آفریقای ایران

آفریقای ایران عنوانی که با شنیدنش ناخودآگاه ذهن به سمت دشت های وسیع حیات وحش متنوع و تجربه های منحصربه فرد سوق پیدا می کند. اما این تصورات تنها بخشی از واقعیت این منطقه شگفت انگیز در قلب ایران است. خارتوران این گنجینه پنهان در منتهی الیه شرقی استان سمنان با وسعتی بی نظیر مجموعه ای از زیستگاه های متنوع گونه های جانوری و گیاهی کمیاب و جاذبه های گردشگری بکر را در خود جای داده است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با زوایای مختلف این منطقه بیشتر آشنا کنیم از موقعیت جغرافیایی و ویژگی های منحصربه فردش گرفته تا گونه های جانوری و گیاهی خاصی که در آن زندگی می کنند و تلاش هایی که برای حفاظت از این میراث طبیعی ارزشمند صورت گرفته است. این سفر مجازی به شما کمک می کند تا خارتوران را به عنوان یک مقصد گردشگری متمایز در ایران بشناسید و برای بازدید از آن برنامه ریزی کنید.

موقعیت جغرافیایی

ذخیره گاه زیست کره توران که به «آفریقای ایران» شهرت دارد در منتهی الیه شرقی استان سمنان و جنوب شرقی شهرستان شاهرود واقع شده است. این منطقه وسیع بخش کوچکی از شرق استان خراسان رضوی را نیز در بر می گیرد. موقعیت دقیق آن در ضلع جنوبی جاده تهران-مشهد شرق دهستان طرود غرب دهستان زمان ها و شمال شرقی کویر مرکزی ایران است. این موقعیت جغرافیایی خاص باعث شده تا خارتوران از آب و هوای خشک و نیمه خشک برخوردار باشد و در ناحیه فلات ایران-آناتولی قرار گیرد. از نظر پوشش گیاهی این منطقه در ناحیه رویشی ایران-تورانی قرار دارد. توپوگرافی متنوع خارتوران از نواحی پست با خاک های رسی-گچی-شنی و سنگی تا نواحی کوهستانی با ارتفاع بیش از ۲۲۰۰ متر را شامل می شود. این تنوع زیستگاهی شرایط مناسبی را برای زندگی گونه های مختلف جانوری و گیاهی فراهم کرده است.

کویر خارتوران آفریقای گمشده ی ایران

کویر خارتوران با لقب «آفریقای گمشده ایران» تصویری متفاوت از کویر را به نمایش می گذارد. این منطقه وسیع با تپه های ماسه ای نرم و روان دشت های وسیع و کوه های مرتفع زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی منحصربه فردی است که در کمتر نقطه ای از ایران یافت می شوند. سکوت و آرامش حاکم بر خارتوران فرصتی بی نظیر برای رهایی از هیاهوی زندگی شهری و غرق شدن در زیبایی های طبیعت بکر را فراهم می کند. آسمان شب خارتوران با ستارگان درخشان و کهکشان راه شیری یکی از زیباترین مناظر طبیعی ایران را به نمایش می گذارد. خارتوران با داشتن این ویژگی های منحصربه فرد به یکی از مقاصد گردشگری محبوب برای علاقه مندان به طبیعت گردی کویرنوردی و حیات وحش تبدیل شده است.

ویژگی ها

ذخیره گاه زیست کره توران با مساحتی بالغ بر ۱,۴۷۰,۶۴۰ هکتار بزرگ ترین ذخیره گاه زیست کره ایران و دومین منطقه زیست کره بزرگ جهان پس از سرنگتی آفریقا است. این منطقه شامل سه محدوده حفاظتی مجزا است: پارک ملی توران پناهگاه حیات وحش توران و منطقه حفاظت شده توران. هر یک از این محدوده ها دارای ویژگی ها و اهمیت خاص خود هستند. پارک ملی توران هسته مرکزی و امن ترین زیستگاه های منطقه را در خود جای داده است. پناهگاه حیات وحش توران زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی ارزشمند و در معرض خطر انقراض است. منطقه حفاظت شده توران به منظور حفظ تنوع زیستی و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی مدیریت می شود. این تقسیم بندی امکان حفاظت موثرتر از این منطقه ارزشمند را فراهم کرده است.

گونه های جانوری

توران بهشتی برای دوستداران حیات وحش است. این منطقه زیستگاه ۴۱ گونه پستاندار ۱۶۷ گونه پرنده ۴۲ گونه خزنده و ۲ گونه دوزیست است. یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی دو گونه شاخص و در معرض خطر انقراض این منطقه هستند. خارتوران یکی از آخرین پناهگاه های گورخر ایرانی در ایران است و احتمالا بیشترین تعداد یوزپلنگ آسیایی را نیز در خود جای داده است. علاوه بر این دو گونه غزال ایرانی (آهو) جبیر پلنگ ایرانی سیاه گوش گوسفند وحشی کل وبز گربه شنی گربه دشتی گربه پالاس کفتار راه راه گرگ شغال زرد روباه قرمز و شاه روباه نیز از دیگر پستانداران شاخص این ناحیه هستند. تنوع پرندگان خارتوران نیز بسیار چشمگیر است. هوبره کبک تیهو بلدرچین چاخ لق کبوتر چاهی قمری دم جنبانک ابلق سبزه قبای هندی باقرقره سهره سبز سهره صورتی چکاوک کاکلی سنگ چشم دم سرخ انواع گنجشک اردک بلوطی و حواصیل تنها بخشی از پرندگان این منطقه هستند. انواع پرندگان شکاری مانند بحری دلیجه عقاب طلایی عقاب دشتی شاه بوف مرغ حق دال کرکس مصری قرقی و انواع سارگپه ها نیز در آسمان خارتوران به چشم می خورند. این منطقه یکی از بهترین زیستگاه های زاغ بور پرنده بومی انحصاری ایران نیز محسوب می شود. از خزندگان شاخص خارتوران نیز می توان به انواع سوسمار و آگاما بزمجه بیابانی لاک پشت مهمیزدار کفچه مار افعی شاخ دار و انواع مارهای جعفری اشاره کرد.

معجزه بازگشت یوزپلنگ ها به موطن قدیمی

تلاش های مستمر برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در خارتوران نتایج امیدوارکننده ای به همراه داشته است. افزایش نسبی جمعیت این گونه در معرض خطر انقراض نشان دهنده اثربخشی برنامه های حفاظتی و مشارکت جوامع محلی در این زمینه است. بازگشت یوزپلنگ ها به زیستگاه های قدیمی خود در خارتوران نه تنها یک موفقیت زیست محیطی است بلکه نمادی از امید و تلاش برای حفظ میراث طبیعی ایران نیز محسوب می شود. این موفقیت انگیزه بیشتری را برای ادامه فعالیت های حفاظتی و جلب حمایت های بین المللی فراهم می کند.

تولد هشتمین کره گورخر ایرانی در پارک ملی کویر مرکزی سمنان

تولد هشتمین کره گورخر ایرانی در پارک ملی کویر مرکزی سمنان خبری مسرت بخش برای دوستداران حیات وحش و فعالان محیط زیست بود. این رویداد نشان دهنده بهبود شرایط زیستگاهی و افزایش زادآوری این گونه در معرض خطر انقراض است. تلاش های سازمان حفاظت محیط زیست و جوامع محلی برای حفاظت از زیستگاه های گورخر ایرانی نقش مهمی در این موفقیت داشته است. ادامه این روند می تواند به افزایش جمعیت گورخر ایرانی و خروج آن از فهرست گونه های در معرض خطر انقراض کمک کند.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی خارتوران متناسب با شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک منطقه از تنوع نسبتا خوبی برخوردار است. گیاهان غالب این منطقه گونه های مقاوم به خشکی و کم آبی هستند. قیچ درمنه کاروان کش خار شتر گون گز و تاغ از جمله گیاهان شاخص خارتوران هستند. این گیاهان نقش مهمی در حفظ خاک تامین غذا برای جانوران و جلوگیری از بیابان زایی دارند. علاوه بر این گونه ها گیاهان دیگری نیز در خارتوران یافت می شوند که دارای خواص دارویی و صنعتی هستند. مطالعه و حفاظت از پوشش گیاهی خارتوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تاریخچه حفاظت

تاریخچه حفاظت از منطقه توران به سال ۱۳۵۱ باز می گردد زمانی که این منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد. در سال ۱۳۵۵ با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست این منطقه به دو بخش پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تقسیم شد. در سال ۱۹۷۶ میلادی مجموعه توران از طرف یونسکو عنوان ذخیره گاه زیست کره را نیز دریافت کرد. در سال ۱۳۸۱ بخشی از پناهگاه حیات وحش که هسته مرکزی و امن ترین زیستگاه های منطقه را در خود جای داده بود به پارک ملی ارتقا یافت. این اقدامات نشان دهنده اهمیت این منطقه برای حفاظت از تنوع زیستی و میراث طبیعی ایران است.

مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست ایران

سازمان حفاظت محیط زیست ایران به منظور حفظ تنوع زیستی و میراث طبیعی کشور مناطق مختلفی را تحت حفاظت قرار داده است. این مناطق شامل پارک های ملی پناهگاه های حیات وحش مناطق حفاظت شده و آثار طبیعی ملی می شوند. هر یک از این مناطق دارای قوانین و مقررات خاص خود هستند که به منظور حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی زیستگاه ها و چشم اندازهای طبیعی تعیین شده اند. پارک های ملی ارزشمندترین زیستگاه های طبیعی کشور را در خود جای داده اند و به منظور حفظ تنوع زیستی و ارائه فرصت های گردشگری پایدار مدیریت می شوند. پناهگاه های حیات وحش زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض هستند و به منظور حفاظت از این گونه ها و زیستگاه های آن ها مدیریت می شوند. مناطق حفاظت شده به منظور حفظ تنوع زیستی و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی مدیریت می شوند. آثار طبیعی ملی پدیده های طبیعی منحصربه فرد و ارزشمند کشور را در خود جای داده اند و به منظور حفاظت از این پدیده ها مدیریت می شوند.

ذخیره گاه های زیست کره در ایران

ایران با داشتن تنوع زیستی غنی و زیستگاه های منحصربه فرد دارای ۱۳ ذخیره گاه زیست کره است. این ذخیره گاه ها مناطقی هستند که به منظور حفظ تنوع زیستی توسعه پایدار و آموزش و پژوهش توسط یونسکو به رسمیت شناخته شده اند. ذخیره گاه های زیست کره ایران شامل ارژن و پریشان ارسباران تنگ صیاد و سبزکوه توران حرا دریاچه ارومیه دنا کویر گلستان گنو میانکاله هامون و کپه داغ می شوند. هر یک از این ذخیره گاه ها دارای ویژگی ها و اهمیت خاص خود هستند و نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و توسعه پایدار کشور ایفا می کنند. ذخیره گاه زیست کره توران به عنوان بزرگ ترین ذخیره گاه زیست کره ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سفر به آفریقای ایران

سفر به خارتوران تجربه ای منحصربه فرد و فراموش نشدنی برای علاقه مندان به طبیعت گردی کویرنوردی و حیات وحش است. این منطقه با داشتن چشم اندازهای طبیعی بکر گونه های جانوری و گیاهی کمیاب و جاذبه های گردشگری متنوع می تواند مقصدی جذاب برای گردشگران باشد. برای سفر به خارتوران بهتر است از راهنمایان محلی و افراد آشنا به منطقه کمک بگیرید. همچنین رعایت قوانین و مقررات حفاظت از محیط زیست و احترام به فرهنگ و آداب و رسوم جوامع محلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بهترین زمان برای سفر به خارتوران فصل های بهار و پاییز است زمانی که هوا معتدل و مطبوع است.

جاذبه های گردشگری اطراف خارتوران

در اطراف خارتوران جاذبه های گردشگری دیگری نیز وجود دارند که می توانند سفر شما را تکمیل کنند. روستای قلعه بالا با معماری پلکانی و چشم اندازهای زیبا یکی از این جاذبه ها است. روستای رضاآباد محل اسکان طایفه چوداری نیز با فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود می تواند تجربه ای جالب برای گردشگران باشد. علاوه بر این کویر مرکزی ایران با تپه های ماسه ای بلند و آسمان شب پرستاره یکی دیگر از جاذبه های گردشگری نزدیک به خارتوران است. بازدید از این جاذبه ها می تواند سفر شما به خارتوران را به یک تجربه کامل و به یادماندنی تبدیل کند.

«آفریقای ایران» زیر تیغ شمشیر دولبه یک طرح

متاسفانه توسعه بی رویه و اجرای طرح های عمرانی بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی می تواند تهدیدی جدی برای خارتوران باشد. ساخت جاده ها معادن و تاسیسات صنعتی می تواند باعث تخریب زیستگاه ها آلودگی محیط زیست و کاهش جمعیت گونه های جانوری و گیاهی شود. از سوی دیگر توسعه گردشگری بدون برنامه ریزی مناسب می تواند منجر به افزایش زباله تخریب پوشش گیاهی و ایجاد مزاحمت برای حیات وحش شود. برای حفاظت از خارتوران لازم است که طرح های توسعه با دقت و با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی اجرا شوند و توسعه گردشگری به صورت پایدار و با مشارکت جوامع محلی صورت گیرد.

مرکز علمی تحقیقاتی

مرکز علمی تحقیقاتی خارتوران به منظور انجام تحقیقات و احیای جانوران در حال انقراض به ویژه یوزپلنگ آسیایی و گورخر آسیایی تاسیس شده است. این مرکز با داشتن امکانات و تجهیزات پیشرفته نقش مهمی در مطالعه و حفاظت از این گونه های ارزشمند ایفا می کند. فعالیت های این مرکز شامل پایش جمعیت بررسی زیستگاه ها انجام تحقیقات ژنتیکی و اجرای برنامه های احیا و تکثیر در اسارت است. نتایج این تحقیقات به منظور تدوین برنامه های حفاظتی و مدیریت بهینه زیستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. مرکز علمی تحقیقاتی خارتوران به عنوان یک مرجع علمی معتبر نقش مهمی در حفاظت از تنوع زیستی ایران ایفا می کند.

آفریقای ایران کجاست؟

آفریقای ایران نامی است که به ذخیره گاه زیست کره توران در منتهی الیه شرقی استان سمنان اطلاق می شود.

ذخیره گاه زیست کره چیست؟

ذخیره گاه زیست کره منطقه ای است که توسط یونسکو به رسمیت شناخته شده و هدف آن حفظ تنوع زیستی توسعه پایدار و آموزش است.