سقوط دو پله ای رتبه علمی ایران در اسکوپوس

به گزارش خبرنگار آنا آمار ها نشان می دهد که ترکیه با یک جهش جایگاه پانزدهم را از ایران گرفته است و هلند نیز با سبقت از ایران در سال ۲۰۲۴ رتبه شانزدهم را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که تا سال ۱۴۰۱ ایران با فاصله ای قابل توجه از این دو کشور پیشتاز بود.

ایران در سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲) با ۷۹۱۷۷ مقاله در رتبه ۱۵ هلند با ۷۵۴۴۴ مقاله در رتبه ۱۶ و ترکیه با ۷۲۰۳۷ مقاله در رتبه ۱۷ قرار داشت. در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) ترکیه با ۷۵۰۳۵ مقاله در رتبه ۱۵ ایران با ۷۴۸۴۸ مقاله در رتبه ۱۶ و هلند با ۷۴۹۲۸ مقاله در رقابت با ایران قرار گرفت. در سال ۲۰۲۴ هلند با ۷۶۷۰۷ مقاله رتبه ۱۶ و ایران با ۷۶۴۱۸ مقاله رتبه ۱۷ را کسب کرد.

کاهش تولید مقالات ایران در سال های گذشته برای جامعه علمی کشور هشدار جدی محسوب می شود. توسعه چشمگیر تولید علم در ترکیه و هلند نشان از سرمایه گذاری و برنامه ریزی هدفمند در این کشور ها دارد.تداوم این روند می تواند باعث عقب ماندگی علمی ایران در مقایسه با کشور های منطقه و جهان خواهد شد. 

نهاد های متولی علم و فناوری در کشور با بررسی دقیق عوامل موثر بر این کاهش می توانند سیاست ها و راهکار های مناسبی برای جبران آن در نظر بگیرند.

 حضور نشریات ایرانی در اسکوپوس آمار مقالات را بالا می برد

صمدنژاد ابراهیمی مدیر کل پژوهشی وزارت علوم به خبرنگار آنا با اشاره به راهکارهای علمی برای بهبود رتبه علمی ایران گفت: یکی از اقدامات وزارت علوم تحقیقات و فناوری در حفظ جایگاه علمی کشور حمایت از نمایه سازی نشریات علمی در پایگاه های معتبر بین المللی همچون اسکوپوس بوده است؛ چرا که حضور نشریات ایرانی در این پایگاه باعث شود که آمار مقالات چاپ شده در این نشریات نیز در بانک اطلاعاتی اسکوپوس ورود پیدا کرده و در نتیجه آمار مقالات کشور ارتقا یابد.

در حال حاضر ۱۶۷۴ نشریه علمی در کشور فعال هستند که از این تعداد ۲۰۶ نشریه در پایگاه های بین المللی اسکوپوس و وب آو ساینس نمایه شده اند. این در حالی است که تعداد نشریات نمایه شده در اسکوپوس در سال ۱۴۰۰ برابر ۱۰۱ نشریه بوده است و این آمار در سه سال اخیر به ۲۰۶ نشریه افزایش یافته است. 

از مجموع نشریات نمایه شده ۳۳ عنوان در بازه زمانی فعالیت دولت چهاردهم موفق به نمایه سازی در این پایگاه ها شده اند. در این حوزه اقدامات دیگری از جمله به روزرسانی آیین نامه تعیین اعتبار نشریات علمی کشور و برگزاری مدرسه سردبیری با هدف ارتقای سطح دانش سردبیران و مدیران داخلی نشریات علمی انجام شده است. این اقدامات در راستای استانداردسازی و نمایه سازی بهتر نشریات علمی صورت گرفته اند. از سوی دیگر با نمایه شدن بیش از ۹۷۵ نشریه ایرانی در پایگاه اطلاعاتی مجلات دسترسی آزاد (DOAJ) ایران از نظر تعداد نشریات نمایه شده در این پایگاه رتبه ششم جهان را به خود اختصاص داده است. از این میان ۵۵۸ نشریه به زبان فارسی منتشر می شوند که نشان دهنده سهم قابل توجه زبان فارسی در تولید و انتشار علم است. حضور این تعداد نشریه فارسی زبان در میان زبان های علمی دنیا جایگاه هشتم را برای زبان فارسی رقم زده است.

نژاد ابراهیمی مدیر کل پژوهشی وزارت علوم افزود: نمایه سازی نشریات علمی در پایگاه های بین المللی معتبر نه تنها به افزایش دیده شدن و استناد به مقالات پژوهشگران ایرانی کمک می کند بلکه زمینه ساز ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح جهانی و تقویت مرجعیت علمی آن می شود. این امر می تواند نقش بسزایی در توسعه دیپلماسی علمی جذب همکاری های بین المللی و افزایش تأثیرگذاری پژوهش های ایرانی در حل چالش های علمی و فناورانه در سطح ملی و بین المللی داشته باشد.

علاوه بر این دسترسی آزاد به مقالات این نشریات امکان بهره گیری گسترده تر پژوهشگران از یافته های علمی را فراهم کرده و به توسعه تبادل دانش و افزایش نوآوری در حوزه های مختلف علمی کمک می کند. ازاین رو حمایت از نشریات علمی و تلاش برای افزایش کیفیت و نمایه سازی آنها در پایگاه های معتبر بین المللی از جمله اقدامات ضروری در راستای تقویت زیرساخت های علمی و پژوهشی کشور به شمار می رود.

اهم اقدامات در حوزه نمایه سازی نشریات علمی

نمایه شدن ۱۰۵ نشریه جدید در پایگاه اسکوپوس در طی سه سال اخیر که ۳۳ مورد از آن در ۶ ماهه اخیر صورت گرفته است. با این تعداد نشریه نمایه شده تعداد کل نشریات علمی وزارت عتف که در پایگاه اسکوپوس نمایه شده¬اند به ۲۰۶ مورد رسیده است.

نمایه شدن ۹۷۵ نشریه در پایگاه دواج که از این تعداد ۵۵۸ نشریه به زبان فارسی منتشر می¬گردند. از تعداد کل نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه دوآج تعداد ۳۲۴ مورد در سه سال اخیر و ۶۱ مورد از آنها در ۶ ماهه اخیر نمایه شده اند.

برگزاری ۴ دوره مدرسه سردبیر در جهت آماده سازی نشریات برای نمایه شدن در پایگاه اسکوپوس