مهسا مژدهی: شش دهه روابط نزدیک و صمیمانه بین ایران و عمان باعث شد تا حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه کشورمان اولین مقصد خارجی خود در سال ۱۴۰۳ را مسقط انتخاب کند. وزرای خارجه ایران معمولاً سالانه یک سفر را به عمان برنامه‌ریزی می‌کنند. حدود ۱۰ ماه قبل سلطان هیثم، به تهران سفر کرد. این سفر از دیدگاه بسیاری سفری تاریخی به‌حساب می‌آمد. قرار بود سفر سلطان هیثم به برقراری روابط بین تهران و قاهره بعد از پنج دهه قطع ارتباط بینجامد. اما این اتفاق هنوز نیفتاده است، بااین‌وجود، پس از حضور سلطان هیثم در تهران، روابط میان ایران و مصر روبه‌بهبود گذاشت.
در همیشه بر همین پاشنه چرخیده است
برخی از تحلیلگران اصول‌گرا معتقدند روابط بین ایران و عمان از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم جهش بی‌مانندی داشته است. بااین‌وجود، نگاهی به سابقه روابط نشان می‌دهد مسقط برای تهران همواره نوعی تکیه‌گاه در بین کشورهای عربی بوده و عمانی‌ها که ایران را نجات‌دهنده سلطنت عمان می‌دانند، به تهران دلبستگی ویژه‌ای دارند. این میزان از ارتباط و احترام دوطرفه، بین ایران با هیچ‌یک از دیگر کشورها و دولت‌های عربی وجود ندارد. در واقع عمانی‌ها تسهیلگر روابط ایران با کشورهای عربی دیگر مانند مصر و عربستان هم به‌حساب می‌آیند. در دولت سیزدهم و باتوجه‌به اینکه سیاست اصلی وزارت خارجه ارتباط با کشورهای منطقه عنوان شد، روابط با مسقط هم مورد پیگیری قرار گرفت. اما میزان ارتباط تقریباً مانند گذشته پیش رفته است. البته سال گذشته و در خردادماه سلطان هیثم سفری به تهران داشت که جزو سفرهای مهم او در منطقه به‌حساب می‌آمد.
امیرعبداللهیان: ایران متجاوزان را تنبیه خواهد کرد
دیدار امیرعبداللهیان و سخنگوی دولت نجات ملی یمن
امیرعبداللهیان عازم عمان شد
عمان واسطه‌ای که از جان مایه می‌گذارد
مسقط همواره به‌عنوان واسطه بین ایران و کشورهای غربی و عربی کار کرده است. این مسئله مربوط به دیروز و امروز نیست و سابقه‌ای به‌اندازه انقلاب اسلامی ایران دارد. اوج تلاش‌های عمان در میانجیگری مربوط به مذاکرات هسته‌ای میان ایران و غرب بوده است. با خروج ایالات متحده از برجام و تلاش‌های دوباره برای بازگشت به توافق هسته‌ای، بار دیگر مسقط محل رایزنی‌ها شده است. در اسفندماه خبری منتشر شد که بر اساس آن ایران و ایالات متحده مذاکرات محرمانه و با واسطه‌ای در مسقط در خصوص مسئله غزه و اسرائیل و همچنین توافق هسته‌ای داشته‌اند. تهران مورد اول را به‌شدت رد کرد و گفت این گفتگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن تنها درمورد مسئله برجام و گفتگوهای مربوط به آن شکل‌گرفته است. تقریباً یک سال قبل موضوع برجام بین طرف غربی و ایران مسکوت شده بود و هنوز مشخص نیست که آیا دوطرفه بار دیگر با واسطه‌گری مسقط می‌توانند جرقه دوباره گفتگوهای هسته‌ای را بزنند یا صبوری حداقل تا پس از انتخابات ۲۰۲۴ تنها راه‌حل روی میز درمورد برجام است. اما تنها این مسائل نبوده‌اند. در دو دهه اخیر نیز دولت عمان به تلاش‌های میانجی‌گرایانه خود در خصوص بحث آزادی و تبادل زندانیان بین ایران و برخی از کشورهای غربی ادامه داده است؛ وساطت مسقط در ماجرای آزادی ملوانان بریتانیایی از ایران در سال ۱۳۸۶، آزادی سه آمریکایی متهم به جاسوسی از زندان اوین در سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰، آزادی نازنین زاغری و انوشه آشوری دو شهروند ایرانی – بریتانیایی از زندان و بازگشت حدود نیم میلیارد دلار طلب ایران از بریتانیا که اسفند ۱۴۰۰ رخ داد، آزادی محمدباقر نمازی در ۱۳ مهرماه سال ۱۴۰۱ از جمله اقدامات عمان در این حوزه بوده است. یک شهروند اروپایی هم در سال گذشته با همین نوع از واسطه‌گری‌ها از سوی ایران آزاد شده و به بلژیک بازگشت.
نقطه‌ضعف روابط ایران و عمان چیست؟
وزیرخارجه ایران گفته که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال گذشته دو و نیم درصد افزایش داشته است. این افزایش به‌ویژه در بخش خصوصی جریان داشته است. او در سفر اخیر خود اعلام کرده فعال‌سازی کریدور شمال – جنوب از جمله موضوعات مهم موردتوجه دو کشور است و دو طرف مصمم هستند که موافقت‌نامه میان ایران، عمان ترکمنستان و ازبکستان که شامل منافع مشترک ما هست به مرحله اجرایی برسد. طبق آخرین آمار و ارقام منتشر شده در مورد روابط تجاری بین ایران و عمان ظرفیت تجاری بین دو کشور سه میلیارد دلار است و اگر کوشش بیشتری انجام شود، می‌تواند حتی به پنج میلیارد دلار هم افزایش پیدا کند. روند تجاری ایران و عمان نشان از آن دارد که ارزش تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده. ر سال ۱۴۰۱ و بر اساس آمار گمرک رشدی ۵۵۰ میلیون‌دلاری داشته و به یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار رسید حجم تجارت دو کشور هم برابر با چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تن بوده. عددهای مربوط به سال ۱۴۰۲ هنوز اعلام نشده است؛ اما طبق گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار با وزیر دارایی عمان که در آذرماه سال گذشته به تهران آمده بود، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور ۴۱ درصد افزایش داشته است.
ایران و عمان و منافع دوجانبه
بحث قرارداد گازی بین ایران و عمان یکی از مسائل حل نشده و مهم بین دو کشور است. قرارداد گازی در سال ۲۰۰۵ منعقد شد و طبق این قرارداد ایران باید روزانه یک میلیون مترمکعب گاز به عمان صادر می‌کرد. این قرارداد با کارشکنی امریکا و برخی دیگر از کشورهای منطقه عملیاتی نشد. قرارداد گازی بین ایران و عمان در سال ۱۳۹۲ دوباره منعقد شد که با خروج امریکا از برجام باز هم عملیاتی نشد. با سفر سلطان هیثم به ایران در سال ۱۴۰۲ انتظار می‌رفت که این موضوع به‌طورجدی مورد پیگیری قرار بگیرد. اما از نتایج آن فعلاً چیزی به اطلاع شهروندان نرسیده است.
311312