بازی‌های رایانه‌ای قاتل نسل جوان
یک پژوهشگر اجتماعی ضمن اشاره به بازی‌های رایانه‌ای و تأثیر آن بر افزایش بروز خشونت در کودکان و نوجوانان، گفت: متأسفانه در دنیای امروز، خانواده‌ها شناختی بر بازی‌های آنلاین ندارند و بدون اطلاع از تأثیر آن، با هدف مشغول کردن آنها، تلفن همراه یا ایکس‌باکس را در اختیارشان قرار می‌دهند.
به گزارش خبرنگار جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، چندی پیش بود که خبر شهادت جوانی در سبزوار همگان را شوکه و عزادار کرد. نکته اسفناک این قضیه کم سن بودن قاتلان این پرونده و استفاده از سلاح سرد آن‌هم به راحت‌ترین حالت ممکن در خیابان‌های شهر است، چند سال پیش هم هلیا، دختر اصفهانی در روز روشن و دعوای خیابانی قمه کشید.
از طرفی با گذر شتابان از خیابان شهر متوجه رفتار خشونت‌آمیز و فحاشی برخی از نوجوانان می‌شویم، رفتار‌هایی که در دهه گذشته شاید سالی یک بار در برخی خیابان‌ها و کوچه‌ها مشاهده می‌شد. در واقع برای ما دور از انتظار نیست وقتی که می‌بینیم یک نوجوان دعوا می‌کند یا خشونت کلامی به خرج می‌دهد اما شاید به ذهن کسی خطور نکند که یک نوجوان مرتکب بزه‌هایی بزرگ‌سالانه یا قتل شود. اما واقعیت با این تصورها ممکن است فاصله‌ای آشکار داشته باشد، به عبارتی هر رفتار برآیند مجموعه عامل‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، خانوادگی، روانی و غیره است، رفتارهای خشونت‌آمیز نوجوانان به سبب حساسیت‌ها و پیش‌زمینه‌های گوناگونی است که در این سن و سال دارند و این مؤلفه‌ها را نیازمند بررسی ژرف اجتماعی و روانی می‌کند.
عوامل بسترساز افزایش خشونت در نوجوانان و چرایی بروز و شکل‌گیری رفتارهای خشونت‌آمیز در نوجوانان نیازمند واکاوی آسیب‌شناسانه دارد؛ این امر ما را برآن داشت تا چرایی و چگونگی شکل‌گیری این پدیده و راهکارهای مقابله با آن را در گفت‌وگو با یک روانشناس اجتماعی واکاوی کنیم.
«علیرضا شریفی یزدی» خلأ قانونی را مهم‌ترین دلیل رواج استفاده از سلاح سرد در بین نوجوانان و اقشار مختلف دانست و با بیان اینکه قرار بود اصلاح شود اما تاکنون اتفاقی رخ نداده است افزود: در خصوص سلاح گرم قوانین مشخصی وجود دارد.
وی با بیان اینکه لازم است دستگاه قضا و حقوقدانان هرچه سریع‌تر به این موضوع رسیدگی کنند وگرنه باید منتظر فجایع بدتری در جامعه باشیم، اظهار کرد: افزایش خشونت در کشور باعث شده که اقشار مختلف جامعه به‌ویژه نوجوانان در نزاع‌های خود بیشتر از نسل گذشته از صلاح سرد استفاده کنند.
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه در پنج سال گذشته شاهد رواج و گسترش خشونت در تمام ابعاد آن هستیم؛ خاطرنشان کرد: در این راستا می‌توان به خشونت زناشویی، والدین و فرزندان، درگیری‌های خیابانی، برخورد مشتری با فروشنده، کارمند با ارباب رجوع و غیره اشاره کرد.
شریفی یزدی با بیان اینکه متأسفانه در سال‌های اخیر تاب‌آوری مردم به میزان چشمگیری کاهش یافته عنوان کرد: زمانی که آمار خشونت افزایش یابد به‌تبع آن میزان استفاده از صلاح سرد هم افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه به لحاظ جامعه‌شناسی خشونت ایجادکننده خشونت است؛ ابراز کرد: در سال گذشته جامعه شاهد اعتراضات خیابانی بود و این امر سبب شد که روی دیگری از خشونت و استفاده از صلاح سرد در جامعه نمایان‌گر شود.
این پژوهشگر اجتماعی ضمن اشاره به بازی‌های رایانه‌ای و تأثیر آن بر افزایش بروز خشونت در کودکان و نوجوانان، اضافه کرد: متأسفانه در دنیای امروز، خانواده‌ها شناخت و اشرافی بر بازی‌های آنلاین ندارند و بدون اطلاع از تأثیر آنها بر روح و روان فرزندشان، با هدف مشغول کردن آنها و رسیدن به کارهای روزمره خود، گوشی تلفن همراه یا دستگاه بازی همچون ایکس‌باکس را در اختیارشان قرار می‌دهند.
شریفی یزدی ضمن اشاره به اینکه اکثر نوجوانان و اعضای جامعه نمی‌دانند که چگونه باید با چالش و مسائل زندگی برخورد کنند و به عبارتی مهارت حل مسئله را یاد نگرفته‌اند، اظهار کرد: آموزش ناکافی و ناهماهنگ با شرایط جامعه، وجود مانع بر سر راه انتقال مفاهیم اخلاقی و باورهای دینی و کمرنگ شدن مؤلفه‌های اخلاقی و دینی در میان خانواده‌ها، نوجوانان را از منظر بروز ناهنجاری‌های رفتاری، در معرض خطر قرار داده است.
وی با بیان اینکه مسئولان و کسانی که به‌نوعی با مسائل تربیتی جوانان و نوجوانان در جامعه پیوند دارند باید توجه کنند که خشونت‌ها و جنایت‌هایی که از نوجوان سر می‌زند، فقط جنایت آن نوجوان نیست بلکه نتیجه کنش‌هایی است که به‌نوعی در آموزش کودکان و نوجوانان نقش داشته عنوان کرد: باید مهارت‌های سبک زندگی ازجمله حل مسئله، گفت‌وگو، مسئله‌یابی، کنترل استرس و سایر مهارت‌های لازم را خانواده‌ها و نظام آموزش و پرورش به فرزندان خود آموزش دهند.
این روانشناس اجتماعی بیان کرد: آموزش این مهارت‌ها باعث می‌شود که در صورت به‌وجود آمدن تعارضات در زندگی، فرد با استفاده از آموزه‌های خود مسئله و مشکل را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل کند.
شریفی یزدی با بیان اینکه نوجوانانی که بدون آموزش مهارت زندگی در جامعه حاضر می‌شوند با کوچک‌ترین تنشی خشم آنها تبدیل به پرخاش شده و در مرحله بعد با استفاده از صلاح سرد و گرم خشونت خود را بروز می‌دهند، گفت: برای پیشگیری از رواج صلاح سرد باید ابتدا به آسیب‌شناسی چرایی افزایش خشونت در جامعه پرداخته و سپس با اتخاذ راهکارهایی درصدد کاهش آن برآییم.
وی ضمن تأکید بر اتخاذ و اصلاح قوانین توسط دستگاه قضا و حقوقدانان برای پیشگیری از بروز و گسترش رفتارهای خشونت‌آمیز در جامعه گفت: مدیریت چه به‌صورت ذهنی و چه به‌صورت عینی اعم از فردی، اجتماعی و خانوادگی در جامعه ما مسئله‌ساز است؛ اگر بتوانیم ارتباطات خود با فرزندانمان را به‌خوبی تعریف و مدیریت کنیم، برای مدیریت خشم پیشگام شویم، مهارت‌های زندگی را به کودکان و نوجوانان آموزش دهیم، به یقین می‌توانیم آنان را در مسیر دست هدایت کنیم.
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای و نمایش فیلم‌هایی که خشونت را تبلیغ می‌کند یا حریم‌های خانوادگی را به چالش می‌کشد، عامل مهمی در شکل‌گیری خشونت و جنایت در نوجوانان است، خاطرنشان کرد: مدرسه یکی از سازمان‌های مردم‌نهاد موفق است که در صورت فعال‌تر شدن، می‌تواند بسیاری از چالش‌های هنجاری و رفتاری کودکان و نوجوانان را از طریق درمیان گذاشتن آنها با خانواده‌ها برطرف سازد.
شریفی یزدی با بیان اینکه خشونت یکی از ویژگی‌های مهم فیلم‌ها و بازی‌های هالیودی است و متأسفانه نسل جدید هم از آنها استقبال می‌کنند، اظهار کرد: رکن اصلی این فیلم‌ها و بازی‌ها را رفتار خشونت‌آمیز و جنسی تشکیل می‌دهد و کودک و نوجوان با توجه به سنی کمی که دارد بدون توجه به ابعاد مختلف قضیه آنها را لگوی زندگی خود قرار داده و در واقع بروز چنین رفتارهای را نوع قدرت تلقی می‌کند.
وی افزود: گنده لات‌های محله نوچه‌هایی دارند که از آنها تبعیت کرده و نوجوانان نیز با توجه به ویژگی‌های خاصی و قدرت‌طلبی و استقلال‌طلبی که دارند، از آنها تبعیت می‌کنند، در این راستا می‌توان به وحید مرادی اشاره کرد که نوجوانان بسیاری او را در فضای مجازی دنبال و رفتارهای او را تقلید می‌کردند.
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه نوجوانان وقتی مشاهده می‌کنند که سردسته لات‌ها با استفاده از صلاح گرم و سرد از خود دفاع کرده و به‌واسطه رفتارهای خشونت‌آمیز خود توانسته افراد بسیاری را جذب خود کند که او را الگوی خود قرار داده‌اند تصریح کرد: عدم امنیت اجتماعی هم سبب می‌شود که افراد از سلاح سرد استفاده کنند.
حال با توجه به آنچه گفته شد؛ افزایش آسیب‌های اجتماعی و رفتاری میان نوجوانان و جوانان نشان از این دارد که ارزش‌آفرینی، الگوسازی و ترویج هنجارهای مطلوب اجتماعی در دهه گذشته با کمبودهایی روبه‌رو بوده است تا جایی که حتی می‌توان گفت در پاره‌ای موارد، این اهداف در نظام آموزشی و پرورشی کشور نادیده انگاشته شده‌اند. همچنین بسیاری از چاره‌اندیشی‌های کوتاه‌مدت و ارائه راهکارها بدون آینده‌نگری است. این در حالی است که نهادهای آموزشی و فرهنگی رسمی در کشور ما به رغم تأمین مالی، آنگونه که باید در نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی، کنترل رفتارهای هیجانی و… دستاورد پذیرفته شده‌ای ندارند.
آموزش ناکافی و ناهماهنگ با شرایط جامعه، وجود مانع بر سر راه انتقال مفاهیم اخلاقی و باورهای دینی و کمرنگ شدن مؤلفه‌های اخلاقی و دینی در میان خانواده‌ها، نوجوانان را از منظر بروز ناهنجاری‌های رفتاری، در معرض خطر قرار داده است.
متأسفانه هیچ الگوی ویژه و مشخصی میان آسیب‌شناسان اجتماعی و برای افراد جامعه در تعیین رفتارهای مطلوب اجتماعی تعریف نشده است تا بر مبنای آن زمانِ شروعِ ارتباط‌های مجازی و واقعی افراد مشخص شود. در این میان، نوجوانان به سبب ویژگی‌های شخصیتی و روانی ویژه نسبت به دیگر گروه‌های سنی، در فضای بدون آموزش و انتقال نادرست مفاهیم اجتماعی- روانی قرارگرفته و از درک و تشخیص درست هنجارها بازمانده‌اند.
آسیب‌های اجتماعی نوجوانان را نباید نادیده گرفت زیرا برآیند علت‌ها و عوامل زیادی هستند که باید به درستی ریشه‌یابی و برطرف شوند. بی‌تفاوتی نسبت به این گونه آسیب‌ها و کم اهمیت شمردن آن به یقین ریشه بحران‌های رفتاری و اجتماعی در آینده خواهد بود.