سردرگمی ها در امان نگه دارد. توصیه می شود که در هر مرحله از زندگی مشترک، به ویژه هنگام بروز چالش های مرتبط با مهریه، با وکیل متخصص در امور خانواده مشورت شود. این گام، نه تنها به حفظ حقوق طرفین کمک می کند، بلکه راه را برای تصمیم گیری آگاهانه و منطقی هموار می سازد و از ایجاد مشکلات بزرگتر در آینده پیشگیری می کند. هدف نهایی، حفظ بنیان خانواده و حرکت به سوی آینده ای روشن با پشتوانه دانش و درایت است.