به طور کلی، انسداد عروق یکی از علل شایع زخم شریانی است که به آن ضایعات ایسکمیک هم می گویند. رگ های خونی وظیفه انتقال مواد مغذی و اکسیژن به بافت های بدن را بر عهده دارند. شریان های مسدود نمی توانند خون مغذی را به اندام ها برسانند. این زخم ها بیشتر در قسمت بیرونی پا، مچ پا یا انگشتان پا ایجاد می شوند و بسیار دردناک هستند.
زخم شریانی چیست؟
زخم شریانی هرگونه آسیب به شریان است که باعث خونریزی می شود. شریان ها رگ های خونی هستند که خون را از قلب به سایر قسمت های بدن حمل می کنند. آنها حاوی خون پرفشار هستند، بنابراین زخم های شریانی می توانند بسیار خطرناک باشند.
درمان زخم شریانی معمولاً شامل بستن خونریزی و جراحی برای ترمیم شریان آسیب دیده است. در صورت عدم درمان، این نوع زخم ها می تواند منجر به عوارض جدی مانند شوک، از دست دادن عضو و مرگ شود.
برای کاهش خطر ابتلا به زخم شریانی، مهم است که اقدامات احتیاطی لازم را برای جلوگیری از آسیب های ناشی از ضربه انجام دهید. همچنین، اگر به بیماری های مزمن مانند تصلب شرایین یا بیماری عروق محیطی مبتلا هستید، باید تحت نظر پزشک باشید تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
علائم زخم های شریانی
زخم های شریانی زخم هایی هستند که در اثر جریان خون ضعیف به پاها ایجاد می شوند. این جریان خون ضعیف به خاطر انسداد یا تنگ شدن رگ و شریان ها به وجود می آیند. علائم زخم های شریانی عبارت‌اند از:
- بی حسی یا ضعف در پاها
- پوست سرد و رنگ پریده در ناحیه آسیب دیده
- سردی پاها، به خصوص در مقایسه با پای دیگر
- درد در ساق پا، ران یا باسن پس از راه رفتن یا فعالیت بدنی
- درد در انگشتان پا، به ویژه پس از نشستن یا استراحت
- تغییر رنگ پوست در ناحیه آسیب دیده (به رنگ آبی، بنفش یا سیاه)
نکات مهم در درمان زخم های شریانی
اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا به زخم های شریانی وجود دارد که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:
- کلسترول، فشار خون، گلوکز و تری گلیسیرید را کنترل کنید.
- پاهای باید در برابر آسیب ها و عفونت ها محافظت شوند.
- از نشستن روی پاها، ایستادن طولانی یا چهار زانو زدن روی زمین سرد خودداری کنید.
- کفش یا جوراب های تنگ نپوشید.
- روزانه پاهای خود را، به خصوص بین انگشتان پا را از نظر وجود زخم یا تغییر رنگ غیرمعمول بررسی کنید.
- سیگار را ترک کنید. زیرا سیگار رگ های خونی را منقبض می کند و منجر به اختلال عملکرد اندام ها می شود.
علت ایجاد زخم شریانی
علت اصلی ایجاد زخم شریانی، جریان خون ضعیف به پاها است. این جریان خون ضعیف می تواند ناشی از انسداد یا تنگ شدن شریان‌ها باشد. بهبود جریان خون به پاها می تواند با جراحی، آنژیوپلاستی (باز کردن شریان با استفاده از بالون) یا داروهای کاهنده کلسترول انجام شود. درمان عفونت شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک ها است. مراقبت از زخم شامل پانسمان منظم و کنترل عفونت است.
زخم های شریانی می توانند عوارض جدی مانند عفونت، از دست دادن بافت و قطع عضو ایجاد کنند. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام این زخم ها بسیار مهم است.
انسداد شریان ها معمولاً در اثر آترواسکلروز ایجاد می شود. آترواسکلروز یک بیماری است که در آن رسوبات چربی، کلسیم و پلاکت در دیواره شریان ها تجمع می یابد. این رسوبات باعث تنگ شدن یا انسداد شریان ها می شوند.
تنگ شدن شریان ها نیز می تواند در اثر سایر بیماری ها، مانند بیماری روماتوئید آرتریت یا سندرم شوگرن، به وجود آید. عوامل زیر می توانند خطر ابتلا به زخم شریانی را افزایش دهند:
- سن بالای 65 سال
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی- عروق
چه کسانی بیشتر در معرض زخم شریانی هستند؟
بدون شک نوع سبک زندگی و انواع بیماری ها در مبتلا شدن به زخم های شریانی دخالت دارند. عوامل خطر ساز اصلی که به مرور زمان فرد را درگیر این بیماری می کند عبارتند از:
- چاقی
- دیابت
- بی تحرکی
- سیگار کشیدن
- نارسایی کلیه
- بیماری های قلبی
- فشار خون بالا
- آرتریت روماتوئید
- بیماری های مغزی عروقی
- سابقه آسیب دیدگی پا
- چربی خون و کلسترول بالا
- اختلالات لخته شدن و گردش خون
بهترین روش درمان زخم شریانی
بهترین درمان زخم شریانی، بسته به شدت زخم و محل آن متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است بتوان با مراقبت های اولیه خانگی مانند تمیز کردن و پانسمان زخم، از عفونت جلوگیری کرد. در موارد شدیدتر، نیاز به جراحی برای بستن زخم و بازگرداندن جریان خون به منطقه آسیب دیده باشد. در اینجا برخی از گزینه های درمانی برای زخم شریانی را با هم مرور می کنیم:
مراقبت های اولیه خانگی
این نوع درمان شامل تمیز کردن و پانسمان زخم با آب و صابون و استفاده از یک پانسمان استریل است. همچنین باید از قرار دادن زخم در معرض فشار و ضربه اجتناب کرد.
درمان با آنتی بیوتیک
در صورت عفونت زخم، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک باشد.
جراحی
در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی برای بستن زخم و بازگرداندن جریان خون به منطقه آسیب دیده باشد. انواع مختلفی از جراحی برای زخم شریانی وجود دارد، از جمله:
جراحی ترمیمی: این جراحی برای بستن زخم با بخیه است.
جراحی پیوند عروق: این جراحی برای جایگزینی عروق آسیب دیده با عروق سالم از قسمت دیگری از بدن انجام می شود.
جراحی ترمیم شریان با استفاده از استنت: برای باز کردن شریان مسدود شده با استفاده از یک لوله کوچک فلزی (استنت) این جراحی را انتخاب می کنند.
زخم های شریانی را چگونه می توان تشخیص داد؟
زخم های شریانی زخم هایی هستند که در اثر کاهش جریان خون به پاها ایجاد می شوند. این کاهش جریان خون می تواند ناشی از انسداد شریان ها یا تنگی آنها باشد. انسداد شریان ها معمولاً در اثر تصلب شرایین ایجاد می شود که یک بیماری مزمن است که در آن پلاک های چربی در دیواره شریان ها تجمع می کنند.
زخم های شریانی اغلب در افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری قلبی عروقی بیشتر دیده می شود. پزشک برای تشخیص زخم های شریانی ممکن است آزمایشات زیر را تجویز کند:
آزمون زمان بازگشت عروقی: این آزمایش برای اندازه گیری زمان لازم برای بازگشت خون به انگشتان پا پس از فشار دادن آنها انجام می شود. یک زمان بازگشت عروقی طولانی (بیش از 20 ثانیه) می تواند نشانه ای از کاهش جریان خون شریانی باشد.
آزمون Buerger: این آزمایش برای ارزیابی گردش خون در پاها انجام می شود. بیمار برای چند دقیقه پاهای خود را بالا می برد، سپس آنها را پایین می آورد. در افراد مبتلا به زخم های شریانی، پاها پس از پایین آمدن ممکن است رنگ پریده یا کبود شوند.
تعیین شاخص فشار بازو قوزک پا (ABPI): برای مقایسه فشار خون در مچ پا با فشار خون در بازو پزشک به سراغ این آزمایش می رود. یک ABPI کمتر از 0.9 می تواند نشانه ای از کاهش جریان خون شریانی باشد.
اکسی متری پوستی: اکسی متری پوستی یک آزمایش غیر تهاجمی است که برای اندازه گیری میزان اکسیژن در خون پوست استفاده می شود. این آزمایش معمولاً برای ارزیابی گردش خون در پاها کاربرد زیادی دارد. اگر میزان اکسیژن در خون پوست کمتر از 90 درصد (حالت نرمال) باشد، می تواند نشانه ای از کاهش جریان خون به آن ناحیه باشد.
راه های پیشگیری از زخم شریانی
زخم های شریانی یک عارضه جدی از بیماری های عروقی است که می تواند منجر به از دست دادن اندام شود. با این حال، با اتخاذ اقدامات پیشگیرانه می توان خطر ابتلا به این زخم ها را کاهش داد.
داشتن یک رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم که سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل است می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری های عروقی کمک کند.
ورزش منظم: ورزش منظم جریان خون را بهبود می بخشد و باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری های عروقی است.
ترک سیگار: سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر اصلی زخم شریانی است. ترک سیگار می تواند خطر ابتلا به این زخم ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
مراقبت از پاها: مراقبت مناسب از پاها می تواند به جلوگیری از زخم های شریانی کمک کند. این مراقبت ها شامل اجتناب از راه رفتن با پاهای برهنه، بررسی منظم پاها و پوشیدن کفش های راحت و مناسب است.
ویژگی های بالینی زخم های شریانی چیست؟
زخم های شریانی دارای ویژگی های بالینی خاصی هستند که می تواند به تشخیص آن ها کمک کند. این ویژگی ها عبارتند از:
- زخم های شریانی معمولاً در قسمت پایین پا ایجاد می شوند. پس می توان نتیجه گرفت شریان های پا در معرض آسیب بیشتری نسبت به شریان های سایر قسمت های بدن هستند.
- زخم های شریانی اغلب دردناک هستند. بافت های اطراف زخم به دلیل کاهش جریان خون دچار کمبود اکسیژن و مواد مغذی می شوند.
- زخم های شریانی خیلی دیر خوب می شوند. جریان خون کم باعث کند شدن سرعت درمان زخم شریانی است.
- زخم های شریانی ممکن است قرمز، زرد یا سیاه باشند. رنگ زخم به میزان جریان خون به آن بستگی دارد.