به گزارش مجله سلامتی ایران؛ ۱۳ تیرماه روز ملی دماوند است. مراسم روز ملی دماوند برای نخستین بار به در سال ۱۳۸۳ با همت جمعی از فعالان محیط زیست، کوهنوردان برجسته و دوستداران طبیعت کشور برگزار شد. البته از سال ۱۳۸۶ شورای فرهنگ عمومی نام روز ملی دماوند را در تقویم رسمی کشور وارد کرد و در سال ۱۳۸۷ نیز در روز ۱۳ تیر، سازمان میراث فرهنگی، «دماوند» را به عنوان یک اثر ملی ثبت کرد و روز دماوند را به رسمیت شناخت. لازم به ذکر است که ۱۳ تیر در تاریخ اسطوره ای ایران به عنوان «جشن تیرگان» و روز صعود آرش کمانگیر به قله دماوند ثبت شده است.
اما سوال مهم این است که چرا بلندترین قله ایران با لفظ «دماوند» نامگذاری شده است؟ در کتاب «آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی» در این باره آمده است:
«عبارت «دما» در واژه «دماوند»، ظاهرا از واژه های مصلح در ایرانی شمالی بود که در زبان پهلوی اشکانی وارد گشت، با دو معنی متضاد برف و یخبندان و در عین حال گرما و دود و دَم (آتش). در زبان های باستانی از این قبیل واژه ها بت معانی متضاد کم نبودند… این واژه هم دما (گرما) را می رساند و هم سرما و برف و بوران را.
از این جهت دماوند ظاهرا هم به معنی جایگاه آنتش و دود و بخار است و هم مانند همیالیا، جایگاه برف و سرما. ظاهرا این کوه و قله هم می تواند به هر دو معنی دلالت کند، زیرا هم پیوسته از دهنه آن دود و بخار متصاعد است و هم همیشه از برف پوشیده بوده است. این نام نخستین بار در کتیبه شاپور اول ساسانی در «کعبه زردشت» به لفظ عامیانه «دونباونت» آمده است.»
ظاهرا در گذر زمان نیز واژه «دونباونت» براساس تغییر تدریجی الفاظ به واژه «دماوند» تبدیل شده است.
البته لازم به ذکر است که شاپور اول ساسانی، کتیبه معروف خود را بر دیواره بنای «کعبه زردشت» در نقش رستم در شهرستان مرودشت استان فارس بعد از پیروزی بر گردیانس، قیصر روم و برای تعیین حدود و صغور ایران نوشته و در آن برای اولین بار در یک کتیبه رسمی کشور، نام «دماوند» ذکر شده است. در ادامه می توانید تصاویر این محل و کتبیه معروف شاپور اول ساسانی را ملاحظه کنید:
تداوم بروز فجایع زیست محیطی در دماوند
چند سالی است که حضور بی ضابطه حجم انبوهی از کوهنوردان بخصوص در فصل تابستان در مسیر صعود به قله دماوند، موجب وارد شدن انواع و اقسام آسیب های زیست محیطی به این نماد ملی تمام مردم ایران به‌ویژه از ناحیه جبهه جنوبی آن شده است؛ آسیب هایی همچون ریخته شدن زباله های پلاستیکی در دامان کوهستان، پاکوب شدن خاک ارزشمند دماوند بر اثر تردد بیش از کوهنوردان، از بین رفتن پوشش گیاهی کوهستان بر اثر رفت و آمد بیش از حد قاطرهایی که بار کوهنوردان را جابه‌جا می کنند و البته رها شدن فضولات انسانی و حیوانی در دامان طبیعت، که محیط طبیعی ارزشمند دماوند را رنجور کرده است و بدتر از همه این که بروز فجایع زیست محیطی دماوند در سایه رها شدن این عرصه طبیعی سال هاست که ادامه دارد.
فعالان محیط زیست که در حوزه دماوند فعالیت می کنند، می گویند سالانه حدود ۱۰ هزار کوهنورد قله دماوند را فتح می کنند؛ قله ای که با وجود ارتفاع ۵ هزار و ۶۱۰ متری اش، فتح آن برای بسیاری از علاقمندان به کوهنوردی دشوار نیست. یعنی با وجود این که دماوند مرتفع ترین قله ایران است، اما سخت ترین قله کشورمان برای کوهنوردان نیست و اتفاقا فتح این قله در آب و هوای تابستانی، بسیار ساده تر هم می شود.
به نحوی که از اوسط تیر تا اواخر شهریور، بسیاری از گردشگرانی که به صورت تخصصی کوهنورد نیستند، صرفا با آماده سازی جسمانی نسبی و فتح چند قله کوچکتر برای تمرین بخصوص، به‌ویژه از مسیر جبهه جنوبی و عمدتا در روزهای تعطیل و پایانی هفته عازم دماوند می شوند.
جبهه جنوبی ؛ آلوده ترین بخش دماوند
مسیر جبهه جنوبی دماوند که آلوده ترین بخش این کوهستان محسوب می شود، از شهر رینه در بخش لاریجان از توابع شهرستان آمل استان مازندران آغاز می شود. کوهنوردان برای صعود به قله دماوند از مسیر این جبهه، ابتدا باید خودروهای شخصی خود را در پارکینگ احداث شده توسط یک پیمانکار خصوصی وابسته به شهرداری رینه در ارتفاع ۲ هزار و ۲۰۰ متری از سطح دریا پارک کنند و بعد با وانت نیسان یا دیگر ماشین های آفرود که توسط همین پیمانکار در طول مسیر قرار داده شده است، خود را به منطقه ای به نام گوسفندسرا در ارتفاع ۳ هزار و ۲۰ متری برسانند.
در این مکان نیز کوهنوردان بار خود را سوار قاطرهایی می کنند که از طرف همین پیمانکار در طول مسیر قرار داده شده است و ضمن پرداخت دستمزد به صاحبان این قاطرها، از آنها می خواهند که لوازمشان را تا ارتفاع ۴ هزار و ۲۰۰ متری بالا ببرد. در این ارتفاع نیز پناهگاهی از طرف فدراسیون کوهنوردی ساخته شده است که اصطلاحا پناهگاه «بارگاه سوم» نامیده می شود. این پناهگاه نیز ۷۰ تخت دارد که البته گنجایش آن با صندلی هایش به حدود ۱۲۰ نفر می رسد و کوهنوردان می توانند پیش از صعود به قله، یک شب در آن استراحت کنند.
البته با وجود این که پناهگاه بارگاه سوم حدود ۱۲۰ نفر ظرفیت دارد، اما کوهنوردانی که در سال های اخیر در فصل تابستان به دماوند صعود کرده اند، تعریف می کنند که در این فصل از سال بخصوص در روزهای پایانی هفته، بعضا تعداد کوهنوردانی که به شکلی کاملا بی ضابطه از مسیر جبهه جنوبی عازم دماوند هستند، به بیش از هزار نفر می رسد. بیشتر آنها نیز ناچارند که به دلیل ظرفیت پایین پناهگاه، در اطراف آن چادر بزنند و تقریبا همه آنها نیز در حین استراحت یا در طول مسیر، زباله ها و فضولات انسانی خود را در دل کوهستان رها می کنند.
نکته مهم دیگری که در این میان باید به آن توجه داشت، این است که مسیر صعود به دماوند از طریق جبهه جنوبی، اکنون در سایه ضعف نهادهای اصلی متولی در رسیدگی به این کوه، در اختیار یک پیمانکار وابسته به شهرداری رینه قرار گرفته است و این پیمانکار نیز با وجود درآمد بالایی که از اجاره پارکینگ، کرایه نیسان و کرایه قاطر به جیب می زند، کوچکترین هزینه ای برای حفظ محیط زیست دماوند و پاکسازی مسیر صعود به این قله و جمع آوری زباله های موجود در مسیر انجام نمی دهد.
آن طور که فعالان حوزه محیط زیست می گویند، این پیمانکار به مردمی که با خودروی شخصی، خودشان را به ارتفاع ۲ هزار و ۲۰۰ متری رسانده اند، اجازه نمی دهد که با خودرویشان به ارتفاع بالاتر صعود کنند؛ چراکه هم از آنها پول پارکینگ می گیرد و هم نیسان هایی در طول مسیر قرار داده است که بابت رساندن کوهنوردان به منطقه گوسفندسرا کرایه های سنگینی را از آنها دریافت می کنند.
همچنین این پیمانکار در گوسفندسرا نیز قاطرهایی قرار داده است که بابت جابه‌جایی بار کوهنوردان و رساندن آن به بارگاه سوم، هزینه زیادی را از آنها می گیرد و اتفاقا حضور این قاطرها نیز آسیب های زیست محیطی فراوانی را به دماوند وارد می کند، اما پیمانکار وابسته به شهرداری رینه هیچ اقدامی برای حفاظت از محیط زیست دماوند انجام نمی دهد.