بی‌شک نمی‌توان بر روی رابطه نامشروع و خارج از مقررات شرعی برای ارتباطات بی‌قاعده و شفاهی زوجین عنوان «ازدواج» سفید نهاد اما به ناگزیر در این مقال این عبارت نادرستِ مصطلح را از منظر آسیب‌شناسی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
ازدواج سفید یک آسیب اجتماعی است که در برخی کشورها در حال رواج است. در این نوع ازدواج، زوجین همسری رسمی و قانونی ندارند و به اصطلاح با توافق شفاهی خود، با هم زندگی میکنند. اما ماندگاری و پایداری این نوع ارتباط بسیار بحث برانگیز است و با خود معضلات و مشکلات و در نهایت بحران‌هایی پدید می‌آورد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
حقوق و تضمین قانونی
در ازدواج سنتی و قانونی، زوجین حقوق و تضمیناتی مانند حق بهره‌مندی از ثبت ازدواج، حقوق مالی و ارث و دیگر حقوق قانونی دیگر را دارند. در ازدواج سفید، این حقوق به صورت قانونی تضمین نمی‌شود و زوجین در مواجهه با خطرات حقوقی بیشتری قرار می‌گیرند.
یکی از خسارات ازدواج سفید، عدم تعهد رسمی زوجین به یکدیگر است. زیرا در این نوع ازدواج، توافق نامه و قراردادی مشخص برای ارتباط دو طرف وجود ندارد و بنابراین هیچ تعهد قانونی برای حفظ وفاداری و پایداری ازدواج وجود ندارد.
نقص در پشتیبانی اجتماعی
ازدواج سفید در اجتماعات بسیاری به عنوان غیرقابل قبول و نامتعارف در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، زوجین ممکن است با مخالفت یا نگرانی اعضای خانواده، جامعه و همسایگان خود مواجه شوند. این مشکل می‌تواند رابطه را به طور قابل توجهی تحت فشار قرار داده و در نهایت باعث شکست آن شود.
عوارض روانی و اجتماعی
ازدواج سفید عوارض روانی و اجتماعی برای زوجین به همراه دارد. این عوارض می‌تواند شامل اضطراب، احساس عدم امنیت، احساس تنهایی و عزت نفس باشد.
ازدواج سفید و مغایرت آن با قوانین اسلام و فرهنگ ایرانی
ازدواج سفید با قوانین اسلام و فرهنگ جامعه ایرانی در تضاد است. اسلام، به ازدواج و رابطه حلال بین زن و مرد اهمیت بسیاری می‌دهد. قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) قوانین و مقررات دقیقی درباره ازدواج تعیین کرده است. بر اساس این قوانین، ازدواج باید به شکل رسمی و حلال صورت گیرد و طرفین باید در قبال یکدیگر تعهد و وفاداری داشته باشند. ازدواج سفید که عملاً بدون تعهد رسمی صورت می‌گیرد، با این قوانین اسلامی در تضاد است.
در فرهنگ جامعه ایرانی نیز، ازدواج بصورت رسمی و قانونی به عنوان یک رویداد مهم و مقدس محسوب می‌شود. ازدواج با تعهد و وفاداری به همسر، خانواده و ارزش‌های اجتماعی همراه است. ازدواج سفید، به عنوان یک رابطه غیرقانونی و بدون تعهد رسمی، با این فرهنگ جامعه در تضاد است و با نگرانی و مخالفت جامعه همراه می‌شود. ازاینرو شرایط عقیدتی فرهنگی جامعه از همان ابتدا این رابطه را به خفا و دوری از اجتماع می‌کشاند.
والدین همواره نگران آینده فرزندانشان هستند. ازدواج سفید به‌عنوان علامتی از ناپایداری رابطه زناشویی درنظر گرفته می‌شود و والدین را در وضعیت نگرانی مداوم قرار می‌دهد. البته که خیلی از والدین حتی از وجود ازدواج سفید فرزندانشان بی‌اطلاع هستند. متاسفانه همین مشکل باعث می‌شود بدون تعهد قانونی و رسمی، زندگی زناشویی فرزندانشان به مشکل خورده و نسل‌های آینده نیز تحت تأثیر قرار بگیرند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات ازدواج سفید این است که عدم اعتماد و ثابت قدمی در رابطه وجود دارد. در اینچنین وضعیتی والدین نگران می‌شوند که فرزندانشان در صورت انجام ازدواج سفید، دچار تنش‌ها و تغییرات زیادی در رابطه زناشویی خود شوند که تبعات ناخواسته و پایداری می‌تواند به همراه داشته باشد.
به تمام مشکلات اعتقادی، فرهنگی و حقوقی ازدواج سفید، موارد زیر را نیز می‌توان افزود:
حقوق مالی و تقسیم مشاغل: در صورت ازدواج سفید، زوج‌ها حقوق مشترک قانونی و تقسیم مشاغلی مشابه ازدواج رسمی ندارند. این ممکن است به فردی یا هر دو طرف منجر شود که به علت عدم وجود تعهدات قانونی، دچار تضرر مالی شوند.
حقوق مسکن: زوج‌هایی که ازدواج سفید را انتخاب میکنند، ممکن است به حمایت‌های قانونی برای تقسیم وراثت مسکن و دیگر دارایی‌ها دست نیابند. این موضوع می‌تواند در صورت وقوع مشکلات بین زوج‌ها، نسبت به تقسیم مناسب دارایی‌ها و مسائل مالی موجب اختلافات و مشکلاتی شود.
حقوق فرزندان: در صورت ازدواج سفید، علاوه بر بحث نامشروع بودن فرزند که هم مشکل جدی عقیدتی دارد هم فرهنگی، حقوق فرزندان نیز به‌طور قانونی تضمین نمی‌شود. این معضل، به مشکلات و سختی‌ها در برهمکنش و مسئولیت‌پذیری نسبت به فرزندان منجر می‌شود. همچنین، در صورت جدایی والدین، فرزندان نیز در مواجهه با مشکلات حقوقی و مالی قرار می‌گیرند.
تبعات ازدواج سفید چیست؟
شاید چنین ازدواجی به صورت مقطعی نیازهای جنسی و عاطفی را مرتفع کند اما قطعا یک عمل خارج از عرف و بزه اجتماعی محسوب می‌شود که حتی در یک جامعه غیر مسلمان نیز به درستی پذیر نمی‌شود به این دلیل که هیچ نوع ارزش یا حمایت قانونی‌ای برای این ازدواج قائل نشده، تبعات اجتماعی آن اجتناب‌ناپذیر است.
حال در جامعه اسلامی ما و در قانون که این رابطه زنا است و فرزند حاصل از این رابطه مشروعیت قانونی ندارد؛ چراکه نمی‌توان نسبت فرزندی او با پدرش را ثابت کرد. در واقع بیشترین لطمه را فرزندان این نوع روابط می‌خورند چون آیندۀ مبهمی دارند. بارداری‌های ناخواسته و عوارض بهداشتی که پس از سقط جنین غیرقانونی برای زن ایجاد می‌شود از دیگر مشکلات این معضل اجتماعی است..در چنین ازدواج‌هایی چون طرفین تعهدی به یکدیگر ندارند هرآن احتمال دارد که یک کدامشان از شرایط موجود اظهار نارضایتی کند و به راحتی از رابطه بیرون بیاید. تبعات شکست عاطفی و روحی این رابطه بسیار زیاد و جدی است. همچنین از نظر قانونی این رابطه جرم است فرد همواره اضطراب و تشویش را در وجودش حس می‌کند و نمی‌تواند آرامشی را که یک ازدواج قانونی با خود به همراه دارد داشته باشد.
از بعد اجتماعی، خانواده و اطرافیان این ازدواج را همچون یک ازدواج قانونی نمی‌پذیرند و پسر و دختر حمایت لازم را از آنها نمی‌بینند. این مسئله می‌تواند تأثیرات مادی و معنوی زیادی در زندگی دختر و پسر بگذارد. حضانت فرزندان حاصل از این روابط معمولاً برعهدۀ زن است و زن چه از نظر مالی و چه معنوی شکست‌خورده و بلاتکلیف می‌شود.
متاسفانه مشکلات اقتصادی، افزایش سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، آزمودن طرف مقابل، بی‌اعتقادی به امر مقدس ازدواج، از مهم‌ترین علل گرایش به ازدواج سفید محسوب می‌شوند که در مطالب بعدی به تفصیل به این مهم خواهیم پرداخت.
نکته آخر
در پایان این مطلب لازم است بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص خانواده را مرور کنیم. ایشان می‌فرمایند: «بخصوص من تکیه می‌کنم در این برهه از زمان روی مسئله‌ی خانواده تکیه کنید. دشمن -نه دشمن ایران یا دشمن انقلاب؛ دشمن بشریّت- تصمیم گرفته که نظام خانواده را در بین بشر از بین ببرد. خانواده سنّت الهی است. دشمن بشریّت یعنی جریان سرمایه‌داری بین‌المللی و صهیونیسم تقریباً از حدود صد سال پیش تصمیم گرفتند که خانواده را در بین بشر از بین ببرند؛ و یک جاهایی موفّق شدند. در آن جاهایی که از خدا دور بودند موفّق شدند، در یک جاهایی هم از جمله در ایران اسلامی ما موفّق نشدند امّا دارند تلاش میکنند.