رنگ کردن مو روشی رایج و محبوب برای تغییر ظاهر افزایش اعتماد به نفس و بیان فردیت است. در ایران نیز مانند بسیاری از نقاط جهان استفاده از رنگ مو در بین افراد با سنین و جنسیت های مختلف رواج دارد. با این حال در کنار جنبه های زیبایی شناختی توجه به سلامت مو و پوست سر در هنگام انتخاب و استفاده از رنگ مو از اهمیت ویژه ای برخوردار است. انتخاب یک “رنگ موی خوب” صرفاً به معنای دستیابی به رنگ دلخواه نیست بلکه به معنای انتخاب محصولی است که کمترین آسیب را به سلامت شما وارد کند.
رنگ موی خوب چیست؟
از دیدگاه پزشکی یک رنگ موی خوب رنگی است که ضمن ایجاد تغییر رنگ مطلوب در موها کمترین عارضه جانبی را برای فرد به همراه داشته باشد. این تعریف شامل جنبه های مختلفی می شود که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت :
- فرمولاسیون ایمن : یک رنگ موی خوب باید از مواد اولیه با کیفیت و ایمن ساخته شده باشد. این به معنای استفاده از مواد شیمیایی با کمترین میزان تحریک کنندگی و آلرژی زایی است. اجتناب از مواد مضر و سرطان زا نیز از نکات کلیدی در فرمولاسیون ایمن به شمار می رود.
- حفظ سلامت مو : رنگ موی خوب نباید به ساختار مو آسیب جدی وارد کند. موادی که باعث خشکی شکنندگی و ریزش مو می شوند در یک رنگ موی خوب جایی ندارند. ترکیبات مرطوب کننده و تقویت کننده مو می توانند به حفظ سلامت و لطافت موها کمک کنند.
- ماندگاری مناسب با آسیب کم : در حالی که ماندگاری رنگ مو مهم است یک رنگ موی خوب باید تعادلی بین ماندگاری و آسیب رسانی به مو برقرار کند. رنگ های موقت و نیمه دائمی معمولاً آسیب کمتری به مو می رسانند در حالی که رنگ های دائمی ممکن است ماندگاری بیشتری داشته باشند اما احتمال آسیب رسانی آن ها نیز بیشتر است. یک رنگ موی خوب باید با توجه به نوع و ساختار موی فرد ماندگاری مناسبی را با کمترین آسیب ارائه دهد.
- سهولت استفاده و کاربرد : رنگ موی خوب باید استفاده آسانی داشته باشد و به طور یکنواخت روی موها پخش شود. بافت مناسب و غلظت مطلوب از جمله ویژگی های یک رنگ موی خوب از نظر کاربردی هستند.
- فاقد بوی تند و زننده : بوی تند و زننده برخی از رنگ های مو می تواند برای افراد آزاردهنده باشد و حتی باعث سردرد و تهوع شود. یک رنگ موی خوب باید بوی ملایم و قابل تحملی داشته باشد.
علائم واکنش های نامطلوب به رنگ مو
استفاده از رنگ مو هرچند که برای زیبایی و تغییر ظاهر انجام می شود می تواند با عوارض جانبی و واکنش های نامطلوب همراه باشد. شناخت این علائم برای تشخیص زودهنگام و اقدام مناسب بسیار مهم است. واکنش های نامطلوب به رنگ مو می توانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند : واکنش های آلرژیک و واکنش های تحریکی.
واکنش های آلرژیک : این نوع واکنش ها به دلیل حساسیت سیستم ایمنی بدن به مواد موجود در رنگ مو رخ می دهند. پارا فنیلن دی آمین (PPD) یکی از شایع ترین مواد آلرژی زا در رنگ موهای دائمی است. علائم واکنش آلرژیک معمولاً چند ساعت تا چند روز پس از رنگ کردن مو ظاهر می شوند و می توانند شامل موارد زیر باشند :
- خارش شدید پوست سر : خارش پوست سر یکی از اولین و شایع ترین علائم واکنش آلرژیک است. این خارش می تواند بسیار شدید و آزاردهنده باشد.
- قرمزی و التهاب پوست سر : پوست سر ممکن است قرمز متورم و ملتهب شود. این التهاب می تواند به نواحی اطراف گوش ها گردن و صورت نیز گسترش یابد.
- بثورات پوستی : ظهور بثورات پوستی جوش های ریز و تاول های آبدار روی پوست سر صورت و گردن از دیگر علائم واکنش آلرژیک است.
- سوزش و درد : پوست سر ممکن است احساس سوزش و درد داشته باشد.
- تورم صورت و لب ها : در موارد شدیدتر تورم صورت لب ها پلک ها و زبان ممکن است رخ دهد که یک وضعیت اورژانسی محسوب می شود و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
- مشکلات تنفسی : در موارد بسیار نادر واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) می تواند منجر به مشکلات تنفسی تنگی نفس و افت فشار خون شود که نیازمند اقدام فوری پزشکی است.
واکنش های تحریکی : این نوع واکنش ها به دلیل اثر مستقیم مواد شیمیایی موجود در رنگ مو بر پوست سر رخ می دهند و لزوماً ناشی از آلرژی نیستند. آمونیاک و پراکسید هیدروژن از جمله مواد شیمیایی تحریک کننده موجود در برخی از رنگ موها هستند. علائم واکنش تحریکی معمولاً بلافاصله یا مدت کوتاهی پس از رنگ کردن مو ظاهر می شوند و می توانند شامل موارد زیر باشند :
- سوزش پوست سر : احساس سوزش خفیف تا متوسط در پوست سر به خصوص در حین رنگ کردن مو شایع است.
- خشکی پوست سر : پوست سر ممکن است خشک و پوسته پوسته شود.
- خارش خفیف : خارش پوست سر در واکنش های تحریکی معمولاً خفیف تر از واکنش های آلرژیک است.
- قرمزی خفیف : قرمزی پوست سر در واکنش های تحریکی معمولاً کمتر از واکنش های آلرژیک است و ممکن است به سرعت برطرف شود.
- آسیب به مو : مواد شیمیایی موجود در رنگ مو می توانند به ساختار مو آسیب برسانند و باعث خشکی شکنندگی وز شدن و موخوره شوند.
تشخیص واکنش های رنگ مو معمولاً بر اساس شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی توسط پزشک متخصص پوست انجام می شود. پزشک در مورد علائم زمان شروع علائم نوع رنگ موی استفاده شده و سابقه آلرژی های قبلی سوال خواهد کرد. در معاینه فیزیکی پزشک پوست سر صورت و نواحی درگیر را بررسی می کند تا علائم التهاب قرمزی بثورات و سایر نشانه های واکنش را ارزیابی کند.
در مواردی که پزشک به آلرژی تماسی به رنگ مو مشکوک باشد ممکن است تست پچ (Patch Test) را توصیه کند. تست پچ یک روش تشخیصی است که در آن مقدار کمی از مواد آلرژی زای احتمالی (مانند PPD) روی پوست قرار داده می شود و پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت واکنش پوست به این مواد بررسی می شود. قرمزی تورم و خارش در محل تست نشان دهنده واکنش مثبت و آلرژی به آن ماده است.
تشخیص افتراقی : در تشخیص واکنش های رنگ مو پزشک باید سایر بیماری های پوستی که علائم مشابهی دارند را رد کند. برخی از بیماری های پوستی مانند درماتیت سبورئیک پسوریازیس پوست سر و اگزما می توانند علائمی شبیه به واکنش های رنگ مو ایجاد کنند.
درمان واکنش های رنگ مو
درمان واکنش های رنگ مو به شدت علائم و نوع واکنش بستگی دارد.
درمان واکنش های خفیف :
- قطع مصرف رنگ مو : اولین و مهم ترین اقدام قطع مصرف رنگ موی مشکوک است.
- شستشوی پوست سر : پوست سر را به آرامی با آب ولرم و شامپوی ملایم شستشو دهید. از استفاده از شامپوهای قوی و تحریک کننده خودداری کنید.
- کمپرس سرد : استفاده از کمپرس سرد روی پوست سر می تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند.
- مرطوب کننده ها : استفاده از مرطوب کننده های ملایم و بدون عطر می تواند به تسکین خشکی و خارش پوست سر کمک کند.
- کرم های کورتیکواستروئیدی موضعی (با تجویز پزشک) : در صورت خارش و التهاب شدیدتر پزشک ممکن است کرم های کورتیکواستروئیدی موضعی با قدرت کم را تجویز کند. این کرم ها به کاهش التهاب و خارش کمک می کنند.
درمان واکنش های شدید :
- مراجعه به پزشک : در صورت بروز علائم شدید مانند تورم صورت و لب ها مشکلات تنفسی بثورات گسترده و خارش شدید مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی (با تجویز پزشک) : در واکنش های آلرژیک شدید پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی را برای کاهش التهاب و واکنش آلرژیک تجویز کند.
- آنتی هیستامین های خوراکی (با تجویز پزشک) : آنتی هیستامین ها می توانند به کاهش خارش و علائم آلرژیک کمک کنند.
- درمان حمایتی : در موارد شدید ممکن است نیاز به درمان های حمایتی مانند مایع درمانی و اکسیژن تراپی در بیمارستان باشد.
درمان آسیب مو :
- استفاده از محصولات ترمیم کننده مو : برای ترمیم موهای آسیب دیده ناشی از رنگ مو استفاده از شامپوها نرم کننده ها و ماسک های موی ترمیم کننده حاوی کراتین روغن های گیاهی و ویتامین ها توصیه می شود.
- اجتناب از حرارت زیاد : تا زمان بهبود موها از استفاده از سشوار اتو مو و سایر وسایل حرارتی حالت دهنده مو خودداری کنید.
- کوتاه کردن موهای آسیب دیده : در صورت آسیب شدید موها کوتاه کردن قسمت های آسیب دیده می تواند به بهبود ظاهر و سلامت موها کمک کند.
پیشگیری از واکنش های نامطلوب به رنگ مو
پیشگیری همواره بهتر از درمان است. با رعایت نکات زیر می توانید خطر بروز واکنش های نامطلوب به رنگ مو را به حداقل برسانید :
- انجام تست پچ : قبل از استفاده از هر نوع رنگ مو به خصوص رنگ های دائمی و رنگ های برند جدید حتماً تست پچ را انجام دهید. برای انجام تست پچ مقدار کمی از رنگ مو را طبق دستورالعمل روی بسته بندی روی ناحیه کوچکی از پوست پشت گوش یا داخل بازو بمالید و ۴۸ ساعت صبر کنید. در صورت عدم بروز قرمزی خارش تورم یا بثورات می توانید از رنگ مو استفاده کنید.
- انتخاب رنگ موی مناسب :
- رنگ موهای بدون آمونیاک یا با آمونیاک کم : آمونیاک یک ماده تحریک کننده است. انتخاب رنگ موهای بدون آمونیاک یا با آمونیاک کم می تواند خطر تحریک پوست سر را کاهش دهد.
- رنگ موهای گیاهی یا نیمه دائمی : رنگ موهای گیاهی و نیمه دائمی معمولاً حاوی مواد شیمیایی کمتری نسبت به رنگ های دائمی هستند و احتمال ایجاد واکنش های نامطلوب در آن ها کمتر است.
- رنگ موهای فاقد PPD (در صورت امکان) : اگر سابقه آلرژی به رنگ مو دارید یا پوست حساسی دارید به دنبال رنگ موهای فاقد PPD باشید. البته باید توجه داشت که PPD جایگزین هایی نیز دارد که ممکن است آن ها هم آلرژی زا باشند.
- برندهای معتبر و شناخته شده : از رنگ موهای برندهای معتبر و شناخته شده استفاده کنید که استانداردهای ایمنی را رعایت می کنند.
- رعایت دستورالعمل استفاده : همیشه دستورالعمل استفاده از رنگ مو را به دقت مطالعه و رعایت کنید. زمان ماندگاری رنگ مو روی موها را بیشتر از حد توصیه شده افزایش ندهید.
- استفاده از دستکش : هنگام رنگ کردن مو حتماً از دستکش استفاده کنید تا از تماس مستقیم رنگ مو با پوست دست جلوگیری شود.
- اجتناب از تماس رنگ مو با پوست سر : سعی کنید رنگ مو تا حد امکان با پوست سر تماس نداشته باشد. رنگ را فقط روی ساقه موها بمالید.
- شستشوی کامل موها : پس از اتمام زمان رنگ کردن موها را به طور کامل با آب بشویید تا هیچ اثری از رنگ مو روی پوست سر باقی نماند.
- مراقبت از موها پس از رنگ کردن : پس از رنگ کردن مو از شامپوها و نرم کننده های مخصوص موهای رنگ شده استفاده کنید و از حرارت زیاد و مواد شیمیایی قوی روی موها خودداری کنید.
- مشاوره با متخصص پوست : اگر پوست حساسی دارید سابقه آلرژی دارید یا در مورد انتخاب رنگ موی مناسب مطمئن نیستید قبل از رنگ کردن مو با یک متخصص پوست مشورت کنید.
راهکارهای خانگی برای کاهش تحریک پوست سر پس از رنگ مو
در صورتی که پس از رنگ کردن مو دچار تحریک خفیف پوست سر شدید می توانید از راهکارهای خانگی زیر برای تسکین علائم استفاده کنید :
- روغن نارگیل : روغن نارگیل خاصیت مرطوب کنندگی و ضد التهابی دارد. مقدار کمی روغن نارگیل را روی پوست سر ماساژ دهید و بعد از ۳۰ دقیقه با شامپوی ملایم بشویید.
- آلوئه ورا : ژل آلوئه ورا خاصیت التیام بخش و خنک کننده دارد. ژل آلوئه ورا را روی پوست سر بمالید و بعد از ۳۰ دقیقه با آب بشویید.
- سرکه سیب رقیق شده : سرکه سیب خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی دارد و می تواند به تسکین خارش پوست سر کمک کند. یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب رقیق کنید و روی پوست سر اسپری کنید. بعد از ۱۵ دقیقه با آب بشویید. (توجه : در صورت داشتن زخم باز روی پوست سر از سرکه سیب استفاده نکنید).
- چای بابونه : چای بابونه خاصیت ضد التهابی و آرام بخش دارد. چای بابونه خنک شده را روی پوست سر بریزید و بعد از ۳۰ دقیقه با آب بشویید.
- ماست : ماست خاصیت خنک کنندگی و مرطوب کنندگی دارد. ماست ساده را روی پوست سر بمالید و بعد از ۳۰ دقیقه با آب بشویید.
توجه : راهکارهای خانگی برای تحریکات خفیف پوست سر مناسب هستند. در صورت بروز علائم شدید یا عدم بهبود علائم با راهکارهای خانگی حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نتیجه گیری
انتخاب یک رنگ موی خوب نیازمند توجه به جنبه های مختلفی از جمله فرمولاسیون ایمن حفظ سلامت مو ماندگاری مناسب و سهولت استفاده است. واکنش های نامطلوب به رنگ مو به خصوص واکنش های آلرژیک می توانند آزاردهنده و حتی خطرناک باشند. با شناخت علائم روش های تشخیص درمان و پیشگیری از این واکنش ها و با انتخاب آگاهانه رنگ مو و رعایت نکات ایمنی می توانید ضمن لذت بردن از زیبایی رنگ مو سلامت مو و پوست سر خود را نیز حفظ کنید. به یاد داشته باشید که سلامتی شما اولویت اصلی است و انتخاب رنگ موی خوب انتخابی در راستای حفظ این سلامتی است.
پرسش و پاسخ متداول
۱. آیا رنگ مو باعث ریزش مو می شود؟
بله استفاده مکرر و نادرست از رنگ مو به خصوص رنگ های دائمی و رنگ های حاوی مواد شیمیایی قوی می تواند به ساختار مو آسیب برساند و باعث خشکی شکنندگی و ریزش مو شود. برای کاهش خطر ریزش مو از رنگ موهای ملایم تر استفاده کنید فاصله بین دفعات رنگ کردن مو را افزایش دهید و مراقبت های مناسب از موها را پس از رنگ کردن انجام دهید.
۲. آیا رنگ کردن مو در دوران بارداری بی خطر است؟
در مورد ایمنی رنگ کردن مو در دوران بارداری اختلاف نظر وجود دارد. برخی مطالعات نشان داده اند که جذب مواد شیمیایی موجود در رنگ مو از طریق پوست سر بسیار کم است و خطر جدی برای جنین وجود ندارد. با این حال به دلیل احتیاط توصیه می شود در سه ماهه اول بارداری از رنگ کردن مو خودداری شود و در صورت نیاز به رنگ کردن مو در سایر ماه های بارداری از رنگ موهای گیاهی یا نیمه دائمی و بدون آمونیاک استفاده شود و تست پچ قبل از استفاده انجام شود. همچنین تهویه مناسب محیط هنگام رنگ کردن مو در دوران بارداری مهم است.
۳. چگونه بفهمم به رنگ مو حساسیت دارم؟
علائم حساسیت به رنگ مو می تواند شامل خارش شدید پوست سر قرمزی و التهاب پوست سر بثورات پوستی سوزش تورم صورت و لب ها و در موارد نادر مشکلات تنفسی باشد. اگر پس از رنگ کردن مو هر یک از این علائم را تجربه کردید احتمالاً به رنگ مو حساسیت دارید و باید مصرف آن را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید. انجام تست پچ قبل از استفاده از رنگ مو می تواند به تشخیص حساسیت به رنگ مو کمک کند.
توصیه پایانی :
برای انتخاب بهترین و ایمن ترین رنگ مو برای خود و اطمینان از عدم وجود حساسیت یا مشکلات پوستی توصیه می شود قبل از اقدام به رنگ کردن مو با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت نمایید. پزشک متخصص با بررسی نوع پوست و موی شما و سابقه پزشکی تان می تواند راهنمایی های لازم را در خصوص انتخاب رنگ موی مناسب و نحوه استفاده صحیح از آن ارائه دهد و به شما در داشتن موهایی زیبا و سالم کمک کند.