آجر رسی به این علت که از خاک رس بعنوان ماده اصلی تولید آن ها استفاده گردیده است به این نام می شناسند، و به آنها آجر رسی یا اختصاراً آجر می گویند و آجرهای رسی برحسب روش تولید آنها به دو دسته آجرهای سنتی (دستی) و آجرهای صنعتی (ماشینی) تقسیم می شود.
ویژگی های آجر رسی بستگی دارد به :
۱- نوع زمین آجر
۲- سایز آجرهای رسی
۳-رنگ آجر
۴-صدای آجر
۵- سختی آجر
۶- بافت آجر
مشخصات آجر رسی
آجر رسی بسته به مواد اولیه ای که دارد و نحوه تولید دارای تنوع فراوانی هستند. برخی از آنها به عنوان مصالح پرکننده مناسب می باشند و بعضی دیگر به علت جلوه ظاهری و مقاومت خوبی که دارند جهت نماسازی به کار می روند. بعضی از آجرها به علت کیفیت مطلوب درنقاطی از ساختمان که درمعرض یخبندان قرار می گیرند مورد استفاده واقع می شوند و گروهی دیگر از آنها مناسب برای کف ساز هستند. بنابراین مهندس معمار بر اساس ویژگی های محل مصرفریا، آجر رسی بهینه را انتخاب می نماید.
ویژگی آجر رسی چیست؟
آجر رسی مانند هر آجر دیگری دارای ویژگی خاصی است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- معمولاً دارای خواص عایق حرارتی خوبی است، که می‌تواند در حفظ حرارت ساختمان‌ها به صورت طبیعی کمک کند.
- این نوع آجرها نسبت به فشار و کشش مقاومت خوبی دارند، که ساختمان‌ها را قوی و پایدار می‌کند.
- آجر رسی عایق خوبی در برابر رطوبت و بارندگی است.
- این نوع آجر دارای تنوع رنگی است، از جمله رنگ زرد، ابلق، پوست پیازی (گلبهی) و قرمز.
- معمولاً آجر رسی در ساختمان‌های سنتی یا با معماری محلی استفاده می‌شود، اما به عنوان یک ماده ساختمانی محبوب در برخی از پروژه‌های مدرن نیز به کار گرفته می‌شود.
انواع آجرهای رسی (Clay Brick)
آجرهای سنتی (Handmade Brick)
این نوع از آجرها به دو روش سنتی و دستی ساخته شده که شامل آجرهای قزاقی، آجرهای لعاب دار و همچنین آجرهای فشاری می باشد.
آجرهای قزاقی:
این نوع از آجر دارای رنگ سفید بوده و در ابعاد ۵۰×۱۰×۲۰ ساخته می شود. کاربرد این نوع آجر در نماهای ساختمانی است چرا که دارای کیفیت بالایی بوده و ظاهر زیبایی هم دارد.
آجرهای فشاری:
زمان تولید این نوع آجر کارگران خاصی به کمک انگشتان خود گوشه های قالب آجر را از گل پر می کنند، به همین دلیل به این نوع آجرها فشاری گفته می شود. ابعاد آجرهای فشاری ۵×۱۰×۲۰ بود۶ و به همین دلیل در زیرکاری، سفت کاری، تیغه چینی، دیوارهای باربر، طاق ضربی و …. کاربرد دارند.
آجرهای صنعتی (ماشینی):
تمام مراحل تولید این آجرها در کارخانه توسط ماشین صورت می گیرد. آجری است که با جسم متراکم و پر مقاومت که برای ساخت اعضای باربر مناسب می باشد. این نوع آجر به دو دسته توپر و سوراخ‌دار تقسیم می‌شود:
آجر سوراخ دار:
در این آجر حفره‌ها باعث سبک شدن آجر و نیز نفوذ بیشتر ملات می‌شوند. جمع مساحت سوراخ‌ها نیز باید ۴۰-۲۵% سطح آجر باشد.
آجر توپر:
در این آجر حجم سوراخ‌ها از ۲۵% حجم آجر تجاوز نمی‌کند.
آجر نسوز:
خاک رسی که در تهیه آجرنسوز استفاده می‌شود، دارای هیدروسیلیکات آلومینیوم بیشتری (خاک نسوز) می باشد. آجرهای نسوز در واقع نوعی چینی هستند. از آجرهای نسوز به علت مقاومت حرارتی بالایی که دارند، در پوشش درونی کوره‌های صنعتی و نیز در بدنه شومینه‌ها استفاده می‌شود.
آجر رسی نما ساختمانی برحسب نوع مصرف به گروه‌های آجر توکار، آجرنما و آجر مهندسی تقسیم می‌شود:
آجر توکار:
آجری که برای کارهای عمومی ساختمان مناسب است. این آجرها، برحسب محل مصرف، به دو نوع باربر و غیر باربر تقسیم و هرکدام نیز به دو دسته توپر و سوراخ‌دار درجه بندی می‌شود.
آجرنما:
آجری که بدون نیاز به اندودکاری یا پوشش‌های دیگر، مستقیماً برای نماسازی به مصرف می‌رسد. این آجر دو نوع متعارف و پلاکی دارد. آجرهای نمای متعارف و پلاکی به دو دسته توپر و سوراخ‌دار تقسیم می‌شود.
مواد تشکیل دهنده خاک رس عبارتند از گروهی کانی های متبلور به نام کانی های رسی و آلومین و سیلیکات ها.خاک رس با جذب آب خاصیت شکل پذیری از حود نشان می دهد. این خاصیت در بسیاری از رس ها هم چون هالوژیت و رس های فلنیت دار وجود ندارد. از جهت ابعاد دانه بندی، ماکزیمم اندازه دانه های رس در طبقه بندی گوناگون مقادیری ناهمسان دارد. برخی از پژوهشگران ذرات ریز ۲ میکرون رارس تعریف می کنند.
تولید کنندگان آجر به دو خصوصیت خاک رس در تولید خشت خام توجه بیشتری نشان می دهند برای مشاهده فیلم ها میتوانید از سایت یوتیوب ما را مشاهده کنید:
۱.خمیری بودن خشت وقتی که تر است و صلب بودن آن وقتی که خشک است. دلیل عمده خمیری بودن آن شکل دانه های مواد رسی است. این دانه ها بسیار ریز هستند به طوری که قطر آنها به ندرت ممکن است از ۱۰ میکرون بیشتر شود. رس های با کیفیت بالا به طور معمول قطری کمتر از نیم میکرون دارند.
۲.خاک های رسی سفید فاقد اکسید آهن هستند. رنگ عمده خاک های رسی موجود در طبیعت سرخ رنگ است چرا که در آنها میزان زیادی اکسید های آهن سه ظرفیتی وجود دارد. به علت وجود کربن در خاک، رنگ آنها تیره است.
گاهی اوقات رنگ خاک رس، خاکستری رنگ است که دلیل آن گرافیت موجود در خاک است. هم چنین رنگ کبود آن نیز به علت اکسید آهن دو ظرفیتی است. رنگ اغلب خاک های رس پس از پخت تغییر کرده که این مساله با میزان حرارت وارده و مقدار ترکیبات خاک رس وابسته است.
انواع آجرهای غیر رسی (Clay Brick)
آجر ماسه آهکی (Sand-lime Brick):
در مناطقی که خاک رس کمیاب است ولی ماسه فراوان است مانند سواحل دریا، به‌جای اینکه آجر را از خاک رس تهیه کنند، آن را از مخلوط ماسه سیلیسی و آهک می‌سازند.
آجر بتنی (Concrete Brick):
نوعی بلوک سیمانی توپر که از سیمان پرتلند، سنگ دانه‌های معدنی مناسب و آب تهیه می‌شود. این نوع آجرها، برحسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خارجی و مصارف عمومی کاربرد دارند. از این نوع آجرها در داخل و خارج ساختمان و همچنین به‌عنوان کف‌پوش نیز استفاده می‌شود.
جمع بندی آجر رسی
آجرهای رسی از لحاظ ظاهری از لحاظ ظاهری آجرنما رسی باید عاری از معایب ظاهری مانند ترک خوردگی , شوره زدگی آلوئک ونظایر آن باشد .ابعاد واندازه ی آجرهای رسی باید طول و عرض وضخامت آجرهای مختلف مطابق استانداردها باشد.لبه های آجر، خط فصل مشترک سطوح آجرها باید مستقیم و زوایای تلاقی آنها قائمه و سطوحشان صاف باشد.وزن مخصوص هر دونوع آجر ماشینی و دستی نباید از ۷/۱ و وزن مخصوص فضایی آنها از ۳/۱ گرم بر سانتی متر مکعب کمتر شود.
ترک درسطح آجر، وجود یک ترک عمیق درسطح متوسط آجر حداکثر تاعمق ۴۰ میلیمتر در آجر پشت کار بالا اشکال میباشد ولی به طور کلی درصد آجرهای ترک دار نباید بیشتر از ۲۵ باشد.
منبع: