مهریه در قانون جدید

در میان سنت های دیرین ازدواج در ایران، مهریه همیشه جایگاهی ویژه داشته است؛ اما با گذر زمان و تغییرات اجتماعی و اقتصادی، قوانین و تفسیرهای مربوط به آن نیز دستخوش تحول شده اند. بسیاری از زوجین، خانواده ها و حتی حقوقدانان با ابهامات فراوانی درباره قانون جدید مهریه ۱۴ سکه روبرو هستند و نمی دانند واقعیت ماجرا چیست و آیا این تغییرات شامل حال آن ها هم می شود. این سردرگمی ها، گاه تصمیم گیری های مهم زندگی را تحت الشعاع قرار می دهد و به نگرانی های بی مورد دامن می زند و می تواند تجربه ای چالش برانگیز برای افراد باشد.

مهریه چیست؟ نگاهی به ریشه ها و اقسام حقوقی

مهریه، آن هدیه مالی است که در زمان عقد ازدواج، مرد به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این رسم دیرینه، نه تنها نشانه ای از احترام و تعهد مرد به همسرش در آغاز زندگی مشترک است، بلکه در طول تاریخ به عنوان پشتوانه ای برای زن در نظر گرفته شده است. این پشتوانه مالی می تواند در شرایط گوناگون، حس امنیت خاطر را برای زن به ارمغان بیاورد و او را در برابر ناملایمات احتمالی زندگی مشترک، یاری کند. قانون مدنی ایران، به وضوح مهریه را حق زن می داند و به آن جایگاه قانونی ویژه ای بخشیده است. این موضوع به زن این اطمینان را می دهد که در صورت بروز هرگونه مشکل یا جدایی، می تواند بر این حق مالی خود تکیه کند.

تعریف قانونی مهریه در ایران

از منظر قانون، مهریه یک تعهد مالی است که بر ذمه مرد قرار می گیرد و به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی بیان می کند: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این ماده، به روشنی جایگاه مهریه را به عنوان یک حق مالکیت مستقل برای زن تعریف می کند، حقی که حتی پیش از آغاز زندگی مشترک، به زن تعلق می گیرد. این مالکیت به او اختیار تام می دهد تا هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند و هرگونه دخل و تصرفی در آن داشته باشد. این امر نشان می دهد که مهریه صرفاً یک وعده نیست، بلکه یک حق قانونی و قطعی است که از لحظه عقد شکل می گیرد.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

در زمان عقد، نوع مهریه نیز مشخص می شود که این موضوع، پیامدهای حقوقی متفاوتی برای زوجین دارد. هر کدام از این دو نوع، مسیر و شرایط خاص خود را برای مطالبه و پرداخت دارند و انتخاب آن ها در لحظه عقد، می تواند در آینده زندگی مشترک، سرنوشت ساز باشد. درک تفاوت های این دو نوع مهریه برای هر دو طرف، به خصوص زوجین جوان که در آستانه تشکیل خانواده هستند، بسیار حیاتی است تا بتوانند با آگاهی کامل، تعهدات مالی خود را مدیریت کنند.

مهریه عندالمطالبه: حق بدون قید و شرط

وقتی مهریه از نوع «عندالمطالبه» تعیین می شود، به این معناست که زن هر زمان پس از عقد، حق دارد تمام یا بخشی از آن را از همسرش طلب کند. در این حالت، نیازی به اثبات توانایی مالی مرد نیست؛ بلکه این دین بر ذمه اوست و باید پرداخت شود. تصور کنید زنی که مهریه اش عندالمطالبه است، در هر لحظه می تواند با مراجعه به مراجع قانونی، اقدام به مطالبه آن کند و مرد نیز مکلف به پرداخت است. این نوع مهریه، پشتوانه بسیار قوی تری برای زن به شمار می رود، زیرا مطالبه آن منوط به هیچ شرطی نیست و مرد مکلف به پرداخت آن است. بسیاری از زنان با این امید مهریه عندالمطالبه را انتخاب می کنند که در صورت بروز مشکل در زندگی، بتوانند به سرعت و بدون تشریفات پیچیده، به حق خود دست یابند و از یک پشتوانه مالی مطمئن برخوردار شوند.

مهریه عندالاستطاعه: مشروط به توانایی مالی

در مقابل، «عندالاستطاعه» به معنای آن است که پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. در این شرایط، زن برای مطالبه مهریه باید به دادگاه مراجعه کرده و ثابت کند که مرد تمکن مالی برای پرداخت مهریه را دارد. این موضوع، گاه فرآیند مطالبه مهریه را طولانی تر و پیچیده تر می کند، چرا که اثبات تمکن مالی مرد خود یک چالش حقوقی است و ممکن است زمان و انرژی زیادی از زن بگیرد. زن در این حالت، باید مدارکی را ارائه دهد که نشان دهنده دارایی های همسرش باشد؛ کاری که همیشه هم آسان نیست و نیاز به پیگیری های قانونی دارد. برای مرد نیز، این نوع مهریه تا حدودی آسودگی خاطر بیشتری به همراه دارد، زیرا می داند تا زمانی که توانایی پرداخت نداشته باشد، تحت فشار قانونی فوری قرار نخواهد گرفت. این امر می تواند به او فرصت دهد تا با برنامه ریزی مالی، خود را برای پرداخت مهریه آماده کند.

قانون فعلی مهریه: سقف ۱۱۰ سکه و الزامات آن

در گذشته، مطالبه مهریه گاه به حبس مردان منجر می شد و این موضوع، مشکلات اجتماعی فراوانی را به دنبال داشت. این امر نه تنها برای مردان زندانی، بلکه برای خانواده هایشان نیز تبعات سنگینی داشت. با هدف ساماندهی این وضعیت و کاهش آمار زندانیان مهریه، قانونگذار دست به کار شد و با تصویب «قانون حمایت از خانواده»، تغییرات مهمی را در زمینه مهریه ایجاد کرد. این قانون، با تعیین سقفی برای ضمانت اجرای کیفری مهریه، تلاش کرد تا تعادلی میان حقوق زن و مرد برقرار کند و از عواقب ناگوار مهریه های سنگین بکاهد و به نوعی عدالت اجتماعی را برقرار سازد.

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده: چارچوبی برای ۱۱۰ سکه

یکی از مهم ترین مواد قانونی در این زمینه، ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده است که سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای کیفری مهریه تعیین کرده است. این ماده می گوید: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.» این به آن معناست که اگر مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه باشد، مرد موظف به پرداخت آن است و در صورت عدم پرداخت، می تواند مشمول ضمانت اجرای کیفری (مانند حبس) قرار گیرد. اما برای مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه، وضعیت متفاوت می شود و مطالبه آن نیازمند شرایط دیگری است. این قانون در تلاش است تا از مردان در برابر تعهدات مالی سنگین و غیرقابل پرداخت حمایت کند، در عین حال که حق زن را نیز محترم می شمارد.

ضمانت اجرای کیفری (حبس): تا چه سقفی مرد می تواند زندانی شود؟

پیش از این قانون، مرد برای هر میزان مهریه ممکن بود زندانی شود، که این وضعیت انتقادات زیادی را به همراه داشت. اما با تصویب ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، سقف ضمانت اجرای کیفری به ۱۱۰ سکه محدود شد. این یعنی، اگر مردی مهریه همسرش را تا ۱۱۰ سکه نپردازد، امکان صدور حکم جلب و حبس برای او وجود دارد. اما این حکم حبس، صرفاً تا پرداخت ۱۱۰ سکه معتبر است و برای مبالغ مازاد بر آن، راهکار قانونی دیگری در نظر گرفته شده است. این تغییر، نفس راحتی برای بسیاری از مردان بود که زیر بار مهریه های سنگین و بدون پشتوانه مالی قرار گرفته بودند. با این حال، باید توجه داشت که این به معنای نادیده گرفتن حقوق زن نیست، بلکه صرفاً روش وصول آن را تغییر داده است تا تعادلی منطقی تر در این زمینه برقرار شود.

نحوه مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: اثبات تمکن مالی

چه اتفاقی برای مهریه ای می افتد که بیش از ۱۱۰ سکه باشد؟ در این حالت، زن همچنان حق دریافت تمام مهریه اش را دارد، اما برای مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه، باید به دادگاه ثابت کند که همسرش توانایی مالی لازم برای پرداخت این میزان اضافی را دارد. این یعنی، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زن قرار می گیرد و این موضوع می تواند فرآیند حقوقی را پیچیده تر و طولانی تر کند، زیرا زن باید مدارک و شواهدی دال بر دارایی های همسرش (مانند املاک، حساب های بانکی، درآمد ثابت و…) ارائه دهد. در واقع، این ماده تلاش کرده است تا از زندانی شدن مردان به خاطر مهریه های بسیار سنگین که توان پرداخت آن را ندارند، جلوگیری کند و همزمان، حق زن را نیز محفوظ بدارد.

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای کیفری مهریه تعیین کرده است؛ به این معنا که برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها در صورت اثبات تمکن مالی زوج، امکان مطالبه قانونی وجود دارد.

اهمیت محاسبه مهریه به نرخ روز

نکته دیگری که در مورد مهریه بسیار حائز اهمیت است و بسیاری از زوجین باید به آن توجه کنند، محاسبه آن به نرخ روز است. با توجه به نوسانات اقتصادی و افزایش مداوم قیمت سکه، مهریه ای که در زمان عقد تعیین شده، ممکن است سال ها بعد ارزش بسیار متفاوتی پیدا کند. قانونگذار این موضوع را پیش بینی کرده و تأکید دارد که مهریه باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود تا ارزش واقعی آن حفظ شود و زن متضرر نشود. این امر برای زن یک مزیت بزرگ محسوب می شود، چرا که تضمین می کند حقش با گذشت زمان، بی ارزش نخواهد شد و همواره پشتوانه مالی او باقی می ماند. این بدان معناست که حتی اگر سال ها از عقد گذشته باشد، زن می تواند مهریه اش را با ارزش روز مطالبه کند و این امر، عدالت را در پرداخت مهریه برقرار می کند.

«قانون جدید مهریه ۱۴ سکه»: واقعیت پشت پرده چیست؟

در ماه های اخیر، زمزمه های زیادی درباره «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» شنیده می شود که نگرانی ها و سوالات بسیاری را در جامعه ایجاد کرده است. بسیاری از مردم گمان می کنند این قانون به تصویب رسیده و در حال اجراست، در حالی که واقعیت چیز دیگری است. برای بسیاری، شنیدن نام «۱۴ سکه» شوکه کننده است و باعث می شود احساس کنند حقوقشان در خطر است یا دیگر پشتوانه ای ندارند. اما این موضوع، نیازمند شفاف سازی دقیق است تا از شیوع اطلاعات نادرست و شایعات بی پایه و اساس جلوگیری شود و افراد بتوانند با اطمینان بیشتری به اخبار حقوقی نگاه کنند.

منشا طرح و هدف آن: کاهش جمعیت زندانیان مهریه

بحث کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، از مدت ها پیش در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. هدف اصلی این طرح، که اغلب توسط برخی نمایندگان و کارشناسان پیشنهاد شده، کاهش شدید آمار زندانیان مهریه است. این زندانیان، خود بار سنگینی بر دوش سیستم قضایی و جامعه هستند و مشکلات عدیده ای را برای خانواده هایشان ایجاد می کنند. طراحان این ایده بر این باورند که با کاهش سقف کیفری، از تعیین مهریه های بسیار سنگین و غیرمنطقی که صرفاً جنبه تشریفاتی دارند، جلوگیری خواهد شد و خانواده ها با واقع بینی بیشتری به این موضوع نگاه خواهند کرد. همچنین، این طرح به دنبال آن است تا مهریه را از ابزاری برای فشار یا اهرم طلاق، به یک پشتوانه واقعی و متناسب تبدیل کند و به اختلافات خانوادگی پایان دهد.

وضعیت حقوقی فعلی طرح: هنوز تصویب نهایی نشده!

نکته ای که باید به طور صریح و مکرر بر آن تأکید کرد، این است که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، هنوز به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی نرسیده و تبدیل به قانون نگردیده است. این بدان معناست که تمامی اخباری که درباره اجرای این «قانون» منتشر می شود، نادرست و غیرموثق است. در حال حاضر، همان قانون ۱۱۰ سکه که در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده آمده است، معتبر و قابل اجراست و تمامی رویه های قضایی بر اساس آن انجام می شود. این اشتباه رایج، بسیاری از مردم را دچار سردرگمی کرده و حتی به تصمیم گیری های غلط سوق داده است. بنابراین، هیچ ضرورتی برای نگرانی بابت اجرای این طرح برای مهریه های فعلی وجود ندارد.

آیا کلیات طرح اصلاح قانون مهریه در مجلس تصویب شده؟

گاهی اخباری مبنی بر «تصویب کلیات طرح اصلاح مقررات مهریه در مجلس» منتشر می شود. این خبر، اگرچه صحیح است، اما نباید با «تصویب نهایی قانون» اشتباه گرفته شود. تصویب کلیات یک طرح در مجلس، صرفاً به معنای موافقت با چارچوب اصلی و لزوم ادامه بررسی آن است. پس از تصویب کلیات، طرح باید در کمیسیون های تخصصی مورد بررسی دقیق قرار گیرد، جزئیات آن تصویب شود و سپس مجدداً برای رأی گیری نهایی به صحن علنی مجلس بازگردد. حتی پس از تصویب نهایی در مجلس، برای تبدیل شدن به قانون لازم الاجرا، نیازمند تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی از طریق روزنامه رسمی کشور است. این فرآیند، خود زمان بر است و ممکن است سال ها به طول انجامد و یا حتی در مراحل بعدی، به تصویب نرسد. لذا، خبری که از تصویب کلیات این طرح سخن می گوید، به هیچ وجه به معنای اجرایی شدن آن نیست.

تأثیرات احتمالی در صورت تصویب (تشریح محدودیت ضمانت کیفری به ۱۴ سکه)

فرض کنیم که روزی این طرح به قانون تبدیل شود. در آن صورت، تأثیر اصلی آن بر «ضمانت اجرای کیفری» مهریه خواهد بود. یعنی، تنها تا سقف ۱۴ سکه، امکان صدور حکم جلب یا حبس برای مرد در صورت عدم پرداخت مهریه وجود خواهد داشت. این تغییر، مرد را از نگرانی حبس طولانی مدت برای مهریه های سنگین رها می کند و به او فرصت می دهد تا با آرامش بیشتری به زندگی خود ادامه دهد و به جای حبس، به فکر راه های پرداخت مهریه باشد.

اما این به معنای حذف حق زن بر مهریه مازاد بر ۱۴ سکه نیست. بلکه مهریه بالاتر از این سقف، همچنان یک دین حقوقی بر عهده مرد باقی می ماند. به عبارت دیگر، زن می تواند برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۴ سکه، از طریق دادگاه اقدام کند، اما این بار، دیگر امکان صدور حکم جلب یا حبس برای مرد وجود نخواهد داشت و وصول آن منوط به اثبات تمکن مالی زوج خواهد بود. این تغییر، روش و مسیر مطالبه را دگرگون می کند، نه اصل حق را و صرفاً به تعدیل ابزارهای قانونی می پردازد.

رفع سوءتفاهم: این طرح حق زوجه بر اصل مهریه را لغو نمی کند

یکی از بزرگترین سوءتفاهم ها درباره طرح ۱۴ سکه، این است که بسیاری گمان می کنند با تصویب آن، حق زن بر اصل مهریه از بین می رود یا به ۱۴ سکه محدود می شود. این تصور کاملاً اشتباه است. مهریه، هر میزان که در عقدنامه تعیین شده باشد، یک دین شرعی و قانونی است و مرد موظف به پرداخت آن است. طرح ۱۴ سکه، تنها بر «ضمانت اجرای کیفری» مهریه اثر می گذارد، نه بر «اصل مهریه» و «حق زن برای دریافت آن». به عبارتی، حتی اگر این طرح قانون شود، زن همچنان می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، اما شیوه و ابزار قانونی برای وصول آن، تغییر خواهد کرد. این به معنای تضعیف موقعیت زن در دریافت حقش نیست، بلکه به دنبال تعدیل نحوه اجرای قوانین است تا از آسیب های اجتماعی ناشی از زندانی شدن مردان جلوگیری کند.

بسیار مهم است که بدانیم طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، در حال حاضر تصویب نهایی نشده و قانون ۱۱۰ سکه همچنان معتبر است. این طرح، حق زن بر اصل مهریه را لغو نمی کند، بلکه تنها شیوه اجرای آن را تغییر می دهد.

روش های مطالبه مهریه: کدام مسیر برای زوجه مناسب تر است؟

هنگامی که زنی قصد مطالبه مهریه خود را دارد، با دو مسیر اصلی روبرو می شود: مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این مسیرها، مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب آن ها به شرایط خاص پرونده، اولویت های زن و میزان مهریه بستگی دارد. این انتخاب، می تواند تجربه مطالبه مهریه را برای زن بسیار متفاوت سازد و در نتیجه پرونده او تأثیرگذار باشد.

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

یکی از راه هایی که زن می تواند برای مطالبه مهریه خود انتخاب کند، اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک است. این روش، در برخی موارد می تواند فرآیند را سریع تر پیش ببرد و از پیچیدگی های اولیه دادگاه جلوگیری کند. این مسیر برای زنانی که تمایل دارند در مراحل اولیه، سرعت عمل بیشتری داشته باشند، جذاب است.

مراحل و مدارک لازم

برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، زن ابتدا باید به دفترخانه ای که عقد در آن جاری شده است، مراجعه کند و درخواست صدور اجراییه مهریه را بدهد. مدارک اصلی شامل اصل سند ازدواج، شناسنامه و کارت ملی زوجه است. دفترخانه پس از بررسی، اجراییه ای صادر می کند و آن را به اداره ثبت اسناد محل اقامت زوج ارسال می نماید. اداره ثبت، با ابلاغ اجراییه به زوج، به او مهلت می دهد تا مهریه را پرداخت کند یا اموالی را برای توقیف معرفی کند. این فرآیند، نسبتاً ساده تر از مراجعه مستقیم به دادگاه است.

مزایا

یکی از مهم ترین مزایای این روش، سرعت نسبی آن در مراحل اولیه است. زن می تواند بدون نیاز به تشکیل پرونده قضایی و مراجعه به دادگاه در گام اول، فرآیند مطالبه را آغاز کند. این موضوع برای برخی از زنان که تمایل به درگیری های طولانی مدت قضایی ندارند، جذاب است. همچنین، اجراییه های ثبتی قدرت قانونی بالایی برای توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج دارند که به طور رسمی به نام او ثبت شده اند، مانند ملک یا خودرو.

معایب

با این حال، مطالبه مهریه از طریق ثبت، معایبی نیز دارد. از جمله این معایب، هزینه های نسبتاً بالای حق ثبت است که باید در ابتدا توسط زن پرداخت شود. این هزینه، درصدی از کل مبلغ مهریه است و با توجه به نرخ روز سکه، می تواند رقم قابل توجهی باشد. علاوه بر این، اداره ثبت تنها می تواند اموالی را توقیف کند که به طور رسمی به نام مرد ثبت شده باشند و امکان توقیف حقوق یا مزایای شغلی را ندارد. در صورتی که زوج مالی برای توقیف نداشته باشد، پرونده به دادگاه ارجاع داده خواهد شد و زن مجبور به طی کردن مسیر قضایی می شود.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

مسیر دوم برای مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده است. این روش، جامع تر بوده و امکان پیگیری های حقوقی بیشتری را فراهم می آورد و در بسیاری از موارد، به خصوص اگر اموال زوج به راحتی قابل شناسایی نباشند، گزینه بهتری محسوب می شود.

مراحل طرح دادخواست و نقش دادگاه

برای اقدام از طریق دادگاه، زن باید به دادگاه خانواده محل اقامت زوج مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و تقدیم کند. پس از ثبت دادخواست، دادگاه طرفین را برای جلسه رسیدگی دعوت می کند. در این مرحله، دادگاه تلاش می کند تا با میانجی گری، زوجین را به صلح و سازش دعوت کند تا شاید به توافقی برسند. در صورت عدم سازش، دادگاه به ماهیت پرونده رسیدگی کرده و حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. نقش دادگاه در این مسیر بسیار پررنگ است، زیرا می تواند با توجه به شرایط مالی زوج، حکم به تقسیط مهریه نیز بدهد که این امر برای مرد می تواند یک فرصت باشد.

اجراییه دادگاه و پیگیری قضایی

پس از صدور حکم قطعی توسط دادگاه، اجراییه صادر می شود. اجراییه دادگاه، به مراتب قدرت بیشتری در توقیف انواع دارایی ها، از جمله حساب های بانکی، حقوق و مزایای شغلی و حتی سهام دارد. پیگیری قضایی از طریق دادگاه، این امکان را به زن می دهد که تمام جوانب پرونده را با کمک وکیل بررسی کند و با استناد به قوانین، به حق خود برسد. این مسیر، اگرچه ممکن است کمی طولانی تر به نظر برسد و نیاز به صبر و پیگیری بیشتری داشته باشد، اما جامعیت بیشتری دارد و در صورت نیاز، امکان صدور حکم جلب (در سقف ۱۱۰ سکه) نیز وجود دارد که می تواند اهرم فشاری برای پرداخت مهریه باشد.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه: راهکاری برای زوج (تقسیط مهریه)

گاهی مرد با درخواست مهریه از سوی همسرش مواجه می شود، اما توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد. در چنین شرایطی، قانون راهکاری به نام «دادخواست اعسار» را پیش بینی کرده است تا زوج بتواند مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند. این راهکار، فرصتی برای مرد فراهم می آورد تا از زیر فشار پرداخت یکجای مهریه رها شود و با برنامه ریزی مالی، به تعهد خود عمل کند و از زندانی شدن به دلیل ناتوانی در پرداخت جلوگیری کند. این یک جنبه حمایتی از مردان در برابر تعهدات مالی سنگین است.

مفهوم اعسار: ناتوانی مالی زوج

«اعسار» در اصطلاح حقوقی به معنای ناتوانی مالی فرد از پرداخت دیون خود است. یعنی مردی که مهریه بر عهده اش است، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار به دادگاه، اثبات کند که به دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست و تقاضای تقسیط آن را داشته باشد. این ادعا، باید با مدارک و شواهد کافی همراه باشد تا دادگاه آن را بپذیرد و امکان قسط بندی مهریه را فراهم آورد. پذیرش اعسار، به مرد کمک می کند تا بتواند با اقساط ماهانه، دین خود را ادا کند.

شرایط و مدارک لازم برای اثبات اعسار

برای اینکه دادگاه دادخواست اعسار زوج را بپذیرد، مرد باید دلایل و مدارکی را ارائه دهد که نشان دهنده ناتوانی مالی اوست. جمع آوری این مدارک نیازمند دقت و زمان است. این مدارک شامل موارد زیر می شود:

1. استعلام اموال: دادگاه از تمامی نهادهای مربوطه مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، اداره راهور و… برای شناسایی اموال منقول و غیرمنقول زوج استعلام می گیرد تا از صحت ادعای او مطمئن شود.
2. لیست دارایی ها: زوج باید لیستی از تمام دارایی های خود، اعم از منقول و غیرمنقول، وجوه نقد، سهام و… به دادگاه ارائه دهد. این لیست باید کامل و صادقانه باشد.
3. شهادت شهود: حداقل دو شاهد مرد که از وضعیت مالی زوج آگاه هستند و می توانند بی طرفانه شهادت دهند، باید در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند که زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. شهادت شهود در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.
4. گواهی عدم پرداخت حقوق و مزایا (در صورت بیکاری): اگر زوج بیکار باشد یا درآمد ثابتی نداشته باشد، باید مدارکی دال بر این موضوع ارائه کند تا عدم توانایی مالی او اثبات شود.

مراحل تقدیم دادخواست اعسار به دادگاه

پس از جمع آوری مدارک لازم، مرد باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تنظیم و تقدیم کند. این دادخواست معمولاً همزمان با مطالبه مهریه از سوی زن یا پس از آن تقدیم می شود. دادگاه به این دادخواست رسیدگی می کند و در صورت احراز اعسار زوج، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این فرآیند فرصتی است تا مرد بتواند با خیالی آسوده تر، دین خود را ادا کند و از عواقب ناشی از عدم پرداخت یکجا رها شود.

تعیین اقساط مهریه و پیش قسط توسط دادگاه

اگر دادگاه دادخواست اعسار زوج را بپذیرد، میزان «پیش قسط» و تعداد «اقساط» ماهانه را تعیین می کند. دادگاه در این زمینه، تمام جوانب، از جمله میزان مهریه، توانایی مالی زوج، شغل و درآمد او، هزینه های زندگی و حتی تعداد افراد تحت تکفل وی را مد نظر قرار می دهد. هدف این است که اقساط به گونه ای تعیین شود که هم برای مرد قابل پرداخت باشد و هم حقوق زن به مرور زمان ادا شود و به این ترتیب، نوعی توازن بین حقوق طرفین برقرار شود. این امر نیازمند یک بررسی دقیق و همه جانبه از سوی قاضی است.

پیامدهای عدم پرداخت اقساط: امکان صدور حکم جلب

باید توجه داشت که حتی پس از تقسیط مهریه، مرد همچنان متعهد به پرداخت اقساط در موعد مقرر است. در صورتی که مرد سه قسط متوالی را پرداخت نکند، زن می تواند مجدداً به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای صدور حکم جلب او را داشته باشد. این نکته بسیار مهم است، زیرا نشان می دهد که تقسیط مهریه به معنای سلب مسئولیت از مرد نیست، بلکه تنها راهکار پرداخت آن را تغییر می دهد و مرد همچنان مسئولیت حقوقی پرداخت را بر عهده دارد. این فشار قانونی، تضمینی است برای اینکه مرد به تعهدات خود پایبند بماند و اقساط را به موقع پرداخت کند.

حق ثبت مهریه: هزینه ای که باید دانست

هنگامی که زنی تصمیم می گیرد مهریه خود را از طریق اداره ثبت مطالبه کند، باید با مفهومی به نام «حق ثبت مهریه» آشنا باشد. این هزینه، بخشی از فرآیند قانونی مطالبه مهریه است و پرداخت آن برای پیشبرد پرونده الزامی است. بسیاری از زنان با شنیدن این هزینه، ممکن است دچار تردید شوند، اما درک دلیل و نحوه محاسبه آن می تواند به تصمیم گیری بهتر کمک کند و از غافلگیری های احتمالی جلوگیری کند.

حق ثبت مهریه چیست و چرا باید پرداخت شود؟

حق ثبت مهریه، مبلغی است که بابت ثبت رسمی درخواست مطالبه مهریه در دفاتر اسناد رسمی و سپس پیگیری آن در اداره ثبت اسناد و املاک، از زوجه دریافت می شود. این هزینه، به نوعی برای پوشش هزینه های اداری و اجرایی این فرآیند است و تضمین می کند که درخواست زن به صورت قانونی و رسمی به جریان می افتد و مراحل اداری آن طی می شود. پرداخت این حق، نشانه ای از جدیت در پیگیری مطالبه مهریه است و به فرآیند سرعت می بخشد، زیرا مراجع مربوطه با دریافت این مبلغ، ملزم به رسیدگی به پرونده می شوند.

نحوه محاسبه حق ثبت: درصدی از ارزش مهریه

نحوه محاسبه حق ثبت مهریه، بر اساس درصدی از ارزش کل مهریه تعیین می شود. به طور معمول، این درصد حدود ۲.۵ درصد از بهای مهریه است که البته این نرخ ممکن است بر اساس قوانین و بخشنامه های جدید تغییر کند. اما نکته مهم تر این است که این مبلغ بر اساس «نرخ روز سکه» در زمان ثبت سند یا تقدیم درخواست اجراییه محاسبه می شود.

برای مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و در زمان ثبت، قیمت هر سکه ۵۰ میلیون تومان باشد، ارزش کل مهریه ۵ میلیارد تومان خواهد بود. در این صورت، حق ثبت ۲.۵ درصد از این ۵ میلیارد تومان خواهد بود که مبلغ قابل توجهی است و زن باید برای پرداخت آن آماده باشد. این روش محاسبه، همواره ارزش واقعی مهریه را در نظر می گیرد و مانع از بی ارزش شدن آن در طول زمان می شود و این یک نکته مثبت برای زن به حساب می آید.

تأثیر نرخ روز سکه بر مبلغ حق ثبت

همانطور که اشاره شد، نوسانات قیمت سکه تأثیر مستقیمی بر مبلغ حق ثبت دارد. با افزایش قیمت سکه، مبلغ حق ثبت نیز افزایش می یابد و این می تواند برای زنانی که قصد مطالبه مهریه دارند، چالش برانگیز باشد، چرا که باید در ابتدا مبلغ قابل توجهی را به عنوان حق ثبت پرداخت کنند. این موضوع نشان می دهد که تصمیم گیری برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، نیازمند در نظر گرفتن جنبه های مالی آن نیز هست و زنان باید پیش از اقدام، از این موضوع آگاه باشند.

زمان اجرای حق ثبت مهریه

حق ثبت مهریه، زمانی به مرحله اجرا در می آید که زن به دفترخانه مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه ثبتی را ارائه دهد. این هزینه، پیش از صدور اجراییه و در ابتدای فرآیند مطالبه از طریق ثبت، از او دریافت می شود. بنابراین، زن باید پیش از اقدام، از این موضوع آگاه باشد و برای پرداخت آن آمادگی داشته باشد تا بتواند روند مطالبه مهریه را بدون وقفه ادامه دهد.

سوالات متداول و باورهای غلط درباره مهریه در قانون جدید

اطلاعات نادرست و باورهای غلط درباره مهریه، به ویژه در مورد «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه»، در فضای مجازی و گفت وگوهای روزمره بسیار زیاد است. این ابهامات می تواند منجر به تصمیم گیری های نادرست و از بین رفتن حقوق افراد شود. در ادامه به برخی از این سوالات و باورهای غلط که در ذهن مردم شکل گرفته است، پرداخته می شود تا تصویر روشن تری از وضعیت واقعی ارائه شود و افراد با دیدی بازتر به این مسائل نگاه کنند.

آیا قانون ۱۴ سکه برای مهریه هایی که قبلاً تعیین شده اند نیز اعمال می شود؟

خیر. یکی از اصول اساسی حقوقی، «عطف به ماسبق نشدن قوانین» است. این بدان معناست که قوانین جدید، معمولاً بر رویدادها و قراردادهایی که پیش از تصویب آن ها رخ داده اند، اثر نمی گذارند. بنابراین، حتی اگر طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه روزی به قانون تبدیل شود، این قانون شامل حال ازدواج هایی که قبل از تاریخ تصویب و ابلاغ آن انجام شده اند، نمی شود. مهریه شما طبق همان قانونی که در زمان عقد معتبر بوده (یعنی قانون ۱۱۰ سکه)، قابل پیگیری است. این اصل به افراد اطمینان می دهد که تعهدات گذشته شان تحت تأثیر تغییرات ناگهانی قرار نمی گیرد و حقوقشان محفوظ می ماند.

مهلت قانونی مرد برای پرداخت مهریه پس از صدور اجراییه چقدر است؟

پس از اینکه اجراییه مهریه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه) به مرد ابلاغ می شود، او معمولاً ده روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد. این مهلت، فرصتی برای مرد است تا به تعهد خود عمل کند. اگر مرد در این مدت اقدامی نکند و دادخواست اعسار نیز ارائه ندهد، زن می تواند برای توقیف اموال او یا حتی صدور حکم جلب (در سقف ۱۱۰ سکه) اقدام کند. این مهلت کوتاه، نشان دهنده جدیت قانون در پیگیری حقوق زن است و اهمیت سرعت عمل مرد را گوشزد می کند.

اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد، زوجه چگونه می تواند مهریه خود را مطالبه کند؟

در صورتی که زوج هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد و توانایی پرداخت مهریه را نیز نداشته باشد (موضوعی که باید در دادگاه اثبات شود)، همچنان مهریه یک دین بر ذمه او باقی می ماند. در این شرایط، زن می تواند درخواست تقسیط مهریه را مطرح کند و دادگاه با توجه به توانایی های مالی آینده مرد، اقساطی را تعیین خواهد کرد. همچنین، اگر مرد در آینده صاحب مالی شود، زن می تواند مجدداً برای مطالبه آن اقدام کند. این موضوع نشان می دهد که حتی عدم تمکن مالی فوری مرد نیز، حق زن را از بین نمی برد و زن می تواند امیدوار باشد که در آینده به حق خود برسد.

آیا فوت زوجه به معنای بخشش مهریه است؟

خیر، فوت زوجه به معنای بخشش مهریه نیست. مهریه، یک حق مالی است که به محض عقد به زن تعلق می گیرد و مانند سایر دارایی های او، پس از فوتش به ورثه منتقل می شود. یعنی ورثه زن (شامل پدر، مادر، فرزندان و همسرش) می توانند طبق سهم الارث خود، مهریه او را از مرد مطالبه کنند. این موضوع، اغلب برای بسیاری از مردم غافلگیرکننده است و اهمیت حقوقی مهریه را دوچندان می کند و نشان می دهد که مهریه یک حق مالی موروثی است.

آیا تعیین مهریه در عقد موقت اجباری است؟

بله، یکی از شرایط اساسی صحت عقد موقت (صیغه)، تعیین مهریه به صورت دقیق و مشخص در زمان عقد است. اگر در عقد موقت مهریه تعیین نشود، عقد باطل است و هیچ اثر قانونی نخواهد داشت. این موضوع، تفاوت عمده ای با عقد دائم دارد که در آن عدم تعیین مهریه در لحظه عقد، منجر به بطلان عقد نمی شود (در این صورت مهرالمثل تعیین می گردد). این الزام در عقد موقت، به دلیل ماهیت این نوع عقد و کوتاه بودن زمان آن، برای حمایت از حقوق زن در نظر گرفته شده است.

تغییرات قیمت سکه در طول زمان چگونه بر مهریه تاثیر می گذارد؟

همانطور که قبلاً هم اشاره شد، مهریه باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. این اصل، برای حفظ ارزش واقعی مهریه در برابر تورم و نوسانات اقتصادی است. بنابراین، اگر مهریه در سال های دور تعیین شده باشد، در زمان مطالبه، ارزش آن بر اساس قیمت روز سکه (یا معادل آن) محاسبه می شود. این امر، تضمین می کند که زن همواره حق خود را با ارزش واقعی اش دریافت کند، حتی اگر سال ها از تاریخ عقد گذشته باشد و قیمت سکه تغییرات زیادی کرده باشد. این موضوع به زن این اطمینان را می دهد که ارزش مهریه اش با گذشت زمان، کاهش نخواهد یافت.

آیا قانون جدیدی برای مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه اعمال شده است؟

خیر. در حال حاضر، هیچ قانون جدیدی که به طور خاص تفاوت ها یا نحوه اجرای مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را تغییر دهد، به تصویب نرسیده است. تعاریف و شرایط مطالبه هر یک از این دو نوع مهریه، همچنان همانند گذشته است و بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده و سایر قوانین مرتبط، رفتار می شود. تفاوت اصلی همچنان در لزوم یا عدم لزوم اثبات تمکن مالی زوج برای پرداخت مهریه است و این تمایزات در رویه های قضایی نیز به خوبی رعایت می شود.

نتیجه گیری: آگاهی حقوقی، کلید حل چالش ها

بحث مهریه، همواره یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مسائل حقوقی و اجتماعی در ایران بوده است. این مقاله تلاش کرد تا با رویکردی شفاف و دلسوزانه، به ابهامات رایج پیرامون «مهریه در قانون جدید» و به خصوص شایعات مربوط به «قانون ۱۴ سکه» پاسخ دهد. آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، آگاهی دقیق از وضعیت فعلی قوانین و پرهیز از تکیه بر اطلاعات نادرست و شایعات فضای مجازی است. قانون ۱۱۰ سکه کماکان پابرجاست و طرح ۱۴ سکه هنوز به مرحله تصویب نهایی نرسیده است، این یک واقعیت حقوقی است که باید به آن توجه داشت.

برای هر دو طرف، یعنی زوج و زوجه، درک حقوق و تکالیف خود در زمینه مهریه، نه تنها به پایداری روابط کمک می کند، بلکه در صورت بروز مشکلات، مسیر حل و فصل را هموارتر می سازد. در این مسیر پر چالش، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده که به ریزه کاری های قوانین و رویه های قضایی مسلط است، می تواند چراغ راهی مطمئن باشد و افراد را از افتادن در دام مشکلات بیشتر نجات دهد. یک وکیل مجرب، می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و کاربردی، به افراد کمک کند تا بهترین تصمیمات را اتخاذ کرده و از حقوق خود به نحو احسن دفاع کنند. در نهایت، پیگیری اخبار موثق از مراجع رسمی و عدم افتادن در دام شایعات، کلید اصلی مواجهه با این چالش هاست و می تواند به افراد آرامش خاطر بیشتری بدهد.