از توقع یک جرعه آب زمزم تا وقتی چاه‌ها به حرف می‌آیند!

به گزارش مجله سلامتی ایران، سفر حج از گذشته تاکنون در قالب کاروان‌های زیارتی انجام می‌شود؛ نوعی از سفر که لازم است افراد در مدت زمانی تقریبا طولانی کنار یکدیگر زندگی کنند؛ بنابراین برای آسان شدن دشواری‌های این سفر کارهایی از جمله پاک‌ نگه‌داشتن روح و جسم از گناه، عبادت مکرر، ختم قرآن و کمک به یکدیگر از جمله اعمالی بوده است که زائران در سفرهای طولانی گذشته حج انجام می‌دادند و پس از بازگشت یا بارها آن را برای کسانی که به دیدنشان می‌آمدند تعریف می‌کردند و یا بر اساس این خاطرات سفرنامه می‌نوشتند. خاطراتی آمیخته با شرح انجام اعمال و فرایض اصلی حج مانند مُحرِم‌شدن، رمی جمرات و… و سایر اتفاقاتی که تجربه می‌کردند.

اعتقاد به متبرک بودن هرچیزی در سرزمین وحی از جمله خاک باعث می‌شد در گذشته زائران حتی به حمام نروند، زیرا معتقد بودند بازگشت از حج با غبار حرم ثواب و برکت بیشتری دارد.

هنگام دیدن حاجی‌ها به‌ویژه در گذشته که رفت و برگشت به این سفر مشقت و هزینه فراوانی به همراه داشت، گرفتن سوغاتی توقع بی‌جایی بود. با این حال اکثر مهمانان توقع داشتند زائر اندکی آب زمزم به نیت تبرک به آنها بدهد. آب زمزم در میان همه چیزهایی که اعتقاد به متبرک بودن آن وجود دارد، جایگاه ویژه‌ای دارد به شکلی که در گذشته باعث می‌شد زائران صف‌های طولانی تشکیل دهند تا ظرف‌های خود را از آب زمزم پر کنند تا بهترین سوغاتی را فراهم کرده باشند. اعتقادی که علی‌رغم محدودیت‌هایی که عربستان در تهیه این آب گذاشته است،‌ اما همچنان پابرجاست و هنوز هم آب زمزم نخستین تبرک این سفر از مسجدالحرام است که مهمانان طلب می‌کنند.

زائران به جز آب زمزم، آب چاه دیگری به نام «چاه اَریس» که حوالی «مسجد قبا» در مدینه بود را نیز متبرک می‌دانستند زیرا بنابر ‌روایتی منتسب به ابن‌بطوطه، آب آن در ابتدا تلخ بوده و چون حضرت محمد (ص) از آب آن استفاده کردند، آب شیرین شد. همچنین بنابر روایت و اعتقادی دیگر، یکی از انگشترهای پیامبر (ص) نیز درون چاه اَریس می‌افتد و هیچگاه پیدا نمی‌شود و این هم یکی دیگر از عوامل اعتقاد به متبرک شدن آب این چاه بوده است. اکنون در ضلع غربی مسجد قبا، حوض و آبشاری وجود دارد که به گفته برخی از شاهدان، همان محل قدیمی چاه اَریس است.

بیشتر بخوانید:

از ریختن شِکر مقابل خانه حاجی‌ها تا آداب خاص پختن آش پشتِ پا

اعتقاد پر رنگ به آوردن تبرک از این سفر معنوی به شکلی بود که مردم برای تبرک یا پارچه‌ها و جامه‌هایی را با خود می‌بردند و یا از مدینه و مکه می‌خریدند تا به در و دیوار کعبه بمالند و به نیت‌های مختلفی از جمله عافیت به تن کنند. در گذشته‌های دور حتی اگر می‌توانستند، قسمتی از پرده کعبه را پاره می‌کردند تا با خود به دیارشان ببرند. برخی هم برای خود کَفَن تهیه می‌کردند تا بر گِرد کعبه طواف دهند و متبرک کنند.

در زمان‌های بسیار دور، اطلاع از حال و روز زائران در دوره طولانی سفر حج ناممکن بود، بنابراین اگر افراد نگران حال زائر می‌شدند، عصر پنجشنبه از خانه خارج شده و در دهانه یک چاه قدیمی، نام مسافر را بر زبان می‌آوردند. آنها به این خرافه اعتقاد داشتند که اگر صدای خنده از چاه به گوش برسد، نشان زنده‌ بودن مسافر و اگر صدای ناله بیاید باید آن را به فوت یا بیماری زائر تعبیر کنند. رسمی که بر اساس تلقین، حتی چاه را وادار به سخن گفتن می‌کرد!

از آنجایی که در ادوار گذشته گاهی رفت و برگشت به حج حتی تا ۲ سال زمان می‌برد، برخی برای بازگشت سریع زائر یکی از پیراهن‌های او را به پشت‌بام می‌بردند و رو به قبله آویزان می‌کردند و می‌خواندند: «اَلِسون و بَلسون / فلانی را برسون».

پی‌نوشت: با توجه به اینکه برگزاری حج این روزها تقریبا ۲ ماه به طول می‌انجامد، سایر آداب و رسوم مرتبط با این سفر معنوی از جمله سنت‌های استقبال از حاجی‌ها و رسوم وابسته به عید قربان موارد دیگری هستند که مجله سلامتی ایران در گزارش‌های آتی به آن می‌پردازد.

انتهای پیام