پا چنبری

پا چنبری در نوزادان: از تشخیص تا درمان

مقدمه

نوزادان ممکن است با برخی ناهنجاری های مادرزادی در سیستم اسکلتی و عضلانی متولد شوند که این ناهنجاری ها غالباً منشأ ژنتیکی دارند و پیشگیری از آن ها در اغلب موارد امکان پذیر نیست. با این حال هرچند بروز چنین اختلالاتی می تواند نگرانی و اضطراب شدیدی را برای خانواده ها به همراه داشته باشد اما خوشبختانه بسیاری از این ناهنجاری ها به کمک روش های درمانی مدرن قابل اصلاح و درمان هستند. یکی از ناهنجاری های شایع که در میان نوزادان دیده می شود ناهنجاری مادرزادی پا چنبری یا کلاب فوت است. این بیماری به شکل گیری غیرطبیعی پاها منجر می شود که ممکن است حرکت و رشد کودک را تحت تأثیر قرار دهد. با این وجود تشخیص به موقع و درمان مناسب می تواند به بسیاری از کودکان کمک کند تا به بهبودی کامل دست یابند و زندگی طبیعی داشته باشند. در این مقاله به بررسی جامع این ناهنجاری علل بروز آن و راهکارهای درمانی مؤثر خواهیم پرداخت.

پا چنبری چیست؟

کلاب فوت که به عنوان پا چنبری نیز شناخته می شود یکی از ناهنجاری های مادرزادی رایج است که در آن پای نوزاد به سمت داخل چرخیده و در موارد حادتر ممکن است کف پا به سمت پای دیگر یا حتی به سمت بالا برگردد. این عارضه از هر ۱۰۰۰ نوزاد تقریباً یک نوزاد را درگیر می کند و به عنوان یکی از شایع ترین ناهنجاری های مادرزادی پا شناخته می شود. اگرچه کلاب فوت به خودی خود دردناک نیست اما در صورت عدم درمان به موقع ممکن است پای نوزاد در همان حالت غیرطبیعی باقی بماند و توانایی راه رفتن به طور طبیعی را از او سلب کند. خوشبختانه درمان زودهنگام و اصولی می تواند این ناهنجاری را اصلاح کرده و به نوزاد امکان دهد به طور طبیعی حرکت کند. در اکثر موارد حتی بدون نیاز به جراحی بسیاری از نوزادان پس از درمان قادر خواهند بود به خوبی راه بروند و فعالیت های روزمره خود را انجام دهند هرچند ممکن است انحراف جزئی باقی بماند. تشخیص سریع و آغاز درمان به موقع تأثیر قابل توجهی در بهبود وضعیت کودک دارد و از بروز مشکلات طولانی مدت در آینده جلوگیری می کند.

علائم پا چنبری

نوزادانی که به ناهنجاری کلاب فوت یا پا چنبری مبتلا هستند ممکن است نشانه های زیر را داشته باشند:

چرخش غیرطبیعی پا: در این حالت قسمت بالای کف پا به سمت پایین و داخل می چرخد. به علاوه قوس کف پا به طور قابل توجهی کاهش می یابد و پاشنه پا به سمت داخل منحرف می شود که این امر باعث می شود پا به شکل غیرطبیعی به نظر برسد.

چرخش شدید پا: در موارد شدیدتر پا ممکن است به قدری بچرخد که به نظر برسد به طور کامل وارونه است. این چرخش شدید می تواند حرکت و عملکرد طبیعی پا را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

کوتاهی پا: در پا چنبری پای آسیب دیده معمولاً به وضوح کوتاه تر از پای سالم به نظر می رسد. این کوتاهی می تواند باعث مشکلات حرکتی در آینده شود و نیاز به توجه پزشکی دارد.

ضعف عضلانی: عضلات ناحیه کاف در ساق پای آسیب دیده معمولاً ضعیف و ناتوان هستند. این ضعف عضلانی می تواند منجر به دشواری در راه رفتن و فعالیت های روزمره کودک شود.

شناسایی به موقع این علائم می تواند به والدین کمک کند تا به سرعت برای درمان و اصلاح این ناهنجاری اقدام کنند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب نه تنها کیفیت زندگی نوزاد را بهبود می بخشد بلکه احتمال بهبودی کامل و بازگشت به فعالیت های طبیعی را افزایش می دهد؛ بنابراین آگاهی از این علائم و مشاوره با پزشک متخصص از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

علت های پا چنبری

برای فهم بهتر علت ناهنجاری کلاب فوت باید به عملکرد سیستم اسکلتی-عضلانی بدن توجه کنیم. در بدن عضلات به کمک تاندون ها به استخوان ها متصل می شوند و این ارتباط به حرکت و هماهنگی بدن کمک می کند. در نوزادان مبتلا به کلاب فوت تاندون های متصل کننده عضلات ساق پا به استخوان ها به شکل غیرطبیعی کوتاه و سفت می شوند. این امر باعث می شود که پا به جای موقعیت طبیعی به سمت داخل چرخیده و دچار ناهنجاری شود.

هرچند علت دقیق این ناهنجاری هنوز به طور کامل شناخته نشده است اما پژوهش ها نشان می دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند نقش داشته باشد. در خانواده هایی که سابقه کلاب فوت وجود دارد احتمال بروز این ناهنجاری در نوزاد بیشتر است. همچنین برخی عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن در دوران بارداری یا کم بودن مایع آمنیوتیک در رحم نیز می توانند خطر ابتلا به پا چنبری را افزایش دهند.

تشخیص کلاب فوت یا پا چنبری

کلاب فوت یا پا چنبری معمولاً با استفاده از سونوگرافی های دوران بارداری قابل تشخیص است. این آزمایش ها به پزشکان این امکان را می دهند که وجود ناهنجاری های احتمالی در پاهای جنین را شناسایی کنند و از پیش برای طرح ریزی درمان مناسب پس از تولد آماده شوند. در صورتی که کلاب فوت در دوران جنینی تشخیص داده نشود این ناهنجاری پس از تولد و با مشاهده شکل غیرطبیعی پاها به راحتی قابل شناسایی است. چرخش غیرعادی پاها کوتاه تر بودن یکی از پاها و ضعف عضلات به وضوح دیده می شوند و به تشخیص سریع کمک می کنند. با تشخیص زودهنگام درمان می تواند در همان روزهای ابتدایی آغاز شود که تأثیر مهمی در بهبود کامل نوزاد و جلوگیری از مشکلات حرکتی در آینده دارد.

روش های درمان کلاب فوت

در حال حاضر گزینه های متعددی برای درمان کلاب فوت وجود دارد که بسته به شدت ناهنجاری می تواند از روش های غیرجراحی ساده تا جراحی های پیچیده متغیر باشد. نکته مهم این است که هیچ روش پیشگیری یا درمانی برای کلاب فوت در دوران بارداری وجود ندارد و درمان این ناهنجاری بلافاصله پس از تولد و با مراجعه به متخصص ارتوپد آغاز می شود. در ادامه به برخی از روش های درمان پا چنبری اشاره می کنیم:

درمان دستی:

این روش شامل ماساژ و کشش پای نوزاد به منظور قراردادن آن در وضعیت صحیح است. پس از انجام این فرآیند پای نوزاد با گچ در این حالت نگه داری می شود. این درمان معمولاً بین شش تا هشت هفته به طول می انجامد و به اصلاح تدریجی پای نوزاد کمک می کند.

تنتونومی آشیل:

پس از دوره درمان دستی حدود ۹۰ درصد نوزادان نیاز به یک روش جزئی به نام تنتونومی آشیل دارند. در این روش شکاف کوچکی در تاندون آشیل نوزاد ایجاد می شود تا سفتی آن کاهش یابد. این شکاف به سرعت ترمیم می شود و سپس پای نوزاد با گچ جدید به مدت سه هفته محافظت می شود. معمولاً پس از برداشتن گچ ناهنجاری به طور کامل درمان می شود.

بریس:

حتی در صورت موفقیت آمیز بودن درمان با گچ احتمال بازگشت ناهنجاری وجود دارد. به همین دلیل استفاده از بریس برای اطمینان از درمان کامل الزامی است. در سه ماه اول بریس باید به طور مداوم (۲۴ ساعته) پوشیده شود و با گذشت زمان این مدت به ۱۲ تا ۱۴ ساعت در روز کاهش می یابد. بریس به نگهداری پای نوزاد در وضعیت صحیح کمک کرده و از بروز مجدد ناهنجاری جلوگیری می کند.

فیزیوتراپی:

فیزیوتراپی شامل تمرینات کششی تثبیت و باندپیچی است و می تواند از همان روزهای ابتدایی تولد آغاز شود. فیزیوتراپیست تکنیک های لازم را به خانواده آموزش می دهد تا بتوانند در خانه ادامه دهند. بسیاری از نوزادان پس از سه ماه درمان بهبودی قابل ملاحظه ای را تجربه می کنند و ادامه درمان با تنتونومی و تمرینات فیزیوتراپی تا سن دو یا سه سالگی ضروری است.

عمل جراحی:

اگرچه اکثر موارد کلاب فوت با روش های غیرجراحی قابل درمان است در برخی موارد ناهنجاری به این درمان ها پاسخ نمی دهد یا به حالت اولیه بازمی گردد. در این شرایط عمل جراحی برای اصلاح ناهنجاری و بازگرداندن پای نوزاد به وضعیت طبیعی توصیه می شود.

در هر صورت تشخیص و درمان کلاب فوت باید به موقع و تحت نظر متخصص ارتوپد صورت گیرد تا بهترین نتایج حاصل شود. در قم دکتر علی معظمی پور با تخصص در درمان ناهنجاری های اسکلتی و عضلانی آماده ارائه خدمات درمانی مناسب برای نوزادان مبتلا به کلاب فوت است. با مراجعه به ایشان والدین می توانند از مشاوره های تخصصی و درمان های مؤثر بهره مند شوند.

پیشگیری از کلاب فوت

پیشگیری از ناهنجاری کلاب فوت (پا چنبری) با وجود اینکه به طور کامل ممکن نیست اما با رعایت نکات کلیدی می توان خطر ابتلای نوزاد به این عارضه را کاهش داد. انجام چکاپ های پزشکی قبل از بارداری مشاوره ژنتیک در صورت وجود سابقه خانوادگی و پیشگیری از عفونت ها از جمله اقداماتی هستند که می توانند به سلامت جنین کمک کنند. همچنین انجام آزمایش های دوران بارداری و پرهیز از مواد مضر مانند سیگار و الکل از دیگر اقداماتی است که والدین می توانند انجام دهند. با اتخاذ این شیوه های پیشگیرانه خانواده ها می توانند به بهبود سلامت نوزادان خود کمک کرده و از بروز ناهنجاری های مادرزادی جلوگیری کنند.

سخن پایانی

درمان ناهنجاری کلاب فوت در بزرگسالی می تواند به مراتب دشوارتر و پیچیده تر از درمان در نوزادی باشد به همین دلیل بهترین زمان برای شروع درمان این عارضه بلافاصله پس از تولد نوزاد است. اگرچه این ناهنجاری معمولاً در دوران جنینی قابل شناسایی است اما باید توجه داشت که هیچ روش پیشگیرانه یا درمانی در طول بارداری وجود ندارد. بنابراین در صورتی که کلاب فوت پس از تولد تشخیص داده شود مراجعه فوری به یک متخصص ارتوپد الزامی است تا درمان و گچ گیری آغاز شود.

دکتر علی معظمی پور متخصص ارتوپد با تجربه در شهر قم آماده است تا خدمات خود را برای درمان کلاب فوت و ناهنجاری های مشابه ارائه دهد. آغاز زودهنگام درمان نه تنها می تواند به بهبود وضعیت نوزاد کمک کند بلکه از بروز مشکلات جدی تر در آینده نیز جلوگیری خواهد کرد. با اقدام به موقع و استفاده از خدمات تخصصی والدین می توانند آینده ای بهتر برای فرزندان خود رقم بزنند.